بزرگنمايي:

راه ترقی - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
در گفت‌وگویی با علی حیدری، کارشناس مسائل ترکیه، اظهارات اخیر وزیر خارجه ترکیه درباره سیاست منطقه‌ای ایران و حمایت از گروه‌های نیابتی مورد تحلیل قرار گرفت. حیدری با اشاره به تناقضات موجود در سخنان وزیر خارجه ترکیه، بر این نکته تأکید کرد که ایران در راستای دفاع از خود و کشورهای محور مقاومت موفق بوده، در حالی که ترکیه در تلاش‌های مشابه شکست خورده است. او همچنین به اعتماد به نفس کاذب ترکیه در پی تحولات سوریه اشاره و پیش‌بینی کرد که این وضعیت دوام نخواهد داشت.
برخلاف نظر فیدان حمایت از مقاومت اثر بخش بوده است
حیدری در ابتدا به تناقض‌های موجود در اظهارات وزیر خارجه ترکیه اشاره کرد و گفت: «وزیر خارجه ترکیه در صحبت‌های خود به صراحت اعلام کرده که ایران هزینه‌های زیادی در منطقه متحمل شده است، اما موفقیت‌هایی که حاصل کرده، بسیار کمتر از این هزینه‌ها بوده است. این حرف در حقیقت خارج از واقعیت است. حقیقت این است که محور مقاومت در دو دهه گذشته، اقدامات مؤثری انجام داده و موفقیت‌های قابل توجهی کسب کرده است. حتی خود ترک‌ها نیز به‌خوبی از این مسئله آگاه هستند. کشورهای عربی منطقه، رژیم صهیونیستی و آمریکا نیز به‌خوبی از کارکردهای محور مقاومت مطلع هستند.» وی افزود که در واقع، ایران در بسیاری از مواقع در کشورهایی مانند سوریه، عراق و یمن توانسته نقش سازنده‌ای ایفا کند: «وزیر خارجه ترکیه نمی‌تواند منکر این واقعیت باشد که ایران در بسیاری از کشورها، از گروه‌های مقاومتی حمایت کرده که توانسته‌اند در برابر تجاوزات خارجی و دیکتاتورها ایستادگی کنند. برای مثال، در یمن، گروه‌های مقاومت در برابر تجاوز خارجی عربستان ایستادگی کردند و ایران از آن‌ها حمایت کرد. در سوریه نیز، حمایت ایران از دولت قانونی سوریه صورت گرفت که این حمایت با دعوت رسمی دولت سوریه انجام شد. ترکیه بارها تلاش کرده است تا در کشورهای مختلف اقدامات مشابهی را انجام دهد و گروه‌های نظامی را تقویت کند، اما این تلاش‌ها به نتیجه مطلوب نرسیده است. این‌که گفته شود ایران نتوانسته موفقیت چشمگیری کسب کند، صحت ندارد. در حقیقت، ایران موفق شده است که در دفاع از منافع خود و حفظ ثبات در این کشورها نقش به‌سزایی ایفا کند.»
صحبت‌های فیدان با اقدامات ترکیه در تناقض است
این کارشناس مسائل ترکیه در ادامه به دیگر تناقض‌های صحبت‌های وزیر خارجه ترکیه پرداخت و به بی‌ثباتی‌هایی که خود ترکیه در منطقه ایجاد کرده است، اشاره کرد: «موضوع دیگری که وزیر خارجه ترکیه به آن پرداخته، حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی در دیگر کشورهاست. او گفته کسانی که از حالا گروه‌های شبه‌نظامی را حمایت می‌کنند باید از این اقدامات دست بردارند، زیرا نتیجه منفی آن به خودشان بازمی‌گردد. اما این سخن نیز با تناقض‌های بسیاری همراه است. ایران از گروه‌هایی حمایت کرده که خودشان مایل به مقاومت بوده‌اند. برای مثال، حمایت ایران از گروه‌های مقاومتی در برابر دیکتاتورها و متجاوزان خارجی بوده است. برخلاف این رویکرد، ترکیه در سوریه و عراق از گروه‌های تروریستی و تخریب‌گر مانند جبهه‌النصره که در فهرست گروه‌های تروریستی سازمان ملل قرار دارد، حمایت کرده است.» حیدری در ادامه به شکست‌های ترکیه در این زمینه اشاره کرد و افزود: «ترکیه سعی کرده مشابه ایران، از گروه‌های سنی در عراق و یمن حمایت کند، اما در تمامی این موارد شکست خورده است. حتی تلاش کرده تا گروه‌هایی از نوع سلفی یا داعشی را در یمن و سوریه تقویت کند که در نهایت به نتیجه‌ای نرسیده است.»
