بزرگنمايي:

راه ترقی - شرق / جشنواره فیلم فجر از زمان تاسیس از بهمن 1361 تا امروز همواره محل برخی از مهم‌ترین تصمیمات در سینمای ایران بوده است. از تولد سیمرغ به عنوان نماد مهم‌ترین جشن سینمای ایران در دوره هفتم تا رفت و برگشت‌های سیمرغ مردمی و ادغام و جداسازی بخش بین‌الملل و ملی جشنواره بخشی از مهم‌ترین اتفاقات ادوار جشنواره فیلم فجر بوده است.
دوره اول
نخستین جشنواره فیلم فجر به دبیری حسین وخشوری در سال 1361 برگزار شد. پوستر اولین دوره این جشنواره توسط صادق بریرانی، از هنرمندان پیشکسوت ایرانی طراحی شد، او در طراحی این پوستر از موضوع ارتباط سینما و انقلاب اسلامی بهره برد. تنها در این دوره بود که نمایش فیلم‌های 8 و 16 میلی‌متری نمایش داده شد. در این دوره دو شماره گاهنامه ویژه بخش فیلم‌های 8 و 16 میلی‌متری و 5 شماره نشریه به زبان‌های فارسی و انگلیسی منتشر شد. جمشید الوندی و مهرداد فخیمی به عنوان فیلمبردار، فرهنگ معیری به عنوان چهره‌پرداز، روبیک منصوری به عنوان صدابردار، جلال پیشوائیان و جلال علی‌فکری به عنوان بازیگر از پرکارهای نخستین دوره و جشنواره فیلم فجر بودند. در این دوره هیچ فیلم بلندی برگزیده نشد و برگزیدگان از فیلم های آماتور، 8 و 16 میلی متری بودند.
دوره دوم
دبیری این دوره از جشنواره فیلم فجر به صورت گروهی انجام شد و این دوره هیأت انتخاب نداشت. این دوره به دلیل توجه به سینمای ایران به صورت داخلی برگزار شد. نمایش فیلم «گفت به زیر سلطه من آیید» ساخته داریوش ارجمند اولین فیلمی بود که در جشنواره فیلم فجر نمایش آن با اعتراض تماشاگران همراه شد. برای نخستین بار به دنبال قطع شدن برق سالن سینما، اسامی برگزیدگان لو رفت. همچنین فیلمی به عنوان برگزیده از سمت هیأت داوران انتخاب نشد.
دوره سوم

این دوره از جشنواره به دبیری سیدمحمد بهشتی (مدیر عامل وقت بنیاد سینمایی فارابی) برگزار شد. در این دوره برای اولین بار بخش مسابقه فیلم‌های اول به جشنواره اضافه شد. برای اولین بار در سینما صحرا جایگاهی ویژه به خبرنگاران اختصاص داده شد. همچنین برای اولین بار در تلویزیون ویژه برنامه‌ای به نام «جنگ هنر» به پوشش اخبار جشنواره فیلم فجر پرداخت. سینما «مرکزی» واقع در میدان انقلاب از پرمخاطب‌ترین سینماهای جشنواره بود که بسیاری از مخاطبان در حین نمایش آثار ایستاده فیلم‌ها را تماشا می‌کردند. فیلم سینمایی «کمال‌الملک» نیز از پرمخاطب‌ترین فیلم‌های جشنواره بود، برای همین تقضای سانس اضافه شد ولی از سوی حسین غفوری، تهیه‌کننده فیلم با مخالفت روبرو شد. اولین بار در این دوره بود که نشریه روزانه جشنواره منتشر نشد. همچنین فیلم «صاعقه» ساخته سید ضیا‌ءالدین دری به دلیل اشکالات فنی از جشنواره خارج شد و به جای آن «همه فرزندان من» ساخته زاون قوکاسیان در بخش مسابقه جایگزین شد. همچنین برای نحستین بار کاتالوگ جشنواره فیلم فجر به سردبیری غلامرضا موسوی به اطلاعات مربوط به فیلم های جشنواره پرداخت و چند روز بعد از جشنواره منتشر شد.
