راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
جدیدترین گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد که تورم آذر ماه، در هر سه مقیاس ماهانه، میانگین و سالانه نسبت به آبان کاهش یافته است. تورم ماهانه که به بالای 2.5 درصد رسیده بود، دوباره به 2 درصد بازگشته است. تورم میانگین نیز با کاهش خود رکورد زده و به کمترین سطح در طول 4 سال اخیر رسیده است. تورم سالانه نیز در آبان ماه 32.5 درصد بوده که نزدیک به یک درصد طی آذرماه کاهش پیدا کرده است. اما پیش از اینکه به تحلیل چنین آماری بپردازیم؛ به این سوال پاسخ می‌دهیم که با توجه به مجوزهای اخیری که برای افزایش قیمت به انواع کالاها داده شده، چطور تورم ظرف یک ماه، کاهشی شده است؟
در ادبیات اقتصادی، عموما برای گرانی و تورم دو تعریف جداگانه در نظر گرفته می‌شود. چنانکه کاهش تورم به معنای ارزان‌تر شدن قیمتها نیست، بلکه خبر از کند شدن سرعت رشد قیمتها می‌دهد. گرانی بر محور کالای مورد معامله است یعنی اگر کالا کمیاب شود یا تقاضای زیادی برای آن به وجود آید یا احتمال کمیاب شدن ایجاد شده باشد یا اینکه موارد اضطراری مثل تحریم یا آب و هوای غیرمنتظره یا ... وجود داشته باشد، گرانی در آن کالا به وجود خواهد آمد. اگر کالای مورد نیاز کمیاب نیست و همه چیز به صورت عادی در مورد آن کالا در حال طی شدن است ولی به دلیل حقوق و دستمزد پایین مردم، قیمت آن کالا به‌طور معمول گران نمایان می‌شود در حالی که قیمت تمام شده کالا با قیمتی که در حال خرید و فروش است، تفاوت چندانی ندارد، این حالت احساس گرانی است که ریشه در حقوق کم مردم دارد نه در کالای مورد معامله. اما در مقابل، تورم به معنای گران شدن اجناس نیست، بلکه به معنای «ارزان شدن پول» است. در واقع در تورم به وجود آمده در کشور اجناس گران نمی‌شوند، بلکه پول از ارزش می‌افتد و دلیل آن هم اعمال سیاست‌های پولی و افزایش نقدینگی در اقتصاد است.
برخی کارشناسان می‌گویند استقراض مستقیم دولت از بانک مرکزی برای پوشاندن سطح کسری بودجه، باعث افزایش سطح نقدینگی در جامعه می‌شود که افزایش سطح عمومی قیمتها را به دنبال دارد و از سوی دیگر، استقراض بخش دولتی از بانک‌ها، ناترازی آنها و در نهایت ورشکستگی بانک‌ها را به دنبال دارد. این اقدام باعث می‌شود تا بانک‌ها برای تامین مخارج خود از بانک مرکزی کمک بگیرند که زمینه‌ساز رشد پایه پولی و نقدینگی خواهد شد و در نهایت به افزایش نرخ تورم دامن می‌زند. بنابراین اگر گفته می‌شود که میزان تورم در آذرماه در مقیاس سالانه یا ماهانه کاهش پیدا کرده به این معناست که در آذر امسال قیمت اقلام با آهنگی کمتر از آبان ماه افزایش یافته است. البته در یکی از گروه‌های کالایی به قدری این آهنگ آرام شده که حتی قیمت محصول نسبت به آبان ماه کاهش یافته است. این اتفاق برای «گوشت قرمز و ماکیان» رخ داده و باعث شده تا این کالا در آخرین ماه پاییز تا حدی ارزان‌تر از آبان باشد. اما بپردازیم به گزارش اصلی مرکز آمار درباره تحولات نرخ تورم در پایان پاییز 1403.
![]()
تورم ماهانه همچنان در محدوده خطرناک
طبق اعلام مرکز آمار، تورم