بزرگنمايي:

راه ترقی - آرمان ملی /متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
احسان انصاری| روزهای آغازین دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ همراه با سیگنال‌های مثبتی نسبت به ایران بوده است. این در حالی است که به نظر می‌رسد ترامپ نسبت به گذشته رویکرد متفاوتی در پیش گرفته و تنش‌زایی را از دستور کار خود حذف کرده است.
 در چنین شرایطی و با اظهارات رئیس‌جمهور و برخی نزدیکان وی احتمال مذاکره ایران و آمریکا بیش از گذشته شده است. «آرمان ملی» برای تحلیل و بررسی این موضوع و چشم‌انداز پیش‌رو با محمد هاشمی رفسنجانی گفت‌وگو کرده است. هاشمی در این زمینه معتقد است: «هنگامی که آقای پزشکیان عنوان می‌کند که ایران آماده مذاکره است، به معنای این است که رئیس‌جمهور به تنهایی این تصمیم را نگرفته و بلکه نظام و حاکمیت به این نتیجه رسیده که در شرایط کنونی بهتر است مذاکره صورت بگیرد. به هر حال این موضوع در بین قوا مطرح شده و همه به این جمع بندی رسیده‌اند. هنگامی که بین قوا و رهبری در این زمینه هماهنگی وجود داشته باشد اینکه تندروها چه رفتاری از خود بروز می‌دهند حائز اهمیت نیست و نباید به رفتار آنها توجه کرد. در واقع تندروها حرکات ایضایی دارند، اما نقش تعیین کننده ندارند. از سوی دیگر آنها برای نظام و کشور تصمیم‌گیری نمی‌کنند و بلکه بیشتر دنبال جنجال و هیاهو هستند که سودی برای کشور ندارد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
*ترامپ پس از آغاز ریاست جمهوری خود سینگال‌های مثبتی درباره مذاکره با ایران داد. در داخل کشور نیز رئیس‌جمهور و برخی اعضای دولت نسبت به آینده مذاکرات اظهار خوش‌بینی کردند. در چنین شرایطی چه چشم‌اندازی پیش روی ایران و آمریکا وجود خواهد داشت؟
در روزهای اخیر دوطرف سیگنال‌های مثبتی به هم داده‌اند و هم ترامپ درباره ایران صحبت‌های مثبتی داشته و هم اینکه آقای پزشکیان به صراحت عنوان کردند که آماده مذاکره هستند. به نظر می‌رسد که طرفین دنبال این هستند که به تنش‌ها پایان بدهند و مسأله را حل کنند. ترامپ فردی تاجر و معامله‌گر است. به همین دلیل به صلاح خود و کشورش نمی‌داند که خود را وارد جنگ و تنش کند. این در حالی است که ترامپ دنبال سرمایه‌گذاری زیادی در خاورمیانه است. به عنوات مثال عربستان دنبال سرمایه‌گذاری600 میلیارد دلاری در آمریکا است که ترامپ عنوان کرده تلاش می‌کند این رقم در نهایت به یک تریلیون دلار برسد. این نوع سرمایه‌گذاری نیازمند امنیت است و اگر در منطقه جنگ و تنش وجود داشته باشد امکان این سرمایه‌گذاری‌ها وجود نخواهد داشت. از قدیم نیز گفته‌اند که سرمایه یا پول پای خود را جای محکمی می‌گذارد. به همین دلیل خاورمیانه باید در آرامش و ثبات قرار داشته باشد تا کشورهای خارجی تمایل داشته باشند در آن سرمایه‌گذاری کنند. نکته دیگر اینکه تندروهایی که اغلب بی‌توجه به منافع ملی فعالیت کرده‌اند، از تصمیماتی که ترامپ علیه ایران می‌گیرد ناراضی هستند. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که رویکردی که ترامپ نسبت به ایران در پیش خواهد گرفت مثبت خواهد بود.
*ایران در سال‌های اخیر برخی از فرصت‌های مناسب برای مذاکره را از دست داده است. ضمن اینکه برخی معتقدند که در مولفه‌های قدرت ایران تغییراتی ایجاد شده است. در چنین شرایطی ترامپ با مطالبات حداکثری پای میز مذاکره با ایران نخواهد آمد؟
اظهارات اخیر ترامپ بر این متمرکز بوده است که ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، در حالی که براساس فتوای مقام رهبری تاکنون سلاح هسته‌ای تولید نکرده و در آینده نیز نخواهد کرد. البته در برخی مقاطع برخی‌ها با توجه به فشارهایی که به ایران وارد می‌شده عنوان کرده‌اند که در صورتی که فشارها افزایش پیدا کند، این احتمال وجود دارد که سیاست‌های هسته‌ای ایران تغییر کند. نکته دیگر اینکه جمهوری اسلامی به این مسأله باور ندارد که مولفه‌های قدرت خود را به خصوص در منطقه از دست داده و بلکه معتقد است هنوز نفوذ و قدرت ایران در منطقه نقش تعیین کننده‌ای دارد. اگرچه شرایط حزب‌ا... قدری متفاوت شده و حکومت بشار اسد نیز سقوط کرده اما ایران همچنان مولفه‌های خاص خود را در منطقه در اختیار دارد و این چیزی نیست که از نگاه غربی‌ها پنهان باشد. عراق از یکسو، حزب‌ا... از سوی دیگر که همچنان فعال است و در حال کادرسازی جدید است، گروه‌هایی مانند حماس نیز با ایران همکاری می‌کنند. اتفاقاتی که در چند روز اخیر در غزه درباره تبادل اسرا رخ داد به خوبی نشان می‌دهد که جبهه مقاومت همچنان قدرتمند و اسرائیل شکننده است. شاید یکی از دلایلی که ترامپ دنبال پایان تنش‌ها در خاورمیانه است ضعف و شکنندگی اسرائیل باشد. این در حالی است که اسرائیل در ماه‌های اخیر جنایت‌های بزرگی انجام داد و باعث کشته شدن انسان بی‌گناه زیادی شد. با همه جنایت‌هایی که انجام داد باز دستآورد قابل توجهی به دست نیاورد. من فکر می‌کنم ترامپ و حامیانش به وضعیت نابسامان اسرائیل واقف هستند و من این را شکست اسرائیل می‌دانم که ترامپ به سمت مذاکره حرکت کرده است. به هر حال اگر قرار است در منطقه جنگی رخ بدهد مشخص نیست که سرنوشت اسرائیل در نهایت چگونه خواهد بود. گفته می‌شود که در ماه‌های اخیر بسیاری از یهودیان از اسرائیل فرار کرده‌اند. به همین دلیل من معتقدم ایران همچنان مولفه‌های قدرت خود را در اختیار دارد و این اسرائیل است که در موضع ضعف قرار گرفته است. اگر تنش و جنگ بین ایران و اسرائیل ادامه پیدا کند، این احتمال وجود دارد که به فروپاشی و نابودی اسرائیل منجر شود.
