بزرگنمايي:

راه ترقی - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
وحیده کریمی| بهارستان هفته خود را با چهارمین ضربه کاری به دولت به پایان برد تا بعد از ماجرای استیضاح، استعفا و طومارنویسی؛ مجلس شورای اسلامی، «پنجشنبه» را جایگزین «شنبه» در طرح افزایش تعطیلی آخر هفته‌ها کند. این تصمیم در حالی گرفته شد که به جهت مخالفت دولت با تعطیلی پنجشنبه‌ها و مشغله مجلس در روزهای پایانی سال قرار بود بررسی لایحه به سال بعد موکول شود و فرصتی فراهم شود تا دولت به دنبال راهکاری برود که با افزایش تعطیلی آخر هفته، رابطه ایران با دنیا به سه روز در هفته کاهش پیدا نکند، اما نمایندگان در هفته‌ای که با پاستور چالش‌های مختلفی را کلید زده‌اند، تصمیم خود را گرفتند.
پس از بحث و جدل‌های بسیار درباره تعطیلی روزهای شنبه و مخالفت هیئت عالی نظارت در مجمع تشخیص مصلحت و شورای نگهبان، نمایندگان مجلس در نهایت به تعطیلی پنجشنبه‌ها رضایت دادند. البته شورای نگهبان توضیحی در رابطه با دلیل غیرشرعی دانستن تعطیلی شنبه‌ها ارائه نداده و گمانه‌زنی‌ها همان ایراد قدیمی تعطیلی شنبه در دین یهود را مطرح می‌کنند. هرچند در اردیبهشت‌ماه که مجلس طرح افزایش تعطیلی آخر هفته را تصویب کرد، اختیار آن را به دولت سپرد تا «پنجشنبه» یا «شنبه» را تعطیل کند، در این مرحله بود که شورای نگهبان خواستار مشخص‌شدن روز تعطیل در متن مصوب شد.
پس از آن مجلس روز «شنبه» را به‌عنوان روز دوم تعطیل آخر هفته مشخص کرد، اما نهایتا پس از بحث‌وجدل‌های بسیار درباره تعطیلی روزهای شنبه و مخالفت هیئت عالی نظارت در مجمع تشخیص مصلحت، شورای نگهبان در نیمه مرداد با آن مخالفت کرد و آن را مخالف «شرع» دانست.
نظرات متفاوت آیات عظام درباره تعطیلی شنبه
دقیقا در همان بحبوحه بررسی این طرح که نظر مجلس جایگزینی شنبه به جای پنجشنبه‌ها بود؛ شاهد اظهارنظرهای مختلف چهره‌های شناخته‌شده حوزه در این رابطه بودیم، آیت‌الله جعفر سبحانی، از چهره‌های پرنفوذ حوزه در نامه‌ای به محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی، در مخالفت با تعطیلی روز شنبه، نوشته بود: «زبان فارسی... زبان رسمی کشور است... آیا می‌توان عبری را هم به رسمیت شناخت؟! پرچم کشور اسلامی از سه رنگ تشکیل شده... آیا می‌توان رنگ چهارمی به آن افزود؟». آیت‌الله سبحانی در یک سخنرانی جداگانه نیز شنبه را «روز تعطیلی دشمن» توصیف کرده بود. همچنین آیت‌الله مکارم‌شیرازی در پاسخ به استفتائی درباره «تعطیلی روز شنبه» آن را از نمادهای دین یهود دانسته و گفت: انجام این کار در بلاد مسلمانان تشبه به یهودیان و تضعیف فرهنگ اسلامی است.
