بزرگنمايي:

راه ترقی - خراسان /ناترازی بنزین و گازوئیل در 8 ماه سال گذشته، 57 هزار میلیارد تومان کسری بودجه به دولت تحمیل کرده که معادل 20 درصد بودجه عمرانی است و یکی از منابع تغذیه تورم 32 درصدی در سبد هزینه های مردم در سال گذشته به شمار می رود. در این شرایط، معلوم نیست دولت برای مهار ناترازی دقیقاً چه راهبردی را دنبال می کند.
 ناترازی سوخت، حالا دیگر یک کمبود صرف نیست، بلکه در شرایط کسری بیش از 320 هزار میلیارد تومانی بودجه دولت در سال گذشته، یکی از دمندگان آتش تورم در جامعه است. آتشی که مستقیماً به سفره و سبد هزینه مردم سرایت می کند. بررسی ها نشان می دهد تنها در 8 ماه سال گذشته، دولت مجبور به واردات بنزین به میزان 57 هزار میلیارد تومان شده که این رقم معادل 20 درصد بودجه عمرانی 8 ماهه آن سال است. از سوی دیگر آمارها نشان می دهد در حال حاضر واردات سوخت به روزانه 15 میلیون لیتر (شامل بنزین و گازوئیل) افزایش یافته و پیش بینی می شود با ادامه این شرایط، این رقم تا دو سال آینده به روزانه 56 میلیون لیتر برسد. در این حال، دقیقاً طرح دولت برای اصلاح این وضعیت مشخص نیست.
به گزارش خراسان، اگر زمانی مسئله اصلی هدفمندی یارانه ها، عادلانه سازی توزیع یارانه های موسوم به «پنهان» بود، با این حال، هم اینک این موضوع در ابعادی دیگر نیز چالش‌زا شده است. اول این که به گواه کارشناسان، موجب بر هم خوردن سطح مصرف بهینه در جامعه شده است. اما مهم تر این که در سایه تشدید ناترازی، هم اینک فشار بودجه ای به بودجه دولت وارد شده و این موضوع نیز به سهم خود به تشدید تورم دامن زده است.
خبرگزاری فارس با استناد به آخرین اسناد وزارت نفت، گزارش کرده که دولت روزانه 11 میلیون لیتر بنزین و 4 میلیون لیتر گازوئیل وارد و یا با قیمت وارداتی از داخل تامین کرده است. پیشتر و در 14 آبان سال قبل، خبرگزاری تسنیم این رقم را به نقل از مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی و برای بازه شهریور سال گذشته 9 میلیون لیتر در روز بیان کرده بود. با این وصف و در صورت ادامه شرایط کنونی پیش بینی می شود که تا سال 1406، کشور روزانه 37 میلیون لیتر بنزین و 18.8 میلیون لیتر گازوئیل کمبود داشته باشد.
بازار
فراتر از یک ناترازی ساده
با این حال جزئیات بیشتر حاکی از این است که ناترازی بنزین، دامنه گسترده تری از یک کمبود کالا داشته و تا کسری بودجه دولت نیز کشیده شده است. ماجرا به این صورت است که دولت روی کاغذ، درآمد حاصل از صادرات نفت کوره را در بودجه ثبت می کند. اما این پول هرگز به خزانه نمی رسد. چراکه برای تهاتر بنزین صرف می شود. بررسی ها در این راستا نشان می دهد که از این منظر در 8 ماه سال گذشته 57 هزار میلیارد تومان کسری بودجه به وقوع پیوسته که در صورتی که آن را با بودجه عمرانی 8 ماهه سال گذشته به مبلغ 270 همت مقایسه کنیم، بالغ بر 20 درصد آن خواهد شد.
در واقع باید گفت در فرایند تهاتر نفت کوره با بنزین، درآمد فرضی نفت کوره در بودجه ثبت می شود، اما چون وجود خارجی ندارد، دولت مجبور می شود ما به ازای آن را استقراض کند. این استقراض برای هزینه های جاری، نهایتاً اثر خود را بر تورم خواهد گذاشت.
در این میان نکته قابل تامل این جاست که طبق برآورد مرکز پژوهش های مجلس در گزارش «بررسی عملکرد مالی دولت در هشت ماهه نخست سال 1403»، کسری بودجه دولت در سال گذشته به حداقل 325 هزار میلیارد تومان می رسد. از این رو می توان گفت در صورتی که این کسری با توجه به مدیریت مصرف سوخت در داخل به وقوع نمی پیوست، هم اینک معادل آن از کسری بودجه 325 هزار میلیارد تومانی کاسته می شد.
تعلل های خسارت بار در قبال ناترازی
افزایش فشارهای اقتصادی و تورمی در سال های اخیر که از سوی بخش های دیگر اقتصاد ایجاد شده، موجب شده تا سیاست گذاران در مسئله ناترازی بنزین با احتیاط بسیار حرکت کنند و به عبارت دیگر در سال های اخیر، بنزین به بخش های دیگر اقتصاد کشور یارانه داده است. با این حال، به نظر می رسد که بی توجهی به ناترازی سوخت، خود در حال ایجاد کانال جدید برای فشارهای تورمی است.
در این حال، طرح اخیر دولت برای عادلانه سازی یارانه های انرژی ضمن این که هنوز در مراحل تدوین باقی مانده، نتوانسته است اجماع کارشناسان را در پی داشته باشد. طبق این طرح ظاهراً قرار است سهمیه انرژی هر فرد به وی اعطا شده و وی قادر باشد مازاد انرژی تعلق گرفته به خود را بفروشد.
از سوی دیگر از پیشرفت طرح دیگر در حوزه به روز رسانی سیستم سهمیه بندی سوخت که مبتنی بر انتقال زمینه اجرای آن از کارت های سوخت به کارت های بانکی است و به نظر می رسد می تواند گام رو به جلو و مهمی در مهار انحرافات به وجود آمده در کارت سوخت باشد نیز خبر خاص و جدیدی منتشر نشده و بیم آن می رود که این طرح نیز مانند طرح اختصاص سهمیه به افراد به جای خودروها به بایگانی سپرده شود.
مهم ترین تکلیف دولت؛ اجرای برنامه هفتم
همه این گزاره ها در حالی مطرح می شود که مهم‌ترین تکلیف دولت در رابطه با سامان دهی مصرف سوخت را باید قانون برنامه هفتم دانست. این قانون تاکید کرده که به منظور رفع ناترازی بنزین، دولت می بایست برنامه جامع تامین و تخصیص حامل های انرژی شامل بنزین، گازوئیل، گاز مایع، برق و گاز طبیعی فشرده را تا شش ماه از لازم الاجرا شدن قانون، تهیه کرده و به تصویب هیئت وزیران برساند. همچنین می بایست سازمان راهبردی برای مدیریت بهینه ناترازی انرژی در بخش های مختلف تشکیل شود. در حال حاضر لزوم تسریع دولت در اجرای این بند قانونی بیش از پیش احساس می شود.