دوره چهارم
در این دوره برای نخستین بار سیدمحمد بهشتی بود که چند سال پیاپی دبیری جشنواره را بر عهده داشت. همچنین برای نخستین بار در این دوره بود که بخش آماتور از بخش حرفه ای جدا شد و در قالب جشنواره مستقل سینمای جوان برگزار شد. نخستین بار اضافه شدن بخش کودکان و نوجوانان نیز آزمونی برای برگزاری جشنواره مستقلی به همین نام بود. از این دوره برای جشنواره آنونس ساخته شد که ساخت آن را صمد تواضعی بر عهده داشت. در این دوره برخی از فیلم ها پیش از جشنواره نیز به نمایش درآمده بودند که نمایش آنها در جشنواره با اعتراض مخاطبان در سینما کریستال روبرو شد. فیلم‌های بخش ویژه نیز برای نخستین بار با زبان اصلی به نمایش درآمد.
دوره پنجم
در این دوره برای نخستین بار اعضای هیأت انتخاب جشنواره فیلم فجر به صورت رسمی اعلام شدند و اولین بار بخش پوستر و هیأت انتخاب و داوری آن به جشنواره اضافه شد و در نهایت 20 پوستر برای نمایش در بخش جنبی جشنواره انتخاب شدند. حضور دو نسل از کارگردانان در کنار هم از نکات جالب توجه این دوره از جشنواره بود. در شرایطی که برخی از استان ها زیر حملات شدید هوایی در دوران دفاع مقدس قرار داشتند، جشنواره فیلم فجر به صورت سراسری در 23 مرکز استان برگزار شد. برای اولین بار ماهنامه «فیلم» ویژه‌نامه جشنواره فیلم فجر را منتشر کرد. برای اولین بار اسامی نامزدهای دریافت جوایز اعلام شدند. در این دوره دفتر تبلیغات حوزه علیمه قم و معاونت فرهنگی بنیاد مستضعفان و ستاد امور جنگ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر مرکزی جهاد سازندگی برگزیدگانشان را اعلام کردند.
دوره ششم
در این دوره، آنونس و نمونه فیلم هم به بخش تبلیغات جشنواره اضافه شد. بخش جدید امید، ایثار و دنیای آندری تارکوفسکی با استقبال علاقه مندان سینما روبرو شد. اختلاف بین بنیاد سینمایی فارابی و حوزه هنری باعث شد هیچ فیلمی از حوزه هنری به جشنواره راه پیدا نکند. طی 11 روز بیش از 270 نفر از جشنواره فیلم فجر بازدید کردند.
دوره هفتم
از این دوره سیمرغ با طرحی از ابراهیم حقیقی به عنوان نماد جشنواره فیلم فجر انتخاب شد و به تبع آن جایزه اصلی نیز سیمرغ بلورین نام گرفت. در بخش بین المللی، سینمای کودک و نوجوان به صورت رقابتی برگزار شد و 6 پروانه زرین اهدا شد. نمایشگاه اعلان دیواری نیز در این دوره از جشنواره در محل مجتمع فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد. همچنین برای نخستین بار بخش بزرگداشت سینماگران معتبر خارجی به جشنواره اضافه شد. برای اولین و آخرین بار، سینما نادر واقع در لاله زار به نمایش آثار جشنواره اختصاص پیدا کرد. بولتن روزانه که پیش از این تنها در دوره نخست جشنواره منتشر شده بود، از این دوره به صورت مداوم منتشر شد. برای اولین بار یک سینمایی غیر فیلمساز در جمع هیأت داروان حضور پیدا کرد.
