بزرگنمايي:

راه ترقی - همشهری /متن پیش رو در همشهری منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
رهبر انقلاب 10خرداد 1403: غربی‌ها و دنباله‌های آنها قصد دارند با وعده‌هایی که هیچگاه به آن عمل نخواهند کرد سوریه را از معادلات منطقه خارج کنند
رضا عمویی| تاریخ در سوریه ورق می‌خورد. با پایان یافتن کار دولت بشار اسد در سراسر سوریه، این کشور اکنون وارد دوره‌ای جدید از تاریخ خود شده است که پیش‌بینی درباره آینده آن دشوار است. درباره چرایی و چگونگی پایان یافتن حکومت پیشین سوریه دلایل متعدد جامعه‌شناسی و سیاسی را می‌توان برشمرد که هرکدام در جای خود قابل بررسی و تحلیل است. در عین حال همین چند ‌ماه پیش در خردادماه امسال، وقتی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه به تهران سفر کرده بود، در دیدار با مقام معظم رهبری سخنان مهمی به وی اعلام شد. در آن زمان، مقام معظم رهبری خطاب به رئیس‌جمهور وقت سوریه که برای ابراز تسلیت به ملت ایران در پی شهادت شهیدرئیسی، به تهران سفر کرده بود، با هشدار نسبت به دسیسه‌های کشورهای غربی برای ساقط کردن نظام سیاسی کشور سوریه، فرمودند: «غربی‌ها و دنباله‌های آنها در منطقه قصد داشتند با جنگی که علیه سوریه به راه انداختند، نظام سیاسی این کشور را ساقط و سوریه را از معادلات منطقه حذف کنند اما موفق نشدند و اینک نیز قصد دارند با شیوه‌های دیگر و ازجمله وعده‌هایی که هیچ‌گاه به آنها عمل نخواهند کرد، سوریه را از معادلات منطقه خارج کنند.» در حال حاضر با سلطه گروه‌های معارض مسلح در سوریه می‌توان نگاهی به برخی وعده و وعیدهای دولت‌‍‌های غربی و وابسته به غرب به سوریه پس از پایان یافتن جنگ در سال 2018 به بعد داشت. وعده‌هایی که بیشتر شامل مشوق‌های اقتصادی، سیاسی و دیپلماتیک با هدف فاصله گرفتن سوریه از ایران عنوان شده بود:
بازگشت به اتحادیه عرب
بازگشت سوریه به اتحادیه عرب یکی از مهم‌ترین وعده‌هایی بود که پس از جنگ از سوی برخی کشورهای عربی به دولت دمشق داده شد. مؤسسه واشنگتن و وبگاه نیوعرب به صراحت به تلاش برخی کشورهای عربی برای بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب از سال2020 به بعد اشاره دارند:
پیشنهاددهندگان: برخی دولت‌های عربی ازجمله امارات متحده عربی و عربستان سعودی
هدف: ایجاد فرصت‌های دیپلماتیک در سوریه با هدف کاهش نفوذ ایران و نزدیک کردن شخص بشار اسد به رهبران کشورهای عربی همسو با آمریکا
 نتیجه: عضویت سوریه در اتحادیه عرب بدون کاهش فشارهای غرب و آمریکا علیه دولت سوریه
کمک‌های مالی و اقتصادی کشورهای عربی
برخی از کشورهای عربی پیشنهادهایی برای سرمایه‌گذاری جهت بازسازی سوریه پس از جنگ علیه تروریسم مطرح کردند که بسیار اغوا‌کننده برای دولت وقت سوریه به‌نظر می‌رسید؛ وبگاه ALGEMEINER به‌وجود چنین پیشنهادهایی به دولت بشار اسد اذعان دارد:
پیشنهادکنندگان: امارات متحده عربی
هدف: کاهش روابط دمشق با ایران و حزب‌الله لبنان
نتیجه: عدم‌ انجام بازسازی‌ها و سرمایه‌گذاری در سوریه توسط کشورهای عربی و فقدان ورود سرمایه‌گذاران به سوریه
کمک‌های مالی بین‌المللی و آمریکا
در دسامبر2018 یک مقام ارشد دولت وقت آمریکا اعلام کرد که واشنگتن دیگر به‌دنبال سرنگون کردن بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، از قدرت نیست و برای اعطای کمک‌های مالی بین‌المللی شروطی را عنوان کرد:
پیشنهادکنندگان: آمریکا
هدف: تغییر رفتار بشار اسد در موضوعات بین‌المللی و همراهی با سیاست‌های واشنگتن و تأکید جیمز جفری، نماینده ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در سوریه بر عدم‌ مخالفت واشنگتن با کمک‌های مالی بین‌المللی برای بازسازی سوریه به شرط تغییر رفتار حکومت سوریه
نتیجه: حمایت آمریکا از گروه‌های مخالف مسلح سوری و کردهای مسلح در شمال‌شرق سوریه و همچنین ادامه اشغال بخش‌هایی از خاک سوریه و ادامه سرقت نفت از سوریه
رفع یا کاهش تحریم‌ها
برخی کشورهای غربی با علم کردن موضوع ایجاد اصلاحات سیاسی در سوریه، پیشنهادهایی برای کاهش تحریم‌های سوریه پس از جنگ سال2018 مطرح کردند:
پیشنهادکنندگان: آمریکا و فرانسه
هدف:کاهش نفوذ ایران و خارج‌شدن نیروهای حزب‌الله از سوریه. وبگاه ALGEMEINER در گزارشی به نقل از برخی تحلیل‌گران گفته است که این پیشنهادها مشروط به همکاری بیشتر بشار اسد در پرونده‌های مهمی مانند بازگشت آوارگان و پایان تجارت مواد‌مخدر بوده است.
نتیجه: برگزاری حداقل 3دور انتخابات سراسری در سوریه پس از پایان جنگ و عدم ‌کاهش و ادامه تحریم‌ها علیه دولت بشار اسد
پیشبرد روند سیاسی
ایجاد پیشرفت در روند مذاکرات سیاسی ازجمله فعالیت کمیته قانون‌اساسی سوریه یکی دیگر از موضوعات مورد تأکیدی بود که برای سوریه مطرح شده بود. مؤسسه واشنگتن در گزارشی تأکید دارد که سازمان ملل با فشار آمریکا و کشورهای غربی، با سوریه برای پیشبرد روند سیاسی وارد مذاکرات فشرده شده است:
پیشنهادکنندگان: کشورهای غربی و آمریکا به نقل از بی‌بی‌سی
هدف: ایجاد یک دولت موقت بدون بشار اسد و تهیه پیش‌نویس قانون‌اساسی جدید برای برگزاری انتخابات تحت نظارت سازمان ملل متحد
نتیجه: برگزاری انتخابات و دعوت از همه گروه‌ها برای شرکت در آن، برگزاری بیش از 10دور مذاکرات کمیته تدوین قانون‌اساسی سوریه و همچنان تأکید دولت‌های غربی و آمریکا بر غیرمشروع‌بودن دولت بشار اسد در سوریه
فاصله گرفتن از مقاومت فلسطین
وب‌سایت اسرائیلی «والا» سال گذشته گزارش داده بود که تنها یک روز پس از حمله حماس به اراضی اشغالی و آغاز عملیات طوفان‌الاقصی، ابوظبی به مقامات دمشق درباره «هرگونه مداخله علیه اسرائیل» در جنگ نوار غزه هشدار داده بود. به‌نظر می‌رسد این هشدار همراه با این وعده بوده است که نتانیاهو به بشار اسد کاری نخواهد داشت:
پیشنهادکنندگان: اسرائیل با واسطه‌گری امارات متحده عربی
هدف: دور کردن بشار اسد از مقاومت فلسطین و جدا کردن سوریه از آرمان آزادی قدس
نتیجه: هشدار بسیار تند نتانیاهو به بشار اسد یک‌سال پس از جنگ غزه و آغاز جنگ شورشیان مسلح علیه دولت دمشق و سقوط دولت اسد در کمتر از یک‌ماه پس از خط و نشان کشیدن‌های صهیونیست‌ها
عادی‌سازی‌ روابط ترکیه با سوریه
عادی‌سازی‌ روابط با ترکیه یکی از وعده‌های دولت اردوغان در ترکیه به بشار اسد بود، اما در عمل نتیجه دیگری داد:
پیشنهادکنندگان:ترکیه
هدف: ابقای نظامیان ترکیه در شمال سوریه، فاصله ‌گرفتن دولت بشار اسد از ایران و خارج کردن نظامیان ایرانی و لبنانی از سوریه
نتیجه: عدم‌عادی شدن روابط ترکیه و سوریه، موضع‌گیری خصمانه دولت اردوغان علیه بشار اسد و حمایت تمام‌قد دولت اردوغان از شورشیان مسلح برای براندازی دولت اسد
تهدیدها و فرصت‌ها پس از سقوط سوریه حضور جمهوری اسلامی در منطقه، فراتر از ابعاد نظامی، با تأکید بر جنبه‌های معنوی، فرهنگی و عقیدتی تعریف می‌شود و این نفوذ حتی درصورت تغییرات سیاسی پایدار می‌ماند. محور مقاومت، ازجمله حزب‌الله، با دستیابی به توانمندی‌های خوداتکا و پیروزی در نبردهای راهبردی، به عاملی تأثیرگذار در معادلات منطقه تبدیل شده است. در سوی دیگر، ضعف داخلی دولت سوریه، ازجمله فساد و تکیه بر وعده‌های خارجی، چالش‌هایی را ایجاد کرده، اما اتحاد با ایران به تقویت مقاومت انجامیده است. در جنگ پیچیده، برنامه‌ریزی و ایستادگی کلید پیروزی است و تهدیدها به فرصت‌هایی برای تقویت و پیشرفت تبدیل می‌شوند.
ماهیت حضور جمهوری اسلامی در منطقه
چندبُعدی و معنوی: عقیدتی، فکری، فناوری و فرهنگی./ وابسته به ساختارهای پایدار غیرنظامی.
پایداری حتی درصورت تغییرات سیاسی: سقوط دولت سوریه، تأثیری بر اصل نفوذ ندارد.
محور مقاومت و حزب‌الله؛ رشد و تحولات
قدرت خوداتکایی حزب‌الله: از یک گروه کوچک به سازمانی با توانمندی نوسازی و سازندگی.
شکست‌های مداوم رژیم صهیونیستی: ناتوانی در دستیابی به اهداف نظامی در جنوب لبنان.
چالش‌های داخلی سوریه و نقش ایران
فرصت ایران: تقویت مقاومت و ارتقای حکمرانی.
اشتباهات سوریه: بی‌توجهی به مردم‌سالاری./ ضعف اقتصادی و اعتماد به وعده‌های خارجی.
نتایج: درخواست کمک محدود از ایران در شرایط بحران.
تهدیدهای منطقه‌ای و بین‌المللی
افزایش نقش گروه‌های تکفیری: تهدیدی برای منطقه و اروپا.
نقش ترکیه: جاه‌طلبی برای گسترش نفوذ جغرافیایی./ وابستگی به ائتلاف با آمریکا و رژیم صهیونیستی.
جنگ‌های منطقه‌ای و مقاومت در برابر دشمنان
دامنه وسیع محور مقاومت: یمن، عراق، فلسطین، لبنان و ایران.
اهمیت یادگیری از نبردها: غافلگیری‌ها بخشی از جنگ است، اما کلید پیروزی در برنامه‌ریزی و مقاومت الهی نهفته است.
جنگ شناختی و مقابله با فتنه‌ها
اهداف دشمن: القای ناامیدی، وحشت و اتهام‌زنی داخلی.
