بزرگنمايي:

راه ترقی - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
علی مزروعی| نوروز به‌عنوان یکی از کهن‌ترین جشن‌های تمدنی جهان و نماد هویت ایرانی نه‌تنها در ایران بلکه در گستره‌ای از کشور‌های منطقه که تحت تأثیر تمدن پارسی بوده‌اند، گرامی داشته می‌شود. اما آنچه نوروز سال 1404 را متمایز کرد، هم‌زمانی آن با ماه مبارک رمضان بود؛ ماهی که برای مسلمانان ایران و جهان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این هم‌زمانی، فرصتی بی‌نظیر برای نمایش پیوند عمیق میان هویت ملی و دینی مردم ایران فراهم آورد. با این حال، این رویداد فرهنگی-مذهبی با چالش‌هایی از درون و بیرون مواجه شد که تلاش داشتند این پیوند را مخدوش کرده و دوقطبی‌های جعلی میان ایرانیت و اسلامیت را ترویج دهند. با اینکه مردم ایران آماده می‌شدند تا هم‌زمان با آغاز سال نو و پهن کردن سفره هفت سین، احکام ماه رمضان و شب‌های احیا را به جا آورند، دست‌هایی در داخل و خارج از روی ناآگاهی و عناد فعال شده بودند تا این پیوند فرهنگی و مذهبی را از هم گسسته و دوقطبی جعلی ایرانیت و اسلامیت را برساخته کنند. اما مردم ایران که هویت ملی و دینی خود را در هم تنیده می‌دانند این بار نیز همچون همه سال‌های دیگری که نوروز با ایام مناسبتی تقویم قمری تلاقی پیدا می‌کرد، بدون هیچ‌گونه رویکرد تقابلی نوروز رمضانی خود را گرامی داشتند تا تلاش‌ها برای برساخت‌های جعلی ناکام بماند. 
به قول فردوسی «اگر چشم داری به دیگر نگر»
هم‌زمان با سال تحویل، برخی در آرامگاه شاعرانی چون فردوسی و حافظ، با سر دادن شعار‌هایی تلاش کردند هویت آریایی را در برابر اسلام قرار دهند. این شعار‌ها که فاقد پشتوانه تاریخی و منطقی بودند، از سوی جامعه‌ای که به‌خوبی از نقش اسلام در شکوفایی فرهنگ پارسی آگاه است، چندان جدی گرفته نشد. نکته قابل‌تأمل این است که شاعران بزرگ ایران که این گروه‌ها به آن‌ها استناد می‌کنند، خود از متدینان به اسلام بودند. شاعران بزرگ پارسی‌گو مانند فردوسی، حافظ و خیام، که خود از ستون‌های هویت ملی ایران‌اند، در آثارشان نشان داده‌اند که چگونه اسلام و فرهنگ پارسی می‌توانند در کنار هم شکوفا شوند. حافظ که به دلیل حفظ قرآن به این لقب شهره است و فردوسی که شاهنامه‌اش سرشار از ارزش‌های اخلاقی و دینی است، نمونه‌هایی برجسته از این هم‌افزایی‌اند. این واقعیت تاریخی نشان می‌دهد که تلاش برای ایجاد دوقطبی میان ایرانیت و اسلامیت، نه‌تنها با حقیقت هم‌خوانی ندارد، بلکه تلاشی برای تحریف هویت چندلایه مردم ایران است. در مقابل این طیف اظهارات یک سخنران مذهبی در نیشابور بود که با ادعا‌هایی درباره تخریب آرامگاه خیام، جنجالی غیرضروری ایجاد کرد. پس از آنکه فیلمی در فضای مجازی دست به دست شد که در آن ادعا شده بود امام جمعۀ نیشابور از صدور حکم تخلیۀ آرامگاه خیام خبر داده است، امام جمعۀ نیشابور طی گفت‌وگویی در واکنش به صحبت‌های مطرح شده گفت: «هیچ‌گونه حکمی مبنی بر تخلیه یا تخریب آرامگاه خیام صادر نشده است و این فیلم هیچ ارتباطی با بنده ندارد. او فرد دیگری است و ادعای مطرح‌شده به هیچ‌وجه صحیح نیست.» ماجرا از این قرار است که 2 فروردین در مراسم اجتماع عزاداران امیرالمؤمنین در بقعۀ امامزاده محمد محروق تعدادی از مردم به هنجارشکنی‌های مراسم سال تحویل واکنش نشان دادند. طی مراسم، فردی به نام حجت‌الاسلام رباطی مدعی صدور حکم قضایی تخلیۀ آرامگاه خیام شد. آرامگاه امامزاده محمد محروق در باغ بزرگی در مجاورت آرامگاه خیام قرار دارد. طبق گفته‌های پیشین امام جمعۀ نیشابور، این باغ ملک موقوفۀ امامزاده سیدمحمد محروق(ع) است که در زمان قبل از انقلاب برای آرامگاه خیام اختصاص داده شده است. دو فضای آرامگاه خیام و بقعۀ امامزاده محروق به وسیله نرده‌ای از یکدیگر جدا شده‌اند و هر دو آرامگاه، میزبان مراسم‌ مختلف مذهبی و ملی در طول سال هستند. 