دوره هشتم
برای اولین بار در این دوره هیأت داروان مستقل برای بخش فیلم‌های اول تشکیل شد و جوایز این بخش توسط مرکز گسترش سینمای تجربی و نیمه‌حرفه‌ای تامین شد. در این دوره نیز بخش جشنواره جشنواره‌ها نیز اضافه شد و آثار حاضر در جشنواره های معتبر جهانی در این بخش به نمایش درآمد. همچنین برای اولین بار در ایران آثار کودکان و نوجوانان در دو سینمای «شهر قصه» و «قیام» توسط منوچهر نوذری، شهلا ناظریان، جلال مقامی و رفعت هاشم پور به صورت همزمان دوبله شد. فیلم سینمایی «غفلت» نیز به کارگردانی ستوان دوم کامران ملکی به عنوان اولین فیلم بلند داتانی ارتش جمهوری اسلامی ایران در جشنواره به نمایش درآمد. در این دوره نشست «عناصر زیباشناسی و زبان سینما» توسط استفن شارف، استاد دانشکده سینمای کلمبیا برگزار شد. 12 فیلم از این دوره از جشنواره به صورت سانس ویژه به نمایش درآمد. نشریه روزانه نیز به صورت مشترک با جشنواره کودک زیر نظر بهزاد رحیمیان منتشر شد. فیلم سینمایی «ای ایران» ساخته ناصر تقوایی نیز به دلیل اینکه تا آخرین لحظه به دست داوران نرسید مورد ارزیابی قرار نگرفت.
دوره نهم
در این دوره 1003 سانس در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. فیلم های کودکان و نوجوانان و فیلم های مستند و کوتاه برای اولین بار از جشنواره جدا شدند و در جشنواره های مستقلی به نمایش درآمدند. در این دوره نمایش دو فیلم «نوبت عاشقی» و «شب‌های زاینده‌رود» با حواشی زیادی همراه بود به طوری که اعتراضات به نماز جمعه و صحن مجلس نیز کشیده شد. نیمی از 42 فیلم حاضر در جشنواره توسط کارگردان های فیلم اولی و دومی ساخته شده بود. «پرده آخر» نخستین ساخته واروژ کریم مسیحی نیز با دریافت 9 جایزه از شگفتی‌های جشنواره نهم بود.
دوره دهم
در این دوره به دلیل اینکه تعداد پوسترها و عکس های ارسال شده به جشنواه به حد نصاب نرسیده بود، مسابقه این دو بخش برگزار نشد. با حذف بخش مرور کارنامه یک ساله، آثار در دو بخش مسابقه اصلی و مسابقه فیلم های اول و دوم تقسیم شدند. از این دوره بود که سینمای ارشا به مسئولان عالی رتبه اختصاص پیدا کرد. همچنین بخش بین المللی جشنواره نیز به صورت رقابتی برگزار نشد. در این دوره بود که بخشی با عنوان «سینمای ایران در یک سکانس» 128 سکانس به انتخاب کارگردان‌ها از فیلم های 9 دوره گذشته جشنواره به نمایش درآمد و کتابی با عنوان مرور بر 9 دوره گذشته جشنواره منتشر شد. همچنین رخشان بنی اعتماد با دریافت سیمرغ کارگردانی به عنوان نخستین فیلمساز زن در جشنواره فیلم فجر شناخته شد.
دوره یازدهم
از این دوره شیوه انتخاب آثار جشنواره تغییر کرد و سینما «شهر قصه» به رسانه‌های جمعی اختصاص پیدا کرد و نشست های خبری با حضور نویسندگان سینمایی و مطبوعات برگزار شد. در این دوره 27 مهمان خارجی از کشورهای مختلف حضور داشتند. ویژه برنامه «جنگ هنر» نیز با اجرای زنده یاد علی معلم از دوره هفتم آغاز شده بود و تا این دوره ادامه پیدا کرده بود. در این دوره برای اولین بار یک بازیگر (عزت الله انتظامی) به جمع هیأت داوران اضافه شد.
دوره دوازدهم
در این دوره همزمان با برگزاری جشنواره فیلم فجر، نخستین کنگره فیلمسازان مسلمان از 15 تا 22 بهمن ماه با شرکت 80 مهمان خارجی در خانه سینما برگزار شد. همچنین در این دوره هیأت داوران در بیانیه خود توجه کارگردانان به موسیقی فیلم و نقش تعیین کننده آن جلب کرد. این دوره آخرین دوره دبیری پیاپی محمد بهشتی در جشنواره فیلم فجر بود.
دوره سیزدهم
در سیزدهمین دوره از جشنواره پس از 11 سال معاون سینمایی و دبیر جشنواره تغییر کرد.
