بزرگنمايي:

راه ترقی - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
ایران احتمال ایجاد یک پروژه مشترک برای اداره تاسیسات غنی‌سازی هسته‌ای خود را مطرح کرده است؛ گزینه‌ای که می‌تواند به دولت ترامپ این امکان را بدهد که اعلام کند توافقی متفاوت با آنچه در دوره اوباما انجام شد، به دست آورده است.
دیوید سنگر، فرناز فصیحی و لارا جیکز 20 آوریل در روزنامه نیویورک تایمز نوشتند: جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده روز شنبه دومین دور از مذاکرات دیپلماتیک درباره فعالیت‌های هسته‌ای تهران را به پایان رساندند و دستور کاری برای مذاکرات سریع‌السیری تعیین کردند که به گفته مقامات ایرانی، نیازمند برچیدن زیرساخت‌های گسترده هسته‌ای این کشور نخواهد بود. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از دیدار با استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ، اعلام کرد که یک گروه کارشناسی طی روزهای آینده برای بررسی جزئیات فنی دیدار خواهد کرد. این جزئیات شامل تعیین سطح حداکثری غنی‌سازی اورانیوم، میزان ذخایر هسته‌ای قابل نگهداری توسط ایران، و نحوه نظارت و راستی‌آزمایی پایبندی به هرگونه توافق است. اما در این توصیف از مذاکرات آینده، یک فرض تلویحی نهفته بود: اینکه ترامپ ممکن است از اصرار اولیه دولت خود مبنی بر لزوم «برچیدن کامل» همه سایت‌های اصلی هسته‌ای و موشک‌‌های دوربرد ایران عقب‌نشینی کند؛ موضعی که مایکل والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، اخیرا بر آن تاکید کرده بود.
این مساله که آیا باید به ایران اجازه داده شود توانایی تولید سوخت هسته‌ای را حفظ کند، میان مشاوران ترامپ اختلافات شدیدی ایجاد کرده است. این اختلافات در روزهای اخیر در‌حالی‌که استیو ویتکاف در حال آماده‌سازی برای مذاکرات روز شنبه در محل اقامت سفیر عمان در رم بود، به صورت عمومی نیز نمایان شدند.
تندروها در دولت، به رهبری مایکل والتز و مارکو روبیو وزیر امور خارجه، مدعی‌اند که رها کردن ایران با توانایی تولید سوخت هسته‌ای بسیار خطرناک است. و توافق بر سر محدودیت‌هایی برای میزان اورانیوم قابل نگهداری یا سطح غنی‌سازی ممکن است ترامپ را در معرض انتقاد قرار دهد که عملا عناصر کلیدی توافق هسته‌ای سال 2015 دوران اوباما را بازسازی می‌کند، توافقی که آن را «فاجعه» خوانده بود و سرانجام در سال 2018 از آن خارج شد. مقامات ایرانی گفته‌اند که حاضر نیستند زیرساخت هسته‌ای‌ را که میلیاردها دلار در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، برچینند یا نابود کنند. ویتکاف به مقامات دولت در جلسات خصوصی گفته که اگر بر برچیدن کامل اصرار کنند، احتمال دستیابی به توافق از طریق این مذاکرات بسیار پایین خواهد بود و این تنها راه جلوگیری از حمله نظامی به تاسیسات ایران است، چیزی که ترامپ هم گفته ممکن است اتفاق بیفتد. اسرائیل فشار زیادی برای اقدام نظامی علیه سایت‌های هسته‌ای ایران وارد کرده، اقدامی که به احتمال زیاد ایالات متحده را نیز درگیر خواهد کرد.
پس از پایان مذاکرات، یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا اعلام کرد که در «مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم» پیشرفت بسیار خوبی حاصل شده است؛ به این معنا که طرفین هم به‌صورت رودررو گفت‌وگو کرده‌اند و هم از طریق میزبان عمانی خود پیام‌هایی ردوبدل کرده‌اند. در گفت‌وگوهای خصوصی پیش از جلسه، ایرانی‌ها به مقامات آمریکایی گفته بودند که حاضرند سطح غنی‌سازی اورانیوم را به همان میزان توافق هسته‌ای 2015 با دولت اوباما کاهش دهند: 3.67درصد، که سطحی مناسب برای تولید سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای است.
از زمانی که ترامپ از آن توافق خارج شد، ایران سطح غنی‌سازی را تا حدود 60درصد افزایش داده است. این به تهران دو گزینه می‌دهد: یا به‌سرعت به سوی گریز هسته‌ای حرکت کند، یا با آمریکا وارد مذاکره شود تا به سطح اولیه توافق 2015 بازگردد. اما گزینه دوم، ترامپ را در معرض این انتقاد قرار می‌دهد که پس از آنکه توافق چنددهه‌ای را «فاجعه» خواند و پاره‌اش کرد، حالا به چیزی بازمی‌گردد که تفاوت چندانی با آن ندارد.
