بزرگنمايي:

راه ترقی - ایسنا /متن پیش رو در ایسنا منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
با تزلزل آشکار دولت جدید آمریکا در حمایت امنیتی خود از اروپا، رهبران اروپایی به دنبال توسعه فناوری‌های هسته‌ای خود هستند، اما تحقق این هدف دشوار خواهد بود.
رسانه آمریکایی در مقاله‌ای با اشاره به احتمال عقب‌نشینی آمریکا از تعهدات امنیتی‌اش در قبال به اروپا، گزارش داد که اروپایی‌ها سعی دارند توانایی‌های هسته‌ای مستقل خود را توسعه دهند، اما نگران هستند که این کار خروج آمریکا را تسریع کند.
به گزارش نیویورک تایمز، «فریدریش مرتس»، صدراعظم آینده آلمان در ماه میلادی گذشته پیشنهاد داد که به‌دلیل افزایش بی‌اعتمادی نسبت به تعهد ترامپ در قبال ناتو، برلین باید درباره ایجاد بازدارندگی هسته‌ای بر فراز آلمان با فرانسه و بریتانیا گفت‌وگو کند، اظهارانی که در اروپا جنجال‌آفرین شد. «دونالد تاسک»، نخست‌وزیر لهستان نیز هشدار داد که «تغییرات عمیق در سیاست ژئوپلیتیکی آمریکا»، لهستان و اوکراین را در وضعیتی دشوار قرار داده و ممکن است ورشو را به توسعه سلاح‌های هسته‌ای مستقل خود وادار کند.
پس از آن، «آندژی دودا»، رئیس‌جمهور لهستان در هفته گذشته اعلام کرد که ایالات متحده باید درباره انتقال برخی از تسلیحات هسته‌ای خود از اروپای غربی به لهستان فکر کند. او در گفت‌وگو با فایننشال تایمز گفت: «فکر می‌کنم نه‌تنها زمان آن رسیده، بلکه اگر این تسلیحات همین حالا در لهستان مستقر شوند، امنیت بیشتری خواهیم داشت.»
این اظهارات واکنش‌های شدیدی را به دنبال داشت و پیچیدگی مسئله تسلیحات هسته‌ای و مفهوم بازدارندگی گسترش‌یافته را نشان داد؛ مفهومی که بر اساس آن، یک کشور دارای سلاح هسته‌ای متعهد می‌شود تا از تسلیحات خود برای دفاع از یک متحد غیرهسته‌ای استفاده کند. این تعهد در ماده 5 ناتو که وعده دفاع جمعی را می‌دهد، نقش کلیدی دارد و بر زرادخانه عظیم هسته‌ای آمریکا متکی است.
ترامپ و مقاماتش می‌گویند که همچنان به چتر هسته‌ای آمریکا برای اروپا، به‌عنوان یک بازدارنده حیاتی در برابر هرگونه حمله جدی از سوی روسیه متعهد هستند؛ اما خصومت آشکار ترامپ با اروپا باعث ایجاد تردیدهای عمیقی میان متحدان سنتی آمریکا شده و آن‌ها نمی‌دانند که هنوز هم می‌توانند به واشنگتن اتکا کنند یا خیر.
به گزارش نیویورک‌تایمز، این نگرانی وجود دارد که بحث بیش‌ازحد درباره توسعه سلاح‌های هسته‌ای اروپایی برای جایگزینی چتر هسته‌ای آمریکا، ترامپ را به عقب‌نشینی از تعهداتش سوق دهد. بااین‌حال، متحدان اروپایی در دهه‌های گذشته هرگز تا این حد بحث درباره قدرت دفاع هسته‌ای خود را به‌صورت جدی دنبال نکرده‌اند.
با این همه، باید توجه داشت که مانند بسیاری از مسائل مربوط به دفاع اروپا، جایگزینی تعهد هسته‌ای آمریکا کار ساده‌ای نخواهد بود.
در حال حاضر، فرانسه و بریتانیا تنها قدرت‌های غربی در اروپا هستند که دارای تسلیحات هسته‌ای‌اند. برای کشورهایی مانند آلمان، تولید سلاح هسته‌ای هم بسیار پرهزینه خواهد بود و هم نیاز به خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خواهد داشت. علاوه بر این، چنین اقدامی ممکن است از نگاه مسکو تهدیدآمیز تلقی شود و خطرات را افزایش دهد.