دوره چهاردهم
در این دوره از جشنواره در بخش مستندهای دفاع مقدس، بزرگداشت شهید سیدمرتضی آوینی برگزار شد. اداره جلسات پرسش و پاسخ اهالی رسانه نیز با اجرای محمود گبرلو برگزار شد و همه فیلم‌های تولید شده به تعداد 41 فیلم در بخش سینمای ایران حضور پیدا کردند.
دوره پانزدهم
برای نخستین بار سایت اینترنتی جشنواره فیلم فجر راه اندازی شد. در این دوره بود که شبکه رادیویی جوان افتتاج شد و به بررسی آثار جشنواره می پرداخت. مراسم اختتامیه این دوره نیز به صورت زنده از تلویزیون (شبکه دو) پخش شد.
فیلم های «لیلا» و «سلطان» از از آثاری بودند که مخاطبان برای تماشای آن فیلم ها در صف های طولانی می ایستادند.
دوره شانزدهم
دبیر این دوره از جشنواره سیف‌الله داد بود. بزرگداشت دو بازیگر ایرانی عزت الله انتظامی و ابراهیم حاتمی کیا در این دوره با مروری بر آثار این دو کارگردان برگزار شد. همچنین پیش شرط نمایش در جشنواره برای اکران سال بعد حذف شد و بخش اصلی سینمای بین الملل به صورت رقابتی برگزار شد. بخش مسابقه فیلم های اول و دوم و مواد تبلیغی حذف شد. از این دوره بود که وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاون امور سینمایی برای جشنواره پیام دادند. انجمن منتقدان نیز اداره سینمای اصحاب رسانه را بر عهده داشتند و برای نخستین بار یک زن (فرشته طائرپور) در ترکیب هیأت داوران قرار گرفت. بازار فیلم در این جشنواره راه‌اندازی شد و سیمرغ مردمی نیز از این دوره به جشنواره اضافه شد.
دوره هفدهم
در این دوره پنج کارگردان در هیأت داوران کنار هم قرار گرفتند. مراسمی با عنوان اهدای جوایز جنبی برگزار شد. در این دوره بخشی با عنوان سینمای آینده که به بررسی آثار کوتاه می پرداخت به جشنواره اضافه شد.
دوره هجدهم
در این دوره برخلاف سال های گذشته اکران عادی سینماها ادامه پیدا کرد.
دوره نوزدهم
در این دوره هیأت داوران در نشست خبری کاندیداهای دریافت سیمرغ را اعلام کردند و برای نخستین بار یک منتقد (جواد طوسی) در جمع داوران جشنواره قرار گرفت.
دوره بیستم
در این دوره بهمن فرمان‌آرا با دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم، نخستین کارگردانی بود که با دو فیلم پیاپی، این عنوان را به‎دست آورد.
حدود 80 بیلبورد به صورت پوستر فیلم در سطح شهر تهران از سه برگزیده‌ی اصلی 19 دوره‌ی قبل جشنواره‌ی فجر نصب شد. اتوبوس‌های مختلف در کنار سینماهای نمایش دهنده فیلم‌ها، محصولات سینمایی را عرضه کردند.
دوره بیست‌ویکم
پیش‌فروش بلیت‌ها در این دوره از جشنواره مکانیزه شد. سیمرغ فیلمبرداری چهره‌پردازی، صدابرداری، صداگذاری و تدوین حذف شد و دو جایزه با عنوان دستاورد هنری جایگزین شد. سیمرغ مکمل نقش دوم زن و مردم حذف شد.
دوره بیست و دوم
این دوره از جشنواره به دبیری علیرضا رضاداد برگزار شد. مرور آثار بزرگداشت‌ها حذف شد و جوایز حذف شده یز دوباره جشنواره برگشت. بازار فیلم از معرفی محصولات به شکل خرید و فروش سینمایی و تلویزیونی نیز تغییر کرد.
دوره بیست و سوم
در این دوره جهت جلوگیری از تصویربرداری غیرمجاز، سینماهای جشنواره به دوربین مداربسته مجهز شدند. بخش بین الملل شامل بازار فیلم، سینمای بین الملل، سینمای آسیا و سینمای معناگرا مستقل و اختتامیه مجزا با حضور مهمانان خارجی برگزار شد.