البته تعطیلی شنبه‌ با توجه به منطقی که در خود نهفته داشت هم در میان آیات‌ عظام طرفداران خود را داشت؛ برای نمونه آیت‌الله جوادی‌آملی به استفتائی درباره تعطیلی روز شنبه، پاسخ داد و تأکید کرد: «از آنجا که تعطیلی روز شنبه، هماهنگ‌شدن با بازار و دادوستدهای اقتصادی جهانی است و مؤثر در حل برخی از مشکلات اقتصادی و مهار تورم است و قصد تشبه به مخالفین نیست، بلکه تعامل است، لذا تعطیلی روز شنبه، علاوه بر روز جمعه، مانعی ندارد». در همان روزهای اردیبهشت‌ماه؛ محسن پیرهادی، نماینده مردم تهران در مجلس، در جمع خبرنگاران با بیان اینکه برای روشن‌شدن صحت ادعای مخالفان طرح مذکور، از دفاتر آیات عظام ناصر مکارم‌شیرازی و نوری‌همدانی به صورت شفاهی و تلفنی و از دفتر آیت‌الله عظما علوی‌گرگانی به‌صورت کتبی درخصوص تشبه تعطیلی شنبه با یهودیت استفتا کرده‌ایم، ادامه داد: فحوی مشترک پاسخ کتبی و شفاهی دفاتر این مراجع بزرگوار تقلید بر این نکات تأکید داشت که اصلاح روندها بر اساس سبب انتفاع جامعه اسلامی و مسلمین بلامانع است. درخصوص جابه‌جایی تعطیلات چون جزء مباحث حکومتی و حاکمیتی محسوب می‌شود، تشخیص حاکم شرع متبع است و تنها روز جمعه است که به دلیل سفارش بر برپایی نماز جمعه مقدس شمرده شده است. آیت‌الله بیات‌زنجانی هم با اشاره به مصالح نظام اسلامی توضیح داد: «تعطیلی روزها و مسائلی از این دست از مصادیق عنوان‌های حرام نیست و تابع عناوینی است که بر آنها منطبق می‌شود و ممکن است دارای هریک از احکام پنج‌گانه باشد؛ بنابراین اگر عناوینی ایجابی اقتضا کند و برای مثال مصالحی برای نظام اسلامی داشته باشد، امری مطلوب خواهد بود». پیرهادی تأکید کرد: دفاتر سه مرجع بزرگوار تأکید داشتند: «صرف تعطیلی شنبه تشبه با یهودیت محسوب نمی‌شود». همچنین او ادامه داد: در استفتای شفاهی از دفتر مقام معظم رهبری و استفتای کتبی از دفتر حضرت امام (ره) نیز در پاسخ به این سؤال حرمت و اشکالی برای تعطیلی شنبه نفرمودند. اما سخنان پیرهادی با واکنش‌های جدی مواجه شد و در نهایت در رابطه با استفتا از دفتر آیت‌الله‌ گرگانی با توجه به فوت ایشان در اسفند 1400 و نظر مخالف آیت‌الله مکارم‌شیرازی ماجرا پیچیده شد.
نظر موافق کارشناسان با تعطیلی شنبه‌ها
از دیدگاه کارشناسان و فعالان اقتصادی هم تعطیلی شنبه‌ها از چنان منطقی برخوردار بود که در صورت عدم تصویب، خواستار حذف تعطیلی پنجشنبه‌ها شدند و معتقد بودند آسیب قطع ارتباط چهارروزه با کشورهای دیگر بسیار بیش از منافع افزایش تعطیلات در داخل است. برای مثال با داغ‌شدن خبر تعطیلی شنبه در اردیبهشت‌ماه، جلیل جلالی‌فر، عضو اتاق بازرگانی ایران و روسیه از موافقان این تعطیلی گفت: «تعطیلی روز شنبه یکی از مواردی بود که همواره مورد درخواست بخش خصوصی قرار می‌گرفت. برای تجارت خارجی، هر روز تعطیلی که کم شود اثرگذار است و به همین دلیل این درخواست، مطالبه همه تولیدکنندگان و تجار بخش خصوصی بوده است». در نهایت 36 تشکل اقتصادی، فعالان بخش خصوصی، تجار و بازرگانان تأکید جدی بر تعطیلی روز شنبه داشتند که یکی از دلایل فعالان اقتصادی درخصوص مخالفت با تعطیلی روز پنجشنبه به علت کاهش روزهای هفته برای ارتباطات مالی و تجاری با دنیا بود. دراین‌باره در نامه رئیس اتاق بازرگانی ایران آمده بود: «در واقع تعطیلی روزهای شنبه و یکشنبه در اکثر نقاط دنیا و تعطیلی پنجشنبه و جمعه در کشورمان، مراودات مالی و بازرگانی را برای فعالان اقتصادی بسیار دشوار خواهد کرد و زیان اقتصادی ناشی از آن چشمگیر خواهد بود». اما چون بازهم پای تندروهای مجلس در میان بود و ابتکار عمل را در دست گرفتند توانستند برخلاف اظهارنظرهای کارشناسی، پنجشنبه‌ها را تعطیل کنند تا ایران تنها کشور دنیا حتی در میان کشورهای اسلامی باشد که روزهای تعطیل آخر هفته‌اش پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها خواهد بود. در اغلب کشورهای دنیا روزهای تعطیل آخر هفته شنبه‌ها و یکشنبه‌ها و در برخی کشورهای اسلامی جمعه‌ها و شنبه‌هاست.