*به نظر می‌رسد برای مذاکره احتمالی ایران و ترامپ دو چالش وجود داشته باشد که نخست غیر قابل اعتماد بودن ترامپ است و دیگری رفتار تندروهای داخلی که به شکل‌های مختلف فضای داخلی کشور را به سمتی هدایت می‌کنند که نباید مذاکره صورت بگیرد. دیدگاه شما در این زمینه چیست؟
هنگامی که آقای پزشکیان عنوان می‌کند که ایران آماده مذاکره است، به معنای این است که رئیس‌جمهور به تنهایی این تصمیم را نگرفته و بلکه نظام و حاکمیت به این نتیجه رسیده که در شرایط کنونی بهتر است با آمریکا مذاکره صورت بگیرد. به هر حال این موضوع در بین قوا مطرح شده و همه به این جمع‌بندی رسیده‌اند. هنگامی که بین قوا و مقام رهبری در این زمینه هماهنگی وجود داشته باشد، اینکه تندروها چه رفتاری از خود بروز می‌دهند حائز اهمیت نیست و نباید به رفتار آنها توجه کرد. در واقع تندروها حرکات ایذایی دارند اما نقش تعیین‌کننده ندارند. از سوی دیگر آنها برای نظام و کشور تصمیم‌گیری نمی‌کنند و بلکه بیشتر دنبال جنجال و هیاهو هستند که سودی برای کشور ندارد. به همین دلیل معتقدم تندروها نمی‌توانند چالش جدی به وجود بیاورند. در مورد ترامپ باید عنوان کرد اگر قرار است مذاکره‌ای صورت بگیرد باید برای ایران سود و دستآورد داشته باشند. به هر حال ایران دنبال مذاکره‌ای است که نتیجه آن این باشد که تحریم‌ها از بین برود و ارتباط اقتصادی ایران با کشورهای منطقه و جهان افزایش پیدا کند. در شرایط کنونی ایران با کشورهای دوست که مراوده تجاری دارد، به راحتی نمی‌تواند پول خود را دریافت کند و در این زمینه با مشکل مواجه است. این در حالی است که دولت عنوان می‌کند به دنبال رشد8 درصدی در اقتصاد است که این رشد نیز نیازمند سرمایه‌گذاری و افزایش تولید است. در شرایط کنونی این وضعیت وجود ندارد و ما در زمینه سرمایه‌گذاری و تولید با مشکل مواجه هستیم. به همین دلیل اگر ایران و آمریکا به سمت مذاکره حرکت کنند این شرایط تغییر خواهد کرد و وضعیت اقتصادی ایران بهبود پیدا خواهد کرد. به همین دلیل من معتقدم علی رغم چالش‌هایی که شما مطرح کردید با مذاکره و تعامل سازنده شرایط اقتصادی کشور می‌تواند وضعیت بهتری پیدا کند.
*نظام با توجه به چه شرایطی به این نتیجه رسیده که در شرایط کنونی بهتر است مذاکره صورت بگیرد؟
اگر مذاکره‌ای صورت بگیرد تصمیم نظام بوده و رئیس‌جمهور فقط بیان‌کننده این تصمیم است. در مذاکرات احتمالی آینده تحت تأثیر جبهه پایداری و چند چهره تندرو قرار ندارد و بلکه دیدگاه‌ها و رفتار این عده تأثیری در روند مذاکرات نخواهد داشت. مذاکره با آمریکا مسأله مهمی است و این اتفاق بدون اجازه مقام رهبری امکان‌پذیر نیست. در نتیجه هنگامی که رئیس‌جمهور از مذاکره صحبت می‌کند به معنای این است که با مقام رهبری در این زمینه هماهنگی‌های لازم را صورت داده و ایشان نیز هیچ‌گاه با مذاکره مخالف نبودند و همواره به مذاکره برد- برد تأکید داشته‌اند. آن چیزی که برای مقام رهبری حائز اهمیت است منافع ملی و مردم است. مقام رهبری شرایط مذاکره را نیز تعیین کرده‌اند که باید از سر عزت و مصلحت و همراه با دستآورد برای ملت ایران باشد.