بزرگنمايي:

راه ترقی - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
به‌ بهانه افزایش سهم زنان در دولت
نیره خادمی| حضور زنان در دولت‌ها مطالبه‌ای است که در تمام دولت‌های پس از انقلاب وجود داشته اما این مطالبه در میان زنان از دهه 80 شکل جدی‌تری به خود گرفت. در آستانه انتخابات سال 88 حدود 40 نفر از فعالان زن اصولگرا و اصلاح‌طلب به دیدن کاندیداهای ریاست‌جمهوری رفتند و درخواست حضور زن در کابینه را طرح کردند و کاندیداها هم قول‌هایی دادند. در نهایت محمود احمدی‌نژاد این تابوی 30‌ ساله را شکست و یک وزیر زن معرفی شد، اگرچه پیش از آن زنان به صورت محدود در پست معاونت و مدیرکلی نیز رسیده بودند. درحال حاضر نیز تعداد زنان در کابینه و در رده‌های بالای مدیریتی دولت مسعود پزشکیان به 5 تن رسیده است و گمانه‌زنی‌هایی درباره حضور نفر ششم در سازمان امور استخدامی وجود دارد. فاطمه صادق‌مالواجرد، وزیر راه و شهرسازی دولت چهاردهم است و زهرا بهروزآذر به‌ عنوان معاون زنان مسعود پزشکیان، شینا انصاری در سمت معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط زیست، فاطمه مهاجرانی در پست سخنگوی دولت و فائزه دولتی به‌عنوان دستیار ویژه معاون اول رئیس‌جمهور انتخاب شده‌اند و درحال حاضر نیز نام فاطمه پهلوانی برای پست معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان اداری و استخدامی پررنگ شده است. سازندگی به این بهانه، نگاهی به فراز‌وفرود این خواست جامعه سیاسی زنان در دوره‌های گذشته داشته است.
ریل‌گذاری‌های محدود برای زنان
اگرچه هاشمی‌رفسنجانی در دهه آخر زندگی خود، نگاه ویژه‌ای به زنان داشت و بارها در حمایت از حضور آنان در عرصه‌های سیاسی صحبت کرده بود اما کمتر زنی در دولت سازندگی توانست به رده‌های بالای مدیریتی برسد. دولت سازندگی در پایان دهه 60 پایه‌ریزی برای حضور زنان در دولت را آغاز کرد. حکم تاسیس دفتر امور زنان توسط رئیس‌جمهور وقت صادر شد و این مرکز در دولت بعدی به معاونت امور زنان ارتقا یافت. شهلا حبیبی به‌عنوان رئیس دفتر امور زنان در زمان هاشمی انتخاب شد و زنان دیگری چون فاطمه رمضان‌زاده، فائزه هاشمی‌رفسنجانی و معصومه ابتکار به ترتیب در سمت‌های مدیرکل بهداشت خانواده در معاونت بهداشتی وزارت بهداشت، نایب‌رئیس کمیته ملی المپیک و رئیس سازمان‌های مردم‌نهاد زنان مشغول به فعالیت شدند. تا پیش از آن زنان با تصاحب 4 کرسی توانسته بودند به مجلس شورای اسلامی برسند اما مبدأ حضور زنان در دولت و البته نه در مقام وزارت را باید در دولت هاشمی دانست. آن زمان هنوز زنان در جلسات هیات دولت، بازی داده نمی‌شدند و نسبت به آن هم نقد داشتند.
خاتمی و جای خالی زنان
رئیس‌جمهور بعد، رئیس دولت اصلاحات بود که با شعار توسعه سیاسی و گفت‌وگوی تمدن‌ها به ساختمان پاستور رسید اما او هم نتوانست زنان را به مقام وزارت برساند؛ با این حال حضور در صحنه اجرایی کشور و ارتقا جایگاه زنان، اگرچه باز هم محدود اما از همان زمان کلید خورد. زنان در دولت سیدمحمد خاتمی برای نخستین بار دو صندلی در جلسات هیات دولت گرفتند؛ معصومه ابتکار به‌عنوان رئیس سازمان محیط زیست، حکم گرفت و زهرا شجاعی هم کمی بعدتر معاون زنان ریاست‌جمهوری دولت اصلاحات شد. قطار حضور زنان در دولت اصلاحات در ایستگاه دوم جا خوش کرد و تا پایان دوره 8 ساله هم هیچ تغییری در آن داده نشد.
نخستین زن به مقام وزارت رسید
مردان در دولت نخست محمود احمدی‌نژاد نه‌تنها یکه‌تاز بودند که هرازگاهی با طرح قوانینی خاص سعی در خانه‌نشین کردن زنان داشتند. با این حال پس از اتفاقات سال 88 ایده حضور وزیر زن در دومین کابینه احمدی‌نژاد به بار نشست و مرضیه وحید‌دستجردی به‌عنوان بالاترین مقام وزارتخانه بهداشت بر صندلی نشست؛ اگرچه خیلی زود حاشیه‌ها و ماجراهای سیاسی نخستین وزیر زن تاریخ ایران را هم به پایین کشید. پیش از او فاطمه واعظ‌جوادی در دولت اول احمدی‌نژاد به‌عنوان رئیس سازمان محیط زیست انتخاب شده بود اما پست وزارت هیچ وقت به زنان نرسیده بود. نسرین سلطانخواه و فاطمه بداغی، زنان دیگری بودند که در مقام معاونت علمی و فناوری و معاونت حقوقی نشستند.
دولت روحانی و اولین زن دیپلمات
حقوق شهروندی یکی از شعارهای ثابت حسن روحانی در یازدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری بود. او از حقوق زنان صحبت کرد بنابراین انتظارات برای حضور زنان بالا رفت اما لیست وزرای دولت اول و دوم او خالی از زنان بود، اگرچه معصومه ابتکار باز هم به سازمان محیط زیست رفت. در ادامه شهیندخت مولاوردی و الهام امین‌زاده هم به‌عنوان معاون امور زنان و معاون حقوقی رئیس‌جمهوری انتخاب شدند اما حسن روحانی، مرضیه افخم را به‌عنوان سخنگوی وزارت امور خارجه و سفیر ایران در مالزی معرفی کرد و در میانه‌های راه، سکان سازمان گردشگری را به زهرا احمدی‌پور داد.
حضور زنان کم‌رنگ‌تر شد
زنان در دولت رئیسی باز هم به کار در خانه راهنمایی شدند و انسیه خزعلی، تنها زنی بود که توانست در سمت معاونت امور زنان به زمین سیاست آن زمان راه پیدا کند. مرحوم ابراهیم رئیسی اسفند 1401 نیز حکم سکینه‌سادات پاد را به‌عنوان دستیار ویژه رئیس‌جمهوری برای پیگیری حقوق و آزادی‌های اجتماعی در دولت صادر کرد. دولت چهاردهم نیز در ادامه سعی کرد به همان سبک احمدی‌نژاد، زنان را به خانه‌نشینی تشویق کند و بعدها ابتکار هم گفت که بسیاری مدیران زنان در آن زمان عزل یا جابه‌جا شدند.