دوره بیست و چهارم
این دوره از جشنواره به دلیل تقارن با ایام محرم زمان برگزاری آن تغییر کرد. (30 دی تا 10 بهمن) همچنین سیمرغ فیلمنامه اقتباسی نیز به جشنواره اضافه شد. جایزه برگزیدگان جشنواره در این دوره خودروی پراید و سمند بود. جدول نمایش فیلم‌ها 8 روز قبل از جشنواره منتشر شد و کاتالوگی جدا از کاتالوگ اصلی جشنواره در سینماهای نمایش دهنده مردمی عرضه شد. جایزه تحقیق و پژوهش هم در بخش مستند اضافه شد.
دوره بیست و پنجم
در این دوره سیمرغ طلایی به وزن 550 گرم طلا به بهترین فیلم از نگاه ملی تعلق گرفت. سینماهای مردمی نیز در این دوره وسعت پیدا کرد.
دوره بیست و ششم
بخش‌های مختلف جشنواره نامگذاری شد و جشنواره صاحب شعار شد. روزهای بخش بین‌الملل و ملی از هم جدا شدند. آنونس جشنواره با حضور یک بازیگر (خسرو شکیبایی) ساخته شد. کارت‌های خبرنگاران دیجیتالی شد.
دوره بیست و هفتم
در این دوره فیلم بلند ویدئویی نیز به جشنواره اضافه شد. مراسم اختتامیه از سوی خبرنگاران و عکاسان به دلیل عدم اختصاص جای مناسب به آنها تحریم شد.
دوره بیست و هشتم
دبیر جشنواره با عنوان رئیس سازمان جشنواره ها حکم گرفت. مسابقه آثار پویانمایی به جشنواره اضافه شد. پیش‌فروش بلیت‌ها اینترنتی و برج میلاد کاخ جشنواره شد. برترین‌های رسانه انتخاب و در مراسمی جداگانه تقدیر شدند.
دوره بیست و نهم
تعداد اعضای هیات انتخاب و داوران سینمای ایران و فیلم‌های اول زوج بود.
دوره سی‌ام
 دبیر جشنواره، محمد خزاعی که مسئولیت و سمتی در حوزه سینما نداشت در رأس جشنواره قرار گرفت. قبل از پیش فروش، جدول نمایش فیلم‌ها آماده شد. آثار سه بعدی به نمایش درآمد. بازی فوتبال استقلال و پیروزی در یکی از سانس‌ها پخش شد. در افتتاحیه و اختتامیه مهمانان ویژه با تشریفات به جشنواره منتقل شدند و مورد استقبال دبیر قرار گرفتند. برگزیدگان بخش مواد تبلیغی در اختتامیه معرفی شدند.
دوره سی‌ویکم
مراسم فرش قرمز فیلم‌ها برگزار شد. کتاب مرور جامع از سی‌سال جشنواره رونمایی شد. نمایش فیلم‌ها دیجیتال شد. شکل ظاهری سیمرغ بلورین به حالت حجمی درآمد.
دوره سی‌ودوم
علیرضا رضاداد، پس از سالها دوباره به عنوان دبیر در راس جشنواره قرار گرفت. دو فیلم به عنوان بهترین فیلم انتخاب شدند.( «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» و «رستاخیز»). پوسترهای فیلم‌ها در کاتالوگ منتشر شدند. دبیر دوره بعد در اختتامیه معرفی شد.
دوره سی‌وسوم
در مراسمی با عنوان «یک فیلم یک سلام» قبل از جشنواره از پوسترها و تیزر فیلم‌ها با حضور عوامل رونمایی شد. بخش بین‌الملل به زمان و جشنواره دیگری منتقل شد. شکل و نام تندیس نگاه نو و مستند تغییر کرد. بخش هنر و تجربه به جشنواره اضافه شد. هزینه جشنواره به صورت کامل از اسپانسر تامین شد. بلیت مهمان‌ها مکانیزه شد و با سینما کارت حق انتخاب پیدا کردند. همچنین بخش جوایز جنبی حذف شد. در بخشی با عنوان «سلام سینما» فیلم‌ها در سینماهای مردمی با حضور عوامل معرفی شدند و جایزه بخش مواد تبلیغی به مدیر تبلیغات فیلم اهدا شد.
