بزرگنمايي:

راه ترقی - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
منصور بی‌طرف| فرد پشت پرده سیاست‌های اقتصادی ترکیه چه کسی می‌تواند باشد؟ رجب طیب‌اردوغان بیش از دو دهه است که فرد اول تصمیم‌گیرنده سیاست‌های ترکیه است. در این مدت همیشه یک فرد در کنار او بوده و رابط میان دولت و مردم و بازرگانان است.
آن‌طور که روزنامه فایننشال‌تایمز نوشته است، این فرد کسی نیست جز «جودت ایلماز». به نوشته این روزنامه، زمانی که رئیس‌جمهور ترکیه رجب طیب‌اردوغان، جودت ایلماز را به معاونت اول رئیس‌جمهوری در سال2023 منصوب کرد، شهر بینگول، موطن جودت ایلماز به جشن و پایکوبی پرداخت. با آنکه اکثر توجه جهانی روی «مهمت شیمشک» وزیر امور اقتصادی دولت متمرکز شده اما این ایلماز است که پست‌های کلیدی دولت را در اختیار داشته و دارد.
درواقع انتخاب «شیمشک» وزیر امور دارایی و بانکدار سابق مریل لینچ که سعی می‌کند سرمایه‌داران را قانع سازد که اردوغان حقیقتا سیاست‌هایی را که بحران تورم طولانی‌مدت را شعله‌ور کرده بود، کنار گذاشته یکی از انتخاب‌های مهم اردوغان بوده که گفته می‌شود «ایلماز» در این انتخاب موثر بوده است. طبق گفته مقامات گذشته و حال، مدیران اقتصادی و تحلیلگران ایلماز که پست‌های کلیدی دولت را در طول بیش از دو دهه ریاست‌جمهوری اردوغان در اختیار دارد خیلی آرام نقش کلیدی را ایفا می‌کند. یک سیاستگذار ارشد سابق می‌گوید: «جودت با رئیس جمهور، تجار و مردم ارتباط دارد و به آنها می‌گوید ما برنامه‌ای را به اجرا درآورده‌ایم که امور را تحت کنترل قرار می‌دهد. رئیس‌جمهور نیاز دارد صدای مردم را بشنود تا به برنامه او اطمینان کنند.» ایلماز که در سال1967 در استان بینگول بدنبا آمد در اولین دولت اردوغان در 21سال پیش به‌عنوان مدیر ارتباطات اتحادیه اروپا خدمت می‌کرد. رسانه‌های عمومی در آن زمان، در انتصاب او به‌عنوان وزیر دولتی در سال2009 می‌گویند که وی اولین فرد استان بینگول بود که در سمت ارشد دولتی به‌کار گرفته شده بود. ایلماز که دارای مدرک کارشناسی ارشد از دانشگاه دنور آمریکا و دکتری از دانشگاه بیلکنت آنکارا است عضو حزب عدالت و توسعه هم است و در عین حال ریاست کمیسیون پرنفوذ برنامه‌ریزی و بودجه را هم در اختیار دارد.
او متعاقب انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه در ماه مه2023 با وجود مخالفت‌های اپوزیسیون ترکیه، معاون اول شد. اعتقاد عمومی بر این است که شیمشک، معمار فعلی اقتصاد ترکیه است که مدت کوتاهی بعد از انتخابات2023 که نگرانی‌ها بر سر مسیر و تصویر اقتصاد یک‌هزار میلیارد دلاری ترکیه رو به افزایش بود کار خود را شروع کرد. اما یک مقام ارشد ترکیه می‌گوید ایلماز نقش مهمی در قانع کردن اردوغان به سیاست جدید اقتصادی داشت. او می‌گوید ایلماز به مثابه یک واسطه پرنفوذ برای تجار داخلی عمل می‌کند و گلایه‌های آنها را درباره سیاست جدید اقتصادی می‌شنود. متحدان تجاری اردوغان از قبیل شرکت‌های ساختمان‌سازی و برخی دیگر از مدیران بی‌صبرانه منتظر برنامه‌های تازه دولت هستند. اتیلا یسیلادا، تحلیلگر شرکت مشاوره‌ای «گلوبال سورس پاتنر» واقع در استانبول می‌گوید: «شیمشک اقتصاد را به خوبی می‌داند؛ اما زمانی که می‌خواهد با کاپیتان‌های صنعت سخن بگوید به خوبی جودت ایلماز نیست.» ایلماز را به مثابه یک بورکرات کلان می‌بینند که به تئوری‌های مرسوم اقتصاد چسبیده است. او پشتیبان نرخ بهره بالای بانک مرکزی بود که نرخ بهره را از 8.5درصد در ژوئن2023 به بیش از 50درصد رساند.
درحالی‌که هشدار می‌دهد دولت نمی‌خواهد رشد را به‌شدت کاهش دهد. ایلماز در سال2023 به فایننشال‌تایمز گفته بود که «ما ثبات قیمت‌ها و ثبات مالی را می‌خواهیم؛ اما همچنین می‌خواهیم که نرخ رشد و اشتغال هم منطقی باشد؛ زیرا یک کشور در حال توسعه هستیم.» او اخیرا به صنعتگران ترکیه گفته بود: درحالی‌که با تورم می‌جنگیم شاید شما با چالش‌های موقتی مواجه شوید. هرچند که بگذارید فراموش نکنیم که بدون کاهش تورم شما نمی‌توانید به پیش‌بینی‌ها دست یابید، عدم اطمینان‌ها را کاهش دهید و کاملا مانع کسانی شوید که می‌خواهند از فضای مه آلودی که به‌خاطر تورم به‌وجود آمده است، فرصت‌طلبانه استفاده کنند.» به گفته تحلیلگران، حضور ایلماز در تیم اقتصادی ترکیه در زمانی که اعضای حزب عدالت و توسعه که سیاست‌های غیرارتدوکسی را در سر می‌پرورانند و هنوز جزو حلقه اردوغان هستند، یک سنگر مهم است. یک مقام ارشد ترک یادآور شد که پیوند طولانی مدت ایلماز با حزب عدالت و توسعه این امکان را برای او فراهم ساخته تا میان دپارتمان‌های دولت، هماهنگ‌کننده سیاست‌ها باشد. مدیر ارشد یک شرکت وام‌دهی ترکیه می‌گوید: «هماهنگی ایلماز و مالکیت صادقانه یک برنامه اقتصادی بسیار مهم است.»
سیاست‌های اقتصادی دولت برای کاهش تقاضا که شامل افزایش مالیات ارزش افزوده است و مالیات بر سوخت و تصمیم بر بالا بردن حداقل دستمزد در حد 30درصد برای سال2025، ستایش بانک‌های وال‌استریت و نیز بالا بردن نرخ رتبه بندی آژانس‌ها و موسسات بین‌المللی از قبیل اتحادیه اروپا وصندوق بین‌المللی پول را به دنبال داشته است. درحالی‌که طبق نظرسنجی متروپل در تابستان امسال که می‌گفتند کمتر از یک‌نفر در بین 5نفر شیمشک را تایید می‌کنند یک راننده تاکسی به فایننشال‌تایمز گفت که کسی به او اعتماد ندارد. در واقع این همان جایی است که ایلماز، فردی که مدت‌های طولانی است کنار اردوغان ایستاده است، می‌تواند نقش حیاتی ایفا کند.