اعتماد به نفس کاذب ترکیه را به تکرار اشتباه وا داشته است
در ادامه، وی به بررسی تحولات اخیر در سوریه و تأثیر آن بر سیاست‌های ترکیه و ایران پرداخت. حیدری در این‌باره گفت: «تصور می‌کنم اظهاراتی که مطرح می‌شود، بیشتر ناشی از نوعی حسادت به سیاست منطقه‌ای ایران است تا اینکه مبتنی بر یک نگاه منطقی و سیاسی باشد. ترک‌ها با توجه به تحولاتی که طی دو تا سه ماه گذشته در سوریه رخ داده، دچار نوعی سرخوشی افراطی شده‌اند. آن‌ها تصور می‌کنند که پیروزی در سوریه می‌تواند به کل منطقه تسری پیدا کرده و از آن بهره‌برداری کنند. این همان اتفاقی است که یک دهه پیش، در زمان بیداری اسلامی یا بهار عربی، در منطقه رخ داد. در آن زمان آقای اردوغان تصور می‌کرد که جریان اخوان‌المسلمین در منطقه به قدرت خواهد رسید. اکنون نیز همان تصور برای آن‌ها شکل گرفته و به نوعی به اعتماد به نفس کاذب دچار شده‌اند.» حیدری در این‌باره تشریح می‌کند که‌ «سیاست منطقه‌ای ایران در اصل به‌عنوان یک سیاست دفاعی در برابر تهدیدات خارجی و به‌ویژه سیاست‌های تهاجمی برخی کشورهای عربی و غربی شکل گرفته و در این راستا موفق عمل کرده است.» حیدری تأکید کرد که این سیاست توانسته از ایران و کشورهای محور مقاومت در برابر فشارهای خارجی محافظت کند. او در ادامه افزود: «ترکیه نیز دقیقاً همان سیاست ایران را البته به‌منظور توسعه‌طلبی در کشورهای مختلف پیاده کرده است، اما در این مسیر با شکست مواجه شده و نتوانسته به اهداف خود دست یابد.» حیدری معتقد است که اظهارات اخیر ترکیه در این زمینه بیشتر ناشی از حسادت سیاسی به موفقیت‌های ایران در عرصه منطقه‌ای است. همچنین او به این نکته اشاره کرد که ترکیه در پی تحولات اخیر در سوریه به نوعی دچار اعتماد به نفس کاذب شده است که به‌دنبال مدیریت آمریکا و اسرائیل و به‌ویژه از طریق کارگزاری ترکیه شکل گرفته است. وی افزود که این دیدگاه ترکیه در قبال تحولات سوریه، مشابه همان اشتباه‌های گذشته است که در نهایت به نتایج منفی برای آنکارا منجر خواهد شد: «آن‌ها به اشتباه فکر می‌کنند که وضعیت سوریه همان‌طور که به نفع ترکیه در حال پیشرفت است، در آینده نیز همین‌طور ادامه خواهد یافت. اما تصور نمی‌کنم که این روند به همین شکل ادامه یابد. آقای فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در انتهای صحبت‌های خود به یک نکته مهم اعتراف کردند؛ اینکه وضعیت سوریه اصلاً خوب نیست و چالش‌ها و تنش‌ها در این کشور تازه آغاز شده است. این نشان می‌دهد که شرایط به‌طور فزاینده‌ای پیچیده‌تر خواهد شد.»
