بزرگنمايي:

راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
آزریل برمانت، پژوهشگر ارشد موسسه روابط بین‌الملل پراگ در تحلیلی در نشریه فارن پالسی به موضوع رویارویی اخیر تهران و تل‌آویو پرداخته است. برمانت در مقاله خود، به موضوع راهبرد دو طرف در رویارویی‌های آتی می‌پردازد و مدعی است که این راهبرد، به ویژه از سوی اسراییل در حال تغییر است، اگرچه موفقیت آن در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. این تحلیلگر می‌نویسد که در ژوییه 2019، اسراییل و ایالات متحده اعلام کردند که یکسری آزمایشات سیستم دفاع موشکی موسوم به پیکان- 3 (3 Arrow ) را با موفقیت در آلاسکا انجام داده‌اند. سپس، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل، با هیجان معمول خود مدعی شد که این آزمایش‌های (ادعایی) «فراتر از هر تصوری موفقیت‌آمیز بوده است، و امروز اسراییل می‌تواند علیه موشک‌های بالستیکی که می‌تواند از ایران یا هر جای دیگری علیه ما شلیک شود، اقدام کند». اکنون پس از 5 سال از آن ماجرا، اسراییل و غرب مدعی‌اند که پدافندشان در مقابل پاسخ موشکی و پهپادی ایران موثر بوده است و اکثریت پرتابه‌های ایران به سمت سرزمین‌های اشغالی را رهگیری کرده‌اند. ادعایی که برخی ناظران نظامی در آن تردید دارند و دست‌کم در چند مورد، خبر از اصابت موشک‌های بالستیک ایران به پایگاه هوای نواتیم در جنوب سرزمین‌های اشغالی رسانه‌ای شده است. 

برمانت معتقد است که پاسخ ایران به اسراییل وضعیت نادری برای این رژیم رقم زده است، چرا که تاکنون این رژیم مورد چنین حملات موشکی و پهپادی با این حجم قرار نگرفته بود. پیش از این، تنها سایر گروه‌های مقاومت همچون گردان قسام و حزب‌الله لبنان با شلیک راکت‌های کوتاه‌برد به شهرهای اسراییلی حمله می‌کردند و اسراییل نیز به پدافند موسوم به گنبد آهنین خود در برخورد با این حملات متکی بود. اما پاسخ ایران از نوع دیگری بود: حملات با موشک‌های بالستیک به قلب سرزمین‌های اشغالی به نوعی پدافند چند لایه و کاملا مدرن این رژیم را با تهدید جدی مواجه کرده است؛ سامانه‌ای دفاعی چندلایه که سیستم‌هایی مانند پیکان 3، فلاخن داوود و گنبد آهنین، را در خود جای داده است. این در حالی بود که دست‌کم چهار کشور از جمله ایالات متحده و بریتانیا در این دفاع به یاری اسراییل شتافتند و در غیر این صورت مشخص نبود حجم خسارات به این رژیم چقدر بالاتر می‌رفت. 
پس می‌توان گفت که پاسخ 14 آوریل ایران به اسراییل در سرزمین‌های اشغالی این ظرفیت را دارد که محاسبات راهبردی اسراییل را متحول کند. اسراییل مدعی است قابلیت‌های دفاع موشکی با دقت بالایی عمل می‌کنند و این در صورتی است که آنها حتی نیازی هم به حمایت ایالات متحده نداشته باشند. اما به نظر می‌رسد که قابلیت‌های ایران نیز، آنگونه که اسراییل تخمین می‌زند، بسیار بیشتر از پاسخ 14 آوریل باشد. برمانت می‌پرسد که در این صورت آیا راهبرد اسراییل همانند گذشته با تکیه بر پدافند دفاع ضد موشکی و هوایی‌اش خواهد بود یا خیر. 
در جریان پاسخ ایران، اگر تهران از موشک‌های دقیق‌تر و راهبردی‌تر خود استفاده می‌کرد، و دفاع کشورهای دیگر از اسراییل به وقوع نمی‌پیوست، اسراییل عملا در مخمصه راهبردی قرار می‌گرفت. همین امر باعث شده است سران این رژیم در فکر تغییر راهبرد خود در منطقه باشند. همچنین به نظر می‌رسد پاسخ ایران به تلاش‌های امریکا برای ایجاد شبکه‌ای از مشارکت‌های امنیتی در خاورمیانه فوریت تازه‌ای پیدا کرده است. در اوایل ماه مه، سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفت که ایالات متحده و عربستان سعودی به توافقی در زمینه اشتراک‌گذاری امنیت و فناوری «بسیار نزدیک» هستند؛ گزاره‌ای که می‌تواند شامل عادی‌سازی روابط عربستان و اسراییل نیز باشد.