آرون دیوید میلر از بنیاد «کارنگی برای صلح بین‌المللی» گفت: «آنچه در رم و مسقط اتفاق می‌افتد، در تناقضی عجیب، چیزی ا‌ست که به‌شکل نگران‌کننده‌ای شبیه همان توافقی ا‌ست که اوباما تصویب کرد و ترامپ تحقیرش کرد.»
استیو ویتکاف راه را برای چنین توافقی هموار کرده است. او در مصاحبه‌ای در روز سه‌شنبه از توافق احتمالی‌ای سخن گفت که به ایران اجازه می‌دهد در سطحی پایین با نظارت و بازرسی دقیق سوخت هسته‌ای تولید کند، اما بعد مجبور شد از این موضع عقب‌نشینی کند. او بعدها در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که موضع آمریکا این است که «جمهوری اسلامی ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی هسته‌ای خود را متوقف کند و از بین ببرد.» واژه کلیدی این بیانیه «از بین بردن» بود.
استیو ویتکاف پس از پایان دومین دور مذاکرات که عصر شنبه در رم برگزار شد دراین‌باره اظهار‌نظری نکرد. عمان اعلام کرد مذاکرات فنی در روزهای آینده در پایتخت این کشور، مسقط، برگزار خواهد شد. وقتی این هفته از مقامات آمریکایی پرسیده شد که آیا ایالات متحده می‌تواند با توانایی محدود غنی‌سازی هسته‌ای ایران کنار بیاید، آنها از پاسخ مستقیم طفره رفتند و تنها گفتند که ترامپ قول داده اجازه ندهد جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.
اکنون استیو ویتکاف باید رئیس‌جمهور ترامپ و دیگر مقامات دولتش را درباره آخرین دور مذاکرات مطلع کند. مقامات آگاه از بحث‌های داخلی می‌گویند که مایکل والتز و مارکو روبیو که هر دو در دوران حضورشان در کنگره از منتقدان سرسخت توافق دوران اوباما بودند، همچنان با باقی ‌ماندن هرگونه توانمندی هسته‌ای برای ایران مخالف‌اند.
روز جمعه، روبیو در جریان سفری به پاریس به خبرنگاران گفت که هر توافقی باید مانع از آن شود که ایران در آینده به سلاح هسته‌ای دست یابد: «توافق باید طوری باشد که نه‌فقط در‌حال‌حاضر، بلکه در آینده هم ایران را از داشتن سلاح هسته‌ای باز دارد.»
ترامپ خودش تاکنون درباره اهداف راهبردی این مذاکرات موضع شفافی ارائه نکرده است، جز تکرار این جمله که «جمهوری اسلامی ایران نباید هرگز به بمب هسته‌ای دست یابد» اظهارنظری که از پاسخ به این پرسش کلیدی طفره می‌رود: آیا آمریکا می‌تواند با ایرانی که در آستانه توانمندی ساخت سلاح است کنار بیاید؟ علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، معتقد است اینکه مذاکرات وارد فاز فنی شده نشانه‌ای از عمل‌گرایی است و نشان می‌دهد که بحث درباره برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران بیشتر جنبه نمایشی و تبلیغاتی دارد. ایران پیشنهاد یک سرمایه‌گذاری مشترک برای اداره تاسیسات غنی‌سازی خود را مطرح کرده، گزینه‌ای که به دولت ترامپ امکان می‌دهد اعلام کند توافقی متفاوت از توافق دولت اوباما به دست آورده است.
به گفته واعظ و یکی از مقامات ارشد ایرانی مطلع از این مذاکرات، مشخص نیست آیا ایالات متحده یا کشور ثالثی، ترجیحا یکی از همسایگان عرب ایران در خلیج فارس، شریک این طرح خواهد بود یا نه. این همکاری می‌تواند لایه‌ای اضافه از اطمینان برای صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایجاد کند. این مقام به دلیل حساسیت مذاکرات نخواست نامش فاش شود. واعظ افزود که ایده برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان یک پروژه مشترک با آمریکا یا کشورهای عربی «نظارت بیشتری فراهم می‌کند تا ماهیت صلح‌آمیز برنامه حفظ شود».
به ادعای نیویورک تایمز، یک مقام ارشد ایرانی گفته جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌اش را به روسیه یا کشور دیگری منتقل کند، همان‌طور که در اوایل سال 2016 و آغاز اجرای توافق دوران اوباما این کار را انجام داد. از آن زمان ایران حجم این ذخایر را به‌شدت افزایش داده است و اکنون به اندازه‌ای اورانیوم با غنای 60درصد دارد که در صورت تصمیم به تسلیحاتی‌کردن آن، می‌تواند بیش از شش بمب هسته‌ای تولید کند.
عباس عراقچی به رسانه‌های ایرانی همراهش در رم گفت که آمریکایی‌ها هیچ موضوعی فراتر از برنامه هسته‌ای مطرح نکرده‌اند. او گفت: «ما به آنها گفته‌ایم مذاکرات ما درباره مساله هسته‌ای است و درباره هیچ موضوع دیگری گفت‌وگو نخواهیم کرد.»
بازار