دوره سی‌وچهارم
پوستر با شمایل یک سینماگر طراحی شد. دو چهره سینمایی به عنوان مشاور حکم گرفتند.(شهاب حسینی و مهتاب کرامتی) و نشست‌ پرسش و پاسخ فیلم‌ها پیش به صبح روز بعد منتقل شد. عنوان بین‌الملل از جشنواره حذف شد و دبیر دیگری (رضا میرکریمی) مسئولیت جشنواره بین‌الملل را بر عهد گرفت.
دوره سی و پنجم
در این دوره اولین بار بود که از چهره یک سینماگر در پوستر استفاده می شد. از نکات این جشنواره اعتراض برخی اصحاب سینما و کاندیداها به نظرات هفت داور این جشنواره و انتخاب این داوران توسط مدیریت سینمایی و جشنواره بود، از دیگر نکات می‌توان به ازدیاد فیلم‌های نمایش داده شده در این جشنواره اشاره کرد. روز دوشنبه 19 بهمن ماه ساعت 22:00 اسامی نامزدهای بخش سودای سیمرغ اعلام شدند. لازم است ذکر شود برخی کاندیداها در اعتراض به انگاشتن سهل‌انگاری داوران در اعلام نامزدها، از کاندید شدن خود استعفا دادند. علیرضا داوودنژاد و وحید جلیلوند از برندگان سیمرغ ضمن تشکر از داورها به شدت از برنامه هفت و مجری آن بهروز افخمی انتقاد کردند.
دوره سی و ششم
اولین بار مراسمی از آیین قرعه کشی برنامه نمایش فیلم‌های سی و ششمین دوره جشنواره فیلم فجر مخصوص سینمای رسانه در پردیس سینمایی ملت با حضور اهالی رسانه و سینما برگزار شد. همچنین لاتاری به عنوان پر مخاطب‌ترین فیلم این جشنواره و تاریخ جشنواره فیلم فجر شد.
دوره سی و هفتم
این دوره به دبیری ابراهیم داروغه زاده، معاون نظارت و ارزشیابی وقت برگزار شد.
دوره سی و هشتم
در این دوره ابراهیم داروغه زاده برای دومین بار جشنواره را بر عهده داشت. 26 دی 1398 قرعه‌کشی برای مشخص شدن ترتیب نمایش فیلم‌ها در سینمای رسانه (پردیس ملت) انجام گرفت. در هر روز 5 فیلم در چهار سانس در این سینما نمایش داده می‌شود: 3 فیلم بلند در سه سانس، و یک فیلم مستند و یک فیلم کوتاه در یک سانس. یک سانس برای نمایش شهرآورد تهران در روز 17 بهمن خالی گذاشته شد. همچنین پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی جایزه ویژه سردار سلیمانی به فیلم «آبادان یازده60» اهدا شد.
دوره سی و نهم
در دوره 39 و آخرین دوره دولت دوازدهم، سید مهدی طباطبایی دبیری جشنواره فجر را بر عهده داشت.
در دوره چهلم
اولین دوره دولت سیزدهم بود که به دبیری مسعود نقاش‌زاده، معاون فرهنگی وقت بنیاد سینمایی فارابی برگزار شد. در این دوره سیمرغ مردمی از جشنواره حذف شد.
دوره چهل و یکم
در این دوره به دبیری مجتبی امینی، بخش ملی و بین الملل جشنواره پس از سال ها دوباره ادغام شدند و به صورت همزمان برگزار شدند؛ سیمرغ مردمی برای دومین سال حذف شد.
دوره چهل وسوم
در اولین دوره دولت چهاردهم منوچهر شاهسواری دبیری جشنواره را بر عهده گرفت. در این دوره از جشنواره پس از سه سال سیمرغ مردمی به جشنواره بازگشت و بخش ملی و بین الملل نیز بار دیگر جدا شد.