بزرگنمايي:

راه ترقی - خبرآنلاین / فرانس 24 نوشت: استیو ویتکاف، تاجر املاک و مستغلات و از نزدیکان وفادار ترامپ، نماینده ایالات متحده است که نشان‌دهنده ترجیح ترامپ به افراد مورد اعتماد خود به جای دیپلمات‌های سنتی است. فقدان تجربه دیپلماتیک او در مقابل عراقچی، مذاکره‌کننده‌ای باتجربه که نقش مهمی در توافق هسته‌ای 2015 ایفا کرد، قرار دارد. آشنایی عراقچی با همتایان آمریکایی و پرونده هسته‌ای ایران می‌تواند به تهران برتری در هدایت مذاکرات بدهد.
وب سایت شبکه خبری فرانس 24 با اشاره به قدمت تاریخی تنش میان ایران و آمریکا نوشت: در حالی که تنش بین ایالات متحده و ایران رو به افزایش است، یک نشست “غیرمستقیم” بین نمایندگان واشنگتن و تهران روز شنبه در عمان برگزار می‌شود. این یک تبادل دیپلماتیک نادر بین دو کشوری است که تقریباً نیم قرن است در نوعی جنگ سرد به سر می‌برند - و رویدادی است که در سایه تهدیدهای مکرر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، مبنی بر استفاده از نیروی نظامی علیه جمهوری اسلامی، رخ می‌دهد.
ایران و ایالات متحده تأیید کرده‌اند که مذاکرات “غیرمستقیم” بین مقامات ارشد واشنگتن و تهران روز شنبه در عمان انجام خواهد شد. ریاست هیئت آمریکایی را استیو ویتکاف، فرستاده ویژه دونالد ترامپ، و هیئت ایرانی را عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، بر عهده خواهند داشت.
این رویداد پس از هفته‌ها کشمکش دیپلماتیک - و نه چندان دیپلماتیک - بین دو کشور در بحبوحه افزایش تنش‌های نظامی رخ می‌دهد، در حالی که ایران بیش از هر زمان دیگری به توسعه سلاح‌های هسته‌ای خود نزدیک شده است. آیا این نشست می‌تواند نقطه عطفی در روابط پرتنش این دو کشور باشد؟
پشت پرده
با توجه به اینکه هر دو کشور 45 سال پیش روابط دیپلماتیک خود را قطع کرده‌اند، این نشست امیدهایی را برای حل و فصل دیپلماتیک مسئله مبرم برنامه هسته‌ای ایران برانگیخته است. به گفته تهران، نمایندگان دو کشور رودررو با هم ملاقات نخواهند کرد - در عوض، میانجی‌ها اظهارات هر طرف را به طرف دیگر منتقل می‌کنند. اما ترامپ روز دوشنبه با بیان اینکه این نشست “سطح بالا” شامل مذاکرات مستقیم درباره پیگیری ظاهری سلاح‌های هسته‌ای توسط ایران خواهد بود، این موضوع را رد کرد.
ایران به سرعت اظهارات ترامپ را رد کرد و عراقچی به رسانه‌های دولتی گفت که مذاکرات باید غیرمستقیم باشد.
وی گفت: “ما هیچ شکل دیگری از مذاکره را نمی‌پذیریم.”
تمی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، روز سه‌شنبه در پاسخ گفت: “هیچ مذاکره‌ای وجود ندارد.” “این یک پویایی است که در آن رئیس‌جمهور بسیار واضح بیان کرده و قطعاً وزیر امور خارجه نیز بسیار واضح گفته است که ایران هرگز نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد.” او گفت: “تماس است، بله. باز هم، این یک مذاکره نیست. این یک جلسه است.”
‘همه چیز روی میز است’: ‘به همان اندازه محتمل است’ مذاکرات هسته‌ای آمریکا و ایران به توافق یا ‘جنگ’ منجر شود.
این اولین بار نخواهد بود که ایران و ایالات متحده از طریق میانجی‌ها به گفتگو می‌پردازند - مذاکرات غیرمستقیمی که می‌توانند به گفتگوهای مستقیم پشت پرده منجر شوند و شده‌اند. حسین موسویان، دیپلمات سابق ایرانی که عضو تیم مذاکره‌کننده توافق هسته‌ای 2015 بود و اکنون در ایالات متحده زندگی می‌کند، با این دور زدن‌ها بیگانه نیست.