با این حال، مجموع کلاهک‌های هسته‌ای فرانسه و بریتانیا حدود 500 کلاهک است، درحالی‌که آمریکا حدود 3700 کلاهک در زرادخانه خود دارد که از این میان، 1300 کلاهک در انتظار غیرفعال‌سازی هستند. آمریکایی‌ها همچنین از «سه‌گانه هسته‌ای» برخوردارند، یعنی می‌توانند سلاح‌های هسته‌ای خود را از طریق موشک‌های زمینی، بمب‌افکن‌های هوایی و زیردریایی‌ها به کار گیرند.
فرانسه موشک‌های زمینی ندارد، اما بمب‌افکن‌های مجهز به تسلیحات هسته‌ای و زیردریایی‌های هسته‌ای در اختیار دارد، درحالی‌که بریتانیا تنها به زیردریایی‌های هسته‌ای متکی است.
تنها زرادخانه هسته‌ای فرانسه از نظر فنی و سیاسی کاملاً مستقل از ایالات متحده است. فرانسه همیشه از پیوستن به گروه برنامه‌ریزی هسته‌ای ناتو خودداری کرده و اختیار کامل استفاده از تسلیحات هسته‌ای را در دست رئیس‌جمهور فرانسه، یعنی «امانوئل ماکرون»، نگه داشته است.
اما بازدارندگی هسته‌ای بریتانیا وابسته به فناوری آمریکا است، زیرا موشک‌های «ترایدنت II» و سامانه‌های پرتاب آن‌ها تحت مدیریت آمریکا قرار دارند. این موضوع این سؤال را ایجاد می‌کند که آیا دولت بریتانیا اختیار کامل برای شلیک این تسلیحات را دارد یا نه.
دکترین هسته‌ای فرانسه همیشه کمی مبهم نگه داشته شده است، زیرا عدم قطعیت، جوهره اصلی بازدارندگی محسوب می‌شود. «کلودیا ماژور»، رئیس مطالعات امنیتی فراآتلانتیک در بنیاد «مارشال» آلمان، می‌گوید: «ما تقریباً می‌دانیم که فرانسوی‌ها چه کاری انجام نخواهند داد، اما درک روشنی از آنچه ممکن است انجام دهند نداریم.»
از سال 2020، ماکرون گاهی درباره لزوم و منافع «ابعاد اروپایی» فرانسه صحبت کرده، بدون اینکه مشخص کند این ابعاد دقیقاً چیست. او در اوایل ماه میلادی جاری اعلام کرد که یک «بحث راهبردی» درباره نقش بازدارندگی فرانسه در حفاظت از متحدان اروپایی آغاز خواهد شد. اما به گفته کلودیا ماژور، فرانسوی‌ها این تعریف «اروپایی» را مشخص نمی‌کنند.
«اریک جونز»، مدیر مرکز «رابرت شومان» در «مؤسسه دانشگاهی اروپا» می‌گوید که امنیت آلمان و لهستان احتمالاً جزو منافع حیاتی ملی فرانسه محسوب می‌شود. بااین‌حال، او تأکید دارد که معلوم نیست آیا امنیت استونی یا لیتوانی هم برای فرانسه اهمیت بالایی دارد یا خیر.
«کامی گراند»، مقام پیشین دفاعی فرانسه و ناتو معتقد است که بازدارندگی هسته‌ای فرانسه برای ارائه یک بازدارندگی گسترده به سبک آمریکا طراحی نشده است، اما این توانایی در برابر حمله احتمالی روسیه بی‌تاثیر هم نیست و سیاست هسته‌ای ناتو را تکمیل و حتی تقویت می‌کند. او همچنین می‌گوید با توجه به اینکه فرانسه و بریتانیا کشورهای اروپایی هستند، حفاظت از اروپا در امنیت ملی آن‌ها نقش پررنگ‌تری نسبت به آمریکا دارد.
مسئله دیگر، تغییرات احتمالی در رهبری فرانسه است. اگر در انتخابات آینده، «مارین لوپن»، رهبر حزب راست افراطی «اجتماع ملی» پیروز و رئیس‌جمهور فرانسه شود، ممکن است دیدگاه بسته‌تری نسبت به منافع امنیت ملی فرانسه اتخاذ کند. این امر می‌تواند بحث گسترش بازدارندگی فرانسه به دیگر کشورهای اروپایی را به حاشیه براند.