تعطیلات در کشورهای اسلامی - عربی
در گذشته، برخی کشورها مانند عربستان سعودی و امارات پنجشنبه و جمعه را به عنوان روزهای تعطیل اعلام کرده بودند، اما این کشورها به‌تدریج به جمعه و شنبه تغییر رویه داده‌اند. البته این کشورها نیز برای تغییر روز تعطیل خود چالش‌هایی داشتند و‌ در این کشورهای عربی هم برخی از افراد و گروه‌های سنت‌گرا معتقد بودند تغییر تعطیلات ممکن است ارزش‌ها و مناسک دینی را کم‌رنگ کند و بر سبک زندگی سنتی تأثیر بگذارد. تغییر تعطیلات نیازمند تنظیمات جدید در فعالیت‌های اقتصادی و برنامه‌ریزی‌های کاری بود که نگرانی‌هایی از کاهش بهره‌وری در کوتاه‌مدت داشتند. همچنین این تغییر بر برنامه‌های خانوادگی و سبک زندگی مردم تأثیر گذاشته و در برخی موارد با مخالفت شهروندان هم مواجه شده بود، به‌خصوص که تغییر تعطیلات آخر هفته نیازمند اصلاح تقویم‌های مدارس و دانشگاه‌ها بود که می‌توانست به تغییرات گسترده‌ای در برنامه‌های تحصیلی منجر شود یا تغییر تعطیلات باعث شد برنامه خدمات عمومی مانند بانک‌ها و ادارات نیاز به بازطراحی داشته باشد که ممکن است در کوتاه‌مدت باعث بی‌نظمی شود. در این بین هماهنگی میان سازمان‌های دولتی و خصوصی برای تغییر روزهای تعطیل نیازمند صرف زمان و هزینه‌های اجرائی زیادی بود. اما به مرور کشورهای عربی_ اسلامی دست به تغییر زدند و برای مثال عربستان سعودی تغییر تعطیلات هفتگی خود را از پنجشنبه و جمعه به جمعه و شنبه در سال 2013 عملی کرد. این تصمیم با هدف هماهنگی بیشتر با تقویم کاری جهانی و افزایش فرصت‌های اقتصادی و تجاری اتخاذ شد. این تغییر شامل تمامی وزارتخانه‌ها، نهادهای دولتی، مؤسسات مالی و بازار بورس بود. در ادامه تغییر تعطیلات به‌صورت تدریجی اجرا شد. برای مثال، در بخش آموزش، این تغییر از آغاز سال تحصیلی جدید آن روزها اعمال شد. البته در عربستان هم برخی از گروه‌های مذهبی و سنت‌گرا با این تغییر مخالفت کردند و آن را مشابهت با تعطیلات یهودیان دانستند. اما دولت با تأکید بر مزایای اقتصادی و تجاری این تغییر، توانست این مخالفت‌ها را مدیریت کند. این تغییر به عربستان کمک کرد تا روزهای کاری مشترک بیشتری با بازارهای جهانی داشته باشد و از فرصت‌های اقتصادی بیشتری بهره‌مند شود. اما ایران همچنان قرار است با قطع چهارروزه ارتباط خود با دنیا بر تصمیم تعطیلی پنجشنبه‌ها تأکید کند و استدلال هم این باشد که مردم به تعطیلی پنجشنبه‌ها که در حقیقت نیمه‌تعطیل بود، عادت کرده‌اند و نباید به این عادت خدشه‌ای وارد شود. یا استدلالی که محمدرضا میرتاج‌الدینی، آورد و گفت: «ما با نیمی از جهان بیش از 12 ساعت اختلاف ساعت داریم و بیشتر مراودات ما با کشور‌های مسلمان همسایه است که برای مراوده با آنها نیازی به تعطیلی شنبه نیست». او همچنین گفته است: «مبادلات ما با دنیا دو چیز است؛ کالا و پول. درباره مراودات پولی که بانک‌ها تعطیل نمی‌شوند. درمورد مراودات کالایی هم گمرکات هفت روز هفته کار می‌کنند و روز جمعه هم مبادلات انجام می‌شود. می‌توانیم برای گمرک شیفت اضافی بگذاریم». به‌هرحال با همه کش‌وقوسی که این ماجرا داشت، دیروز مجلس مصوب کرد ساعات کار از 44 به 40 ساعت در هفته کاهش پیدا کند و در صورت طی‌شدن مراحل نهایی قانون‌گذاری و ابلاغ، دستگاه‌ها اختیار تعطیلی پنجشنبه را دارند. این مصوبه به شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام ارسال خواهد شد اما بعید است با مخالفتی مواجه شود و احتمالا سال 1404 شاهد اجرای آن خواهیم بود.
بازار