موسویان به روزنامه فرانسوی لوموند گفت که در سال 2014، زمانی که مذاکرات در استانبول با حضور کاترین اشتون، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا، در جریان بود، اشتون “اتاق را ترک کرد و به مذاکره‌کنندگان ایرانی و آمریکایی اجازه داد تا وارد گفتگوی مستقیم شوند.” توافق هسته‌ای چند ماه بعد امضا شد.
شروع کار
در طرف آمریکایی، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ایالات متحده در امور خاورمیانه، در این مذاکرات شرکت خواهد کرد. وزارت امور خارجه روز سه‌شنبه این موضوع را تأیید کرد.
دیوید ریگولت-روزه، محقق وابسته به مؤسسه روابط بین‌الملل و استراتژیک و کارشناس مسائل خاورمیانه، با تأکید بر اینکه انتخاب ویتکاف نشان‌دهنده اهمیت این نشست “در بالاترین سطح” است، گفت: “این (وزیر امور خارجه) مارکو روبیو نیست، بلکه استیو ویتکاف است که برای رفتن به مسقط انتخاب شده است - فرستاده شخصی دونالد ترامپ.”
ویتکاف، یک پیرو وفادار ترامپ، از دنیای دیپلماسی بین‌المللی نیامده، بلکه ثروت خود را در تجارت املاک به دست آورده است. جاناتان پیرون، متخصص تاریخ ایران در مرکز تحقیقاتی اتوپیا در بروکسل، می‌گوید این واقعیتی است که از دید تهران پنهان نمانده است. او به اظهارات مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در روز چهارشنبه اشاره کرد که کشورش آماده سرمایه‌گذاری ایالات متحده است.
او گفت: “تمایلی وجود دارد که شاید با اتخاذ زبانی که با آنها صحبت می‌کند و با آویزان کردن هر چیزی که یک توافق منجر به لغو تحریم‌های آمریکا علیه ایران می‌تواند برای ایالات متحده به ارمغان بیاورد، ویتکاف و از طریق او ترامپ را مورد تملق قرار دهند.”
او افزود: “رویکرد اطرافیان دولت جدید دونالد ترامپ نسبت به ایران به طور محسوسی با رویکرد دولت اول ترامپ متفاوت است.” او گفت که بین سال‌های 2016 تا 2020، “جان بولتون، مایک پمپئو و به نوعی رودی جولیانی وجود داشتند.”
تحلیلگر می‌گوید ایران چاره‌ای جز تعامل با آمریکا ندارد.
“دولت ترامپ مصمم‌تر به تغییر رژیم بود - از این رو خروج آنها از توافق هسته‌ای در سال 2018. این بار، دولت دوم ترامپ و اطرافیان رئیس‌جمهور آمریکا هنوز هم با جمهوری اسلامی خصومت زیادی دارند، اما برخی از آنها نشان داده‌اند که نسبت به ایده مذاکره برای تثبیت روابط با ایران بازتر هستند.”
در طرف ایرانی، عباس عراقچی قبلاً به طور مستقیم در مذاکرات با ایالات متحده پیش از توافق هسته‌ای شرکت داشته و عضو تیمی به رهبری محمدجواد ظریف، دیپلمات حرفه‌ای بوده است.
پیرون گفت: “او به ویژه سهم بسیار زیادی در محتوای توافق در سال 2015 داشت.” “او آمریکایی‌ها را می‌شناسد و حتی ممکن است به دلیل آن خاطره و آن تجربه، در نحوه انجام این مذاکرات از یک مزیت خاص برخوردار باشد.”
عمان، میانجی پنهان
این مذاکرات در سلطنت عمان، همسایه محتاط ایران که در سراسر منطقه به بی‌طرفی‌اش شناخته می‌شود، برگزار خواهد شد. این کشور مانند قطر، سابقه طولانی در میانجی‌گری بین قدرت‌های رقیب دارد.