بازهم پای اردوغان وسط این دروغ‌هاست
در عرصه بین‌المللی، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که پیش‌تر حتی اجازه برگزاری مراسم نوروز را به کرد‌های کشورش نمی‌داد، در چرخشی آشکار، نوروز را «جشن مشترک جهان ترک» نامید. این ادعا که با هدف مصادره این میراث فرهنگی ایرانی مطرح شد، بخشی از سیاست‌های نوعثمانی‌گرایانه ترکیه است که در سال‌های اخیر شدت گرفته است. اردوغان با ترسیم جغرافیای خیالی «جهان ترک»، شهر‌هایی در کشور‌های مختلف منطقه، ازجمله تبریز در ایران، را به‌عنوان بخشی از این جغرافیا معرفی کرده است. این اظهارات که رنگ‌وبوی تهدید علیه تمامیت ارضی کشور‌ها را دارد، از سوی ایران و دیگر کشور‌های منطقه با حساسیت دنبال می‌شود. این سیاست‌ها که از پشت پرده، به اقدامات آشکار تغییر مسیر داده‌اند، نشان‌دهنده جاه‌طلبی‌های ترکیه برای بازسازی نفوذ تاریخی خود در منطقه است. اما نوروز که ریشه در تمدن پارسی دارد و از سوی یونسکو به‌عنوان میراث جهانی ثبت شده، نمی‌تواند به‌سادگی در چهارچوب روایت‌های جعلی ترکیه جای گیرد. واکنش‌های مردمی و رسمی در ایران به این ادعا‌ها، بار دیگر بر هویت ایرانی نوروز تأکید کرد و تلاش‌های اردوغان را ناکام گذاشت. هم‌زمان با این تحولات، رخداد‌هایی در ارومیه رخ داد که زنگ خطر دخالت‌های خارجی را به صدا درآورد. فراخوانی برای برگزاری «جشن نوروزگاه» در 29 اسفند 1403 از سوی برخی گروه‌ها منتشر شد و این برنامه با مجوز وزارت کشور در 28 اسفند اجرایی شد. اما حضور تعدادی تجزیه‌طلب، که با بالا بردن پرچم جعلی اقلیم کردستان تلاش کردند این مراسم را به ابزاری برای اهداف سیاسی خود تبدیل کنند، فضای جشن را تحت‌الشعاع قرار داد. در مقابل، واکنش پان‌ترک‌ها و همراهی برخی اعضای شورای شهر ارومیه با فراخوان‌های تجمع، وضعیت را امنیتی کرد. این رخداد‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی مسائل قومی در ایران و تلاش برخی بازیگران داخلی و خارجی برای سوءاستفاده از آن‌هاست. بالا بردن پرچم اقلیم کردستان که هیچ ارتباط رسمی یا تاریخی با کرد‌های ایران ندارد و تحرکات پان‌ترکیستی که چه بسا با حمایت ضمنی برخی دولت‌های منطقه صورت می‌گیرد، هر دو از الگو‌هایی پیروی می‌کنند که هدفشان تضعیف انسجام ملی ایران است. هوشیاری مردم و نهاد‌های امنیتی ایران در مواجهه با این تحرکات، باعث می‌شود که این تلاش‌ها نتوانند به نتیجه‌ای برسند. 
درس نوروز رمضانی به منادیان تنش
مردم ایران که قرن‌هاست هویت خود را در آمیزه‌ای از فرهنگ پارسی و تعالیم اسلامی تعریف کرده‌اند، بار دیگر در نوروز 1404 نشان دادند که این دو عنصر نه‌تنها در تقابل با یکدیگر نیستند، بلکه مکمل و تقویت‌کننده هم‌اند. پهن کردن سفره هفت‌سین در حرم‌های ائمه معصومین در کنار رعایت احکام روزه‌داری و برپایی مراسم شب‌های احیا، تصویری زیبا از این هم‌زیستی ارائه داد. نوروز 1404 و هم‌زمانی آن با رمضان، آزمونی برای هویت ملی و دینی مردم ایران بود که با موفقیت پشت سر گذاشته شد. تلاش‌ها برای ایجاد دوقطبی میان ایرانیت و اسلامیت، چه از سوی ناآگاهان داخلی و چه از سوی بازیگران خارجی با مقاومت فرهنگی و اجتماعی مردم ایران مواجه شد. این مقاومت ریشه در آگاهی تاریخی و درک عمیق مردم از هویت چندلایه و پیوند‌های محکم فرهنگی خود دارد. شاعران پارسی‌گو، که ستون‌های فرهنگ ایران‌اند، خود بهترین گواه بر این پیوندند و نشان می‌دهند که اسلام و ایرانیت نه‌تنها در تقابل نیستند، بلکه در هم تنیده‌اند. نوروز رمضانی 1404 نه‌تنها به‌عنوان یک جشن، بلکه به‌عنوان نمادی از انسجام و مقاومت مردم ایران در برابر تلاش‌های تفرقه‌افکنانه ثبت خواهد شد. این رویداد ثابت کرد که هویت ایرانی، با همه تنوع و غنای خود، در برابر تحریف‌ها و تهدید‌ها استوار باقی خواهد ماند. 
بازار