روابط رو به رشد اسراییل با همسایگان عرب خود و وابستگی این رژیم به آنها برای کم کردن هرگونه نفوذ بیشتر ایران در منطقه، تأثیرات زیادی بر سیاست‌های اسراییل خواهد داشت: از افزایش فشار برای سازش با فلسطینی‌ها تا نیاز بیشتر به مشورت با متحدان به جای تکیه بر ظرفیت آن برای اقدامات یکجانبه. به عقیده برمانت، به نظر می‌رسد که تغییر در محاسبات راهبردی اسراییل در حال وقوع است. بلافاصله پس از پاسخ موشکی ایران، فشار شدیدی در داخل کابینه اسراییل برای انجام حمله متقابل شدید و فوری وجود داشت. ایالات متحده و متحدانش، به نوبه خود، به‌شدت بر اسراییل فشار آوردند تا خویشتنداری کند. همین امر نیز در تغییر دکترین و راهبرد اسراییل در آینده موثر واقع خواهد بود و این رژیم را به متحدین غربی و منطقه‌ای در حال ظهورش نزدیک‌تر و وابسته‌تر می‌کند.
برمانت می‌نویسد که دفاع هوایی اسراییل امروز ممکن است خوب عمل کند، اما آیا برای دفاع از این رژیم می‌تواند کافی باشد؟ تنها چند موشک بسیار قوی لازم است تا از سپر پدافندی اسراییل عبور کند و عواقب غیر قابل تصوری به همراه داشته باشد. این موشک‌ها می‌توانند به اهدافی حساس مانند زیرساخت‌های هسته‌ای دیمونا و شهرهای تل‌آویو و حیفا در سرزمین‌های اشغالی برخورد کنند و توان راهبردی اسراییل را زیر سوال برند و شکنندگی آن را به رخ بکشند. اتکای بیش از حد به دفاع موشکی نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران اسراییلی به این نتیجه رسیده‌اند که برای تضمین امنیت خود نمی‌توان تنها به بازدارندگی هسته‌ای‌شان اعتماد کرد. بازدارندگی هسته‌ای اسراییل که گفته می‌شود صدها کلاهک در اختیار دارد، خود می‌تواند حتی به نقطه ضعف این رژیم بدل شود. سرزمین‌های اشغالی با عمق راهبردی کم با صدها کلاهک هسته‌ای نمی‌تواند برای اسراییل امنیت و بازدارندگی ایجاد کند. بنابراین سران این رژیم در دکترین دفاعی خود به‌شدت بر دفاع ضد موشکی وابسته‌اند. این دفاع ضد موشکی نیز به تنهایی در مقابل حملات پرقدرت و با دقت می‌تواند شکننده باشد. بنابراین، رژیم اسراییل و ایالات متحده به دنبال راهبرد دیگری در منطقه هستند.