فرصت‌ها در فتنه‌ها: تبدیل تهدیدها به فرصت‌های تقویت.
حدیث امیرالمؤمنین علی(ع): فتنه‌ها ابتدا ناشناخته‌اند و با گذر زمان، آشکار می‌شوند.
نتیجه‌گیری
مسیر محور مقاومت پیچیده و دشوار است، اما امید به پیروزی نهایی همچنان روشن باقی می‌ماند./ ایستادگی و بهره‌برداری از تجارب، رمز موفقیت در برابر چالش‌هاست.
اعتماد به غرب خطای راهبردی بشار اسد
بحران سوریه از ظهور داعش آغاز شد؛ زمانی که این گروه تروریستی با خشونت بی‌سابقه‌ای پیشروی کرد و مردم و دولت را در معرض تهدید قرار داد. دولت سوریه از جمهوری اسلامی ایران درخواست کمک کرد و نیروهای مستشاری ایران برای تقویت ارتش و مقابله با تروریست‌ها وارد عمل شدند. با همکاری مردم، ارتش و حمایت‌های ایران، داعش شکست خورد. اما با تغییر شرایط، حمایت مردمی کاهش یافت، ارتش دچار ضعف شد و تروریست‌ها با تغییر استراتژی، دیپلماسی را پیش گرفتند. در این میان، اعتماد بشار اسد به وعده‌های کشورهای غربی و عربی خطایی راهبردی بود که سوریه را از محور مقاومت دور و ثبات کشور را تهدید کرد.
آغاز بحران: ظهور داعش و خطر فروپاشی سوریه
پیشروی داعش: گسترش نفوذ تروریست‌ها و تهدید مردم و دولت سوریه.
درخواست رسمی کمک از ایران: هدف: مقابله با تهدید تروریسم.
نقش ایران: حضور مستشاری برای تقویت ارتش سوریه و ارائه کمک‌های استراتژیک.
پیروزی علیه داعش: همکاری مردم، ارتش و مستشاران ایرانی
استقبال مردمی از حامیان اسد: مردم از حضور نیروهای ارتش و حمایت مستشاری ایران حمایت کردند. / این اتحاد باعث کاهش نفوذ داعش شد.
کاهش حضور ایران: پس از نابودی داعش، ایران نقش خود را به درخواست دولت سوریه کاهش داد. / ارتش سوریه به تنهایی مسئولیت امنیت را برعهده گرفت.
تغییرات پس از بحران داعش: تغییر رفتار نیروها و مردم
مردم سوریه: کاهش حمایت از ارتش سوریه./ در برخی مناطق (مانند حلب)، مردم به شورشیان پناه دادند.
ارتش سوریه: کاهش انگیزه و توان نظامی به دلایل اعتقادی، اقتصادی و روحیه./نیروهای نظامی در برابر شورشیان شکست‌پذیر شدند.
تروریست‌ها: تغییر استراتژی از خشونت به دیپلماسی برای جلب حمایت خارجی.
خطای راهبردی بشار اسد: اعتماد به وعده‌های غربی
تذکرات ایران: رهبر معظم انقلاب بارها درباره اتکا به وعده‌های توخالی غربی‌ها هشدار دادند./تأکید بر اهمیت حفظ نقش سوریه در معادلات منطقه‌ای و محور مقاومت.
واکنش اسد: بی‌توجهی به این هشدارها و اعتماد به کشورهای عربی و غربی.
نتیجه: کاهش همکاری با ایران و آسیب‌پذیری در برابر تهدیدها.
پیامدها و نتیجه‌گیری
موضع ایران: تداوم حمایت دیپلماتیک و مستشاری از دولت سوریه./ تلاش برای بازگرداندن نقش سوریه در محور مقاومت.
آینده سوریه: وابستگی به غرب نتوانست امنیت پایدار ایجاد کند./تصمیمات استراتژیک اسد همچنان تأثیرات بلندمدتی بر معادلات منطقه دارد.