مرتس و رهبران لهستانی پیشنهاد داده‌اند که فرانسه می‌تواند گزینه «اشتراک‌گذاری هسته‌ای» را در نظر بگیرد. در حال حاضر، آلمان، ایتالیا، بلژیک، هلند و ترکیه میزبان بمب‌های هسته‌ای «بی-61» آمریکا هستند و جنگنده‌های مخصوص حمل این بمب‌ها را در اختیار دارند. لهستان نیز علاقه دارد به ششمین کشور میزبان سلاح‌های هسته‌ای ایالات متحده تبدیل شود.
اما به گزارش نیویورک‌تایمز، استقرار تسلیحات هسته‌ای فرانسه در کشورهای دیگر تغییری اساسی در دکترین فعلی فرانسه خواهد بود، هرچند که کنترل کامل نحوه استفاده از این تسلیحات بر عهده دولت فرانسه باشد.
زیردریایی‌های هسته‌ای به‌تنهایی بازدارندگی چندانی ایجاد نمی‌کنند، زیرا ماهیت فعالیت آن‌ها مخفیانه است. به همین دلیل، مقامات بریتانیایی در حال بررسی احیای بخش هوایی در بازدارندگی هسته‌ای خود هستند. به‌طور ایده‌آل، بریتانیا به یک زیردریایی هسته‌ای دیگر هم نیاز دارد تا همیشه بیش از یک زیردریایی در دریا داشته باشد، اما هزینه‌های تولید آن بسیار بالا است. از سوی دیگر، برخلاف بمب‌ها یا موشک‌های هواپرتاب، امکان اشتراک‌گذاری یک زیردریایی هسته‌ای میان کشورها وجود ندارد.
به گزارش نیویورک‌تایمز، «ایوو دالدر»، نماینده پیشین آمریکا در ناتو می‌گوید که در نهایت، هسته اصلی بازدارندگی هسته‌ای ناتو همچنان ایالات متحده است. او تأکید دارد که اعتبار بازدارندگی از تعداد کلاهک‌ها مهم‌تر است و می‌پرسد: «چگونه می‌توان یک بازدارندگی مؤثر علیه روسیه ایجاد کرد، درحالی‌که در آن سوی اقیانوس اطلس هستید و چگونه متحدان را متقاعد می‌کنید که برای آنها فداکاری خواهید کرد؟»
با توجه به تمام این مسائل، «تورستن بنر»، مدیر یک اندیشکده آلمانی می‌گوید شاید برلین در نهایت مجبور شود خودش سلاح هسته‌ای تولید کند. او می‌گوید: «تاکنون بحث درباره بمب هسته‌ای آلمان فقط در میان گروه‌های حاشیه‌ای مطرح بوده، اما اکنون این بحث در حال ورود به جریان اصلی است.» بااین‌حال، او بحث اشتراک‌گذاری هسته‌ای با فرانسه و استقرار بمب‌افکن‌های هسته‌ای فرانسه در پایگاه‌های آلمان را ترجیح می‌دهد.
متیو کرونینگ، مقام پیشین وزارت دفاع آمریکا و عضو اندیشکده «شورای آتلانتیک» معتقد است که این بحث‌ها مفید بوده و باعث شده تا کشورهای اروپایی مسائل دفاعی خود را جدی‌تر بررسی کنند. او می‌گوید: «متحدان ناتو باید در زمینه دفاع متعارف کارهای بیشتری انجام دهند، اما برخی حوزه‌های حیاتی مانند بازدارندگی هسته‌ای تنها توسط ایالات متحده قابل تأمین است.»
به گزارش رسانه آمریکایی، کلودیا ماژور از بنیاد مارشال نگرانی دیگری هم دارد که این روزها به‌طور گسترده‌ای در میان تحلیلگران امنیتی به گوش می‌رسد. او می‌گوید: «هرچه بیشتر برای دفاع خود تلاش کنیم، برای ما بهتر است. اما آیا این اقدام پیام نادرستی به واشنگتن ارسال کرده و به‌طور ناخواسته باعث عقب‌نشینی آمریکا از امنیت ما می‌شود؟»
بازار
محمدحسین خدائیان