در آستانه سفر جو بایدن، رییس‌جمهور ایالات متحده به اسراییل و عربستان سعودی در جولای 2022، ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن گفت که او«یکی از اولین افرادی خواهد بود که ایده ناتوی خاورمیانه را تایید می‌کند». ایده ناتو خاورمیانه، اتحادی نظامی شبیه به ناتو در میان پیکربندی‌های مختلف بازیگران منطقه، در دولت ترامپ مطرح شد، اما تاکنون اجرایی نشده است. این امر مستلزم عادی‌سازی روابط میان اسراییل و عربستان است که دولت بایدن به‌طور جدی در پی تحقق آن است. اسراییل نیز مایل است به عنوان بخشی از راهبرد خود برای کنترل قدرت و نفوذ روزافزون ایران در منطقه، اتحادی نظامی با امرای عرب خلیج فارس ایجاد کند. این در حالی است که قدرت ایران در بازدارندگی و بر هم زدن اینگونه ائتلاف‌ها و اتحادها را نباید از نظر دور داشت. به علاوه، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس چندان مایل نیستند روابط نسبتا خوب خود با همسایه قدرتمندی چون ایران را فدای جاه‌طلبی‌های اسراییل کنند. از نظر تل آویو، اشتیاق برای تشکیل چنین نیرویی علیه تهران نمی‌تواند زیاد باشد. جمهوری اسلامی ایران دشمن سرسخت و آشتی‌ناپذیر تل‌آویو است، اما با هیچ کشور دیگری در منطقه دشمنی راهبردی ندارد. همین مساله کار را برای پیشبرد چنین ائتلافی سخت‌تر می‌کند. در این میان، نقش ایالات متحده برای اسراییل اهمیت حیاتی دارد. نزدیک کردن عربستان به اسراییل در سیاست خاورمیانه‌ای بایدن نقش مهمی ایفا می‌کند. اصولا، دولت بایدن در ارزیابی خود از صلح و ثبات مد نظرش در منطقه، به دنبال ایجاد روابط مابین شرکای سنتی خود است. به علاوه، اسراییل مدتی است که روابط امنیتی دوجانبه با بحرین، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی ایجاد کرده است، به این امید که ائتلاف دفاعی (ادعایی) آشکارا ضد ایرانی ایجاد کند. این رژیم می‌داند که به تنهایی نمی‌تواند در مقابل هر گونه رویایی مجدد (ادعایی) که ممکن است این بار پرقدرت‌تر و گسترده‌تر باشد، در مقابل ایران دوام بیاورد. همچنین، بارها زنگ خطر را در مورد افزایش نفوذ ایران در خاورمیانه و همچنین متحدین تهران مثل حزب‌الله لبنان، انصارالله یمن و حشدالشعبی در عراق به صدا در آورده است. تل‌آویو حتی بیشتر نگران گسترش روز افزون برنامه ایران در حوزه‌های موشکی و پهپادی است. در دکترین دفاعی و بازدارندگی ایران، توسعه برنامه موشکی جایگاه بالایی دارد و این امر هم ایالات متحده و هم اسراییل را به‌شدت نگران کرده است. از سوی دیگر، قدرت ایران در جذب متحدین منطقه‌ای که به نظر رو به گسترش است. دفاع ایران از مردم مناطقی که ایالات متحده و اسراییل در آنجا به اشغالگری پرداخته‌اند، نفوذ تهران را در میان مردم آن بیشتر کرده است. این امر در قالب حمایت سیاسی و مستشاری بیش از پیش دیده می‌شود. همین امر باعث شده است که اسراییل به دنبال ترور فرماندهان سپاه قدس و دیگر نیروهای مقاومت در سوریه و لبنان باشد. 
روابط نسبتا نزدیکی بین اسراییل و کشورهای خلیج فارس ایجاد شده است. امارات و بحرین از زمان امضای پیمان ابراهیم که راه را برای روابط کامل دیپلماتیک در سال 2020 هموار کرد، به سرعت در حال عادی‌سازی روابط خود با اسراییل بوده‌اند. از آغاز این پیمان، اسراییل اولین قرارداد تجارت آزاد خود را با یک کشور عربی با امارات در ماه مه منعقد کرد و مذاکرات تجارت آزاد را با بحرین آغاز کرده است. اسراییل با فروش سامانه دفاع هوایی به امارات و هواپیماهای بدون سرنشین و سامانه‌های ضد پهپاد به بحرین نیز موافقت کرد. مقام ارشد در وزارت خارجه بحرین همچنین تأیید کرد که موساد اسراییل در بحرین پایگاه دارد و در همکاری اطلاعاتی مشارکت دارد. اما به نظر همه اینها وابسته به آخرین حلقه، یعنی عادی‌سازی روابط تل‌آویو و ریاض است. ایجاد روابط میان تل‌آویو و ریاض می‌تواند آن چیزی باشد که واشنگتن سال‌هاست خواهان آن است، اما به نظر نمی‌رسد بتواند منطقه را به آرامش مد نظر کاخ سفید نزدیک کند. راهبرد اسراییل از تکروی به ایجاد ائتلاف تغییر کرده است، اما نفوذ و قدرت منطقه‌ای ایران نیز بسیار بیشتر از آن چیزی است که ائتلاف و اتحاد منطقه‌ای، آن هم به این شکل شکننده، بتواند مقابل آن بایستد.