ایران و ایالات متحده که در سال 1980 روابط دیپلماتیک خود را قطع کردند، برای برقراری ارتباط با یکدیگر، چه در قالب انتقال اطلاعات و چه مذاکرات واقعی، به این نوع واسطه‌ها - و همچنین تماس‌های غیرمستقیم از طریق سفارت سوئیس در تهران - متکی هستند.
عمان همچنین در تسهیل آزادی غربی‌های زندانی در ایران نقش داشته است، مانند آزادی اولیویه واندکاستیل، امدادگر بلژیکی، در سال 2023 در ازای اسدالله اسدی، تبعه ایرانی که به اتهام توطئه برای حمله تروریستی در فرانسه به 20 سال زندان در آنتورپ محکوم شده بود.
یک مهلت نزدیک
این نشست احتمالی بین ایرانی‌ها و آمریکایی‌ها پس از هفته‌ها کشمکش دیپلماتیک صورت می‌گیرد. هر دو طرف از زمان ارسال نامه ترامپ به آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر ایران، در اواخر ماه مارس، تقریباً هر روز بیانیه و پست در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند.
در این نامه که رسماً توسط رئیس‌جمهور آمریکا به عنوان گامی نخست برای دستیابی به توافق هسته‌ای جدید با ایران تلقی می‌شود، ترامپ ظاهراً به تهران دو ماه فرصت داده تا مذاکره کند و تهدید کرده است که پس از مهلت اواسط ماه مه، حملات نظامی را علیه زیرساخت‌های هسته‌ای این کشور آغاز خواهد کرد.
ترامپ روز دوشنبه بر این تهدیدها تأکید کرد و به دولت ایران هشدار داد که اگر از مذاکرات آتی نتیجه‌ای حاصل نشود، در “خطر بزرگی” قرار خواهد گرفت.
این اظهارات نشان می‌دهد که واشنگتن علاقه‌ای به کارکرد آرام دیپلماسی کند مانند دیپلماسی‌ای که منجر به توافق هسته‌ای 2015 شد، ندارد. به نظر ریگولت-روزه، مذاکرات روز شنبه در حال تبدیل شدن به یک “رویداد بزرگ” است.
او گفت: “در واقع، در این مناسبت است که مردم می‌خواهند ارزیابی کنند که دقیقاً چه چیزی در رابطه با مذاکرات هسته‌ای امکان‌پذیر است.”
آخرین فرصت
خیلی چیزها در خطر است. در آغاز ماه آوریل، ایالات متحده با اعزام تعدادی بمب افکن استراتژیک B-2 به پایگاه نظامی خود در دیگو گارسیا، یکی از جزایر چاگوس در اقیانوس هند، فشار نظامی خود بر ایران را افزایش داد. این هواپیماها قادر به هدف قرار دادن زیرساخت‌های حیاتی در ایران هستند.
به نظر ریگولت-روزه، پیام واضح بود.
“این یک سیگنال استراتژیک برای ایران است که کاملاً درک کرده است که در خطر است.”
او گفت که این اقدام بخشی از گزینه نظامی ایالات متحده “در مقیاسی مشابه اکتبر 2001 پیش از حمله ایالات متحده به افغانستان و در مارس 2003 قبل از حمله به عراق” بود.
در مواجهه با این تشدید تنش، تهران همچنان این موضوع را رد می‌کند که برنامه هسته‌ای‌اش اهداف نظامی دارد. با وجود این، این کشور خود را در وضعیتی از ناامنی می‌بیند که می‌تواند آن را به سمت دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای سوق دهد.
آژانس هسته‌ای سازمان ملل متحد در آخرین گزارش خود نسبت به افزایش قابل توجه ذخایر اورانیوم غنی شده تا خلوص 60 درصد در ایران هشدار داد. اگر ایران گام بعدی را بردارد، اکنون مواد هسته‌ای کافی برای ساخت شش یا هفت بمب را در اختیار دارد.
ریگولت-روزه در این زمینه هشدار داد که نشست “غیرمستقیم” روز شنبه بین ویتکاف و عراقچی در حال تبدیل شدن به “یک نقطه عطف تعیین‌کننده قبل از یک فرآیند آخرین فرصت” است.
به پیج اینستاگرامی «آخرین خبر» بپیوندید