بزرگنمايي:

راه ترقی - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
پرهام پوررمضان| با سقوط حکومت بشار اسد در سوریه شاهدیم شکلی از حکومت در لوای هیئت تحریرالشام روی به حکمرانی آورده است. در این یادداشت این امر که چرا بشار اسد سقوط کرد و جولانی آمد، به دلیل اینکه در یادداشت‌های پیشین به آن اشاره شد از اهمیت وافری برخوردار نیست. در این کوتاه‌نوشتار به دنبال پاسخ به این پرسش هستم که حضور جولانی در سوریه در آینده با چه سناریو‌هایی همراه است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت. 
سناریوی 1: تثبیت قدرت از طریق ائتلاف با گروه‌های معارض دیگر
در این سناریو، جولانی و گروه هیئت تحریرالشام تلاش می‌کنند با ایجاد ائتلافی گسترده با سایر گروه‌های شورشی در سوریه، حکومت خود را تثبیت کنند. این ائتلاف می‌تواند شامل گروه‌های تروریستی دیگر، گروه‌های معتدل‌تر و حتی برخی از قبایل و نیرو‌های محلی باشد. جولانی ممکن است ابتدا با گروه‌های سلفی هم‌فکر خود، مانند بقایای جبهه‌النصره (شاخه سابق القاعده در سوریه) یا دیگر گروه‌های سلفی-تروریستی، ائتلاف کند. این گروه‌ها از نظر ایدئولوژیک به هم نزدیکند و می‌توانند در کنار هم یک جبهه قدرتمند تشکیل دهند. این ائتلاف می‌تواند شامل تقسیم قدرت، مسئولیت‌های حکومتی و نظامی باشد. برای گسترش پایگاه حمایتی خود، جولانی ممکن است تلاش کند گروه‌های معتدل‌تر یا حتی برخی از گروه‌های مخالف غیرسلفی را به ائتلاف خود جذب کند. این گروه‌ها ممکن است به دلایل تاکتیکی یا برای جلوگیری از انزوا، با جولانی همکاری کنند. شاید جولانی بخواهد با وعده مشارکت در قدرت و تضمین امنیت، این گروه‌ها را متقاعد کند. این امر به او کمک می‌کند تا مشروعیت بیشتری در داخل سوریه و حتی در سطح بین‌المللی کسب کند. در سوریه، قبایل و نیرو‌های محلی نقش مهمی در ثبات منطقه ‌ایفا می‌کنند. جولانی ممکن است تلاش کند با جلب حمایت این گروه‌ها، پایگاه اجتماعی خود را تقویت کند. این کار می‌تواند از طریق وعده‌های مالی، مشارکت در قدرت یا تضمین امنیت مناطق تحت کنترل این گروه‌ها انجام شود. مشارکت قبایل و نیرو‌های محلی می‌تواند به جولانی کمک کند تا کنترل خود را بر مناطق گسترده‌تری از سوریه تثبیت کند. اما گروه‌های تروریستی و سلفی ممکن است در مورد تفسیر شریعت، رویکرد‌های سیاسی و نظامی اختلاف نظر داشته باشند. این اختلافات می‌تواند به درگیری‌های داخلی منجر شود یا تقسیم قدرت بین گروه‌های مختلف ممکن است به رقابت و تنش‌های داخلی منجر شود. برخی گروه‌ها ممکن است احساس کنند سهم کمتری از قدرت دریافت کرده‌اند. به نظر می‌رسد این سناریو دارای نتایجی است. نخست؛ اگر جولانی بتواند ائتلافی پایدار ایجاد کند و اختلافات داخلی را مدیریت کند، ممکن است به ثبات نسبی در سوریه دست یابد. این ثبات می‌تواند به بازسازی بخش‌هایی از کشور و بهبود شرایط زندگی مردم کمک کند. دوم؛ اگر اختلافات داخلی افزایش یابد، ائتلاف ممکن است شکننده شده و به درگیری‌های داخلی جدید منجر شود. این وضعیت می‌تواند سوریه را به سمت بی‌ثباتی بیشتر سوق دهد. سوم؛ جامعه بین‌المللی ممکن است نسبت به حکومت جولانی واکنش نشان دهد، به ویژه اگر او نتواند خود را از ایدئولوژی افراطی فاصله دهد. این امر می‌تواند به تحریم‌ها یا مداخلات خارجی منجر شود. درنهایت برای این سناریو می‌توان بیان کرد که یک راه‌حل احتمالی برای جولانی است تا حکومت خود را در سوریه تثبیت کند. با این حال، موفقیت این سناریو به توانایی او در مدیریت اختلافات داخلی، جلب حمایت گروه‌های مختلف و مقابله با فشار‌های خارجی بستگی دارد. در صورت موفقیت، این سناریو می‌تواند به ثبات نسبی در سوریه منجر شود، اما در صورت شکست ممکن است بحران‌های جدیدی ایجاد کند. 
سناریوی 2: سرکوب مخالفان و ایجاد یک حکومت متمرکز
در این سناریو، جولانی و گروه هیئت تحریرالشام به جای ایجاد ائتلاف با گروه‌های دیگر، رویکردی سرکوبگرانه و متمرکز در پیش می‌گیرند. هدف اصلی در این سناریو، ایجاد یک حکومت متمرکز و اقتدارگراست که بر پایه ایدئولوژی سلفی-تروریستی استوار باشد. جولانی ممکن است تصمیم بگیرد که هرگونه مخالفت داخلی را به شدت سرکوب کند. این شامل سرکوب گروه‌های شورشی رقیب، فعالان سیاسی، رسانه‌های مستقل و هر صدای مخالفی است که ممکن است تهدیدی برای حکومت او محسوب شود. در این رویکرد، نیرو‌های امنیتی و نظامی جولانی نقش کلیدی ایفا می‌کنند و از روش‌هایی مانند بازداشت‌های گسترده، اعدام‌های فراقضایی و ارعاب برای حفظ کنترل استفاده می‌شود. جولانی ممکن است تلاش کند یک ساختار حکومتی متمرکز ایجاد کند که در آن تمام قدرت در دست او و نزدیکانش متمرکز باشد. این ساختار ممکن است شامل یک شورای رهبری کوچک باشد که توسط جولانی کنترل می‌شود و تصمیم‌گیری‌های کلیدی در آن انجام می‌گیرد. در این سیستم، نهاد‌های دولتی، نظامی و امنیتی به طور کامل تحت کنترل جولانی قرار می‌گیرند و هرگونه استقلال یا خودمختاری از بین می‌رود. جولانی ممکن است قوانین سختگیرانه‌ای را بر پایه تفسیر ایدئولوژی سلفی-تروریستی اجرا کند. این قوانین می‌تواند شامل محدودیت‌های شدید بر آزادی‌های فردی، اجرای مجازات‌های شرعی سختگیرانه (مانند اعدام، قطع عضو و شلاق) و تحمیل سبک زندگی اسلامی افراطی بر جامعه باشد. این رویکرد ممکن است در میان برخی از هواداران جولانی محبوب باشد، اما می‌تواند به مقاومت گسترده در میان بخش‌های دیگر جامعه منجر شود. جولانی ممکن است برای تثبیت حکومت خود، کنترل کامل بر رسانه‌ها و تبلیغات را در دست بگیرد. این امر شامل سانسور اخبار، انتشار تبلیغات گسترده در حمایت از حکومت و سرکوب هرگونه صدای مخالف است. جولانی ممکن است از رسانه‌ها برای تبلیغ ایدئولوژی خود و ایجاد تصویری قوی و مشروع از حکومت استفاده کند. این سناریو دارای نتایجی است. نخست؛ سرکوب مخالفان ممکن است در کوتاه‌مدت به ثبات نسبی منجر شود، زیرا صدای مخالفان خاموش می‌شود و مقاومت آشکار کاهش می‌یابد اما به طور حتم تبدیل به جنبش‌های آرمان مقاومت خواهد شد. دوم؛ در بلندمدت، سرکوب گسترده می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر منجر شود، زیرا نارضایتی در جامعه افزایش می‌یابد و گروه‌های مخالف زیرزمینی تقویت می‌شوند. سوم؛ حکومت جولانی ممکن است به دلیل سرکوب‌های گسترده و نقض حقوق بشر، در عرصه بین‌المللی منزوی شود. این انزوا می‌تواند به مشکلات اقتصادی و سیاسی بیشتر منجر شود. درنهایت برای این سناریو می‌توان بیان کرد که یک راه‌حل احتمالی برای جولانی است تا کنترل خود را بر سوریه تثبیت کند. با این حال، این رویکرد چالش‌های جدی‌ای دارد، ازجمله مقاومت داخلی، فشار‌های بین‌المللی و وابستگی به نیرو‌های امنیتی. در صورت موفقیت، این سناریو ممکن است به ثبات کوتاه‌مدت منجر شود، اما در بلندمدت می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر و بحران‌های جدیدی در سوریه بیانجامد. 