اتهام‌زنی‌های فیدان ناشی از ترس است
حیدری همچنین به تهدیدهای اخیر ترکیه در خصوص شمال سوریه و روابط این کشور با گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: «ترکیه به ایران هشدار داده که اگر ایران در شمال سوریه با حمایت از کردهای قسد اقداماتی انجام دهد، آن‌ها نیز به‌طور غیرمستقیم از گروه‌های ضدجمهوری اسلامی در مرزهای ایران حمایت خواهند کرد. حال آنکه این گروه‌های کردی عمدتاً با آمریکا و کشورهای غربی در ارتباط‌ هستند و حمایت‌هایی علنی از آن‌ها می‌شود. این تهدیدها در واقع بیشتر ناشی از ترس ترکیه است تا یک سیاست مؤثر. ترکیه می‌داند که ایران در قبال تحولات سوریه ساکت نخواهد نشست و با استفاده از ابزارها و کارت‌هایی که در اختیار دارد، می‌تواند دمشق و ترکیه را تحت فشار قرار دهد.» وی در ادامه افزود: «این تهدیدات ترکیه اساساً بی‌پایه‌اند، زیرا گروه‌های کردی بیشتر تحت حمایت آمریکا و کشورهای غربی قرار دارند. ایران در گذشته برای مبارزه با تروریسم داعش با این گروه‌ها ارتباط داشت، اما اکنون هیچ‌گونه ارتباطی با آن‌ها ندارد. بنابراین، این تهدیدهای ترکیه در نهایت به چیزی جز نمایش ترس و اضطراب تبدیل نخواهد شد.» حیدری همچنین تصریح کرد که ترکیه باید واقع‌بینانه‌تر به تحولات منطقه نگاه کند و از تکرار اشتباه‌های گذشته خود بپرهیزد: «با توجه به تجربه‌های گذشته و پیچیدگی‌های موجود در سوریه، به نظر می‌رسد که ماه عسل ترکیه در این کشور چندان دوام نخواهد داشت و چالش‌های جدیدی برای آنکارا پیش خواهد آمد. در این شرایط، ایران همچنان به‌عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در سوریه و منطقه باقی خواهد ماند و باید منتظر واکنش‌های ایران در برابر این تهدیدات و سیاست‌های ترکیه بود.»
وضعیت فعلی سوریه نمایانگر تنش در آینده است
حیدری همچنین در مورد بروز تنش‌های جدید در سوریه نیز تصریح کرد: «این وضعیت دوام نخواهد داشت.» او در توضیح این موضوع به مشکلات موجود در سوریه اشاره کرد و توضیح داد که کشورهای حاضر در سوریه هرچند ممکن است به‌طور موقت درگیر پیروزی‌هایی شده باشند، اما چالش‌های موجود در این کشور باعث خواهد شد که وضعیت تغییر کند. از جمله این چالش‌ها، پیشروی اسرائیل در مناطق جولان و دیگر مناطق سوریه است که وضعیت تمامیت ارضی این کشور را با اختلال مواجه کرده است. علاوه بر این، ترکیه نیز بخش‌هایی از خاک سوریه را اشغال کرده و در آنجا در حال ساخت پایگاه‌های نظامی است که احتمالاً ادامه خواهد داشت. حیدری همچنین به حضور آمریکا و قدرت‌های مختلف در شمال شرق سوریه اشاره کرد و هشدار داد که این تحولات باعث خواهد شد که حاکمیت قانونی سوریه و تمامیت ارضی آن با مشکلات جدی مواجه شود. در همین راستا، او به عدم تحقق تشکیل دولتی فراگیر در سوریه اشاره کرد و گفت که با توجه به عدم حضور اقلیت‌های قومی و مذهبی مانند علوی‌ها و کردها در دولت جدید دمشق، این موضوع به چالش کشیده شده است. در پایان، حیدری با اشاره به مشکلات اقتصادی سوریه که به تدریج نمایان شده‌اند، مانند ناتوانی دولت موقت سوریه در پرداخت حقوق کارمندان، پیش‌بینی کرد که وضعیت فعلی چشم‌انداز روشنی نداشته باشد. به گفته او، درگیری‌ها در سوریه به تدریج شکل خواهد گرفت و احتمالاً شعله‌ورتر خواهد شد.