سناریوی3: مداخله خارجی و جنگ نیابتی
در این سناریو، حکومت جولانی و گروه هیئت تحریرالشام باعث می‌شود قدرت‌های خارجی برای حفظ منافع خود در سوریه، به طور فعال‌تر وارد عمل شوند. این مداخلات می‌تواند به شکل حمایت از گروه‌های مخالف جولانی، اعمال تحریم‌ها یا حتی مداخلات نظامی مستقیم باشد. از آنجایی که محور مقاومت به عنوان یک نماد در سیاست‌های منطقه‌ای ایران جای بازکرده است به نظر می‌رسد ایران که از حکومت اسد حمایت کرده، ممکن است به حمایت از گروه‌های شیعه و نیرو‌های وفادار به آرمان مقاومت در سوریه ادامه دهد. ترکیه ممکن است از گروه‌های مخالف جولانی، به ویژه گروه‌های معتدل‌تر سلفی و نیرو‌های کرد، حمایت کند. ترکیه همچنین ممکن است برای جلوگیری از ایجاد یک حکومت افراطی در مرز‌های خود، عملیات نظامی در شمال سوریه انجام دهد. اما عربستان و امارات متحده عربی فقط ممکن است از گروه‌های مخالف جولانی حمایت مالی کنند تا مانع از قدرت‌گیری یک حکومت افراطی در سوریه شوند. اما قدرت‌های فرامنطقه‌ای ممکن است طور دیگری به مسئله نظر افکنند به‌طوری‌که روسیه که قریب به یک دهه از حکومت اسد حمایت کرده، ممکن است به حمایت از نیرو‌های وفادار به خود در سوریه ادامه دهد. این حمایت می‌تواند شامل عملیات هوایی، ارسال نیرو‌های نظامی و حمایت دیپلماتیک باشد. روسیه ممکن است تلاش کند پایگاه‌های نظامی خود در سوریه را حفظ کند تا همانطور که بازی را آغاز کرده است آن را پایان دهد! اما ایالات متحده ممکن است از گروه‌های مخالف جولانی، به ویژه نیرو‌های کرد و گروه‌های معتدل‌تر حمایت کند. این حمایت می‌تواند شامل ارسال تسلیحات، آموزش نظامی و حمایت هوایی باشد. ایالات متحده همچنین ممکن است تحریم‌های اقتصادی علیه حکومت جولانی اعمال کند. این سناریو دارای نتایجی است. نخست؛ مداخله خارجی ممکن است به ادامه جنگ داخلی در سوریه منجر شود. این وضعیت می‌تواند باعث افزایش بی‌ثباتی و رنج بیشتر برای مردم سوریه شود. دوم؛ در صورت تشدید درگیری‌ها، سوریه ممکن است به چند منطقه تحت کنترل گروه‌های مختلف تقسیم شود. این وضعیت می‌تواند به بی‌ثباتی طولانی‌مدت و حتی تجزیه سوریه بینجامد. سوم؛ مداخله خارجی ممکن است به تغییر موازنه قدرت در سوریه و منطقه منجر شود. این تغییر می‌تواند شامل کاهش نفوذ برخی کشور‌ها و افزایش نفوذ کشور‌های دیگر باشد. به نظر می‌رسد سناریوی مداخله خارجی و جنگ نیابتی، یک احتمال قوی در صورت ادامه دادن حکمرانی جولانی است. این سناریو می‌تواند به تشدید درگیری‌ها، بی‌ثباتی بیشتر و حتی تجزیه سوریه منجر شود. موفقیت جولانی در این سناریو به توانایی او در مقابله با فشار‌های داخلی و خارجی و مدیریت بحران‌های ناشی از مداخله خارجی بستگی دارد. در هر صورت، این سناریو می‌تواند به رنج بیشتر برای مردم سوریه و ادامه بحران در این کشور بینجامد. 
درنهایت باید بیان کرد که حکومت جولانی در سوریه با چالش‌های جدی داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی روبه‌رو خواهد بود. موفقیت او در تثبیت حکومت خود، به توانایی‌اش در مدیریت این چالش‌ها و ایجاد تعادل بین نیرو‌های مختلف و مخالف بستگی دارد. در بهترین حالت جولانی ممکن است به ثبات نسبی دست یابد، اما در بدترین حالت، سوریه ممکن است به بی‌ثباتی طولانی‌مدت یا حتی تجزیه دچار شود. در هر صورت، آینده سوریه تحت حکومت جولانی دچار فقدان ثبات و پر از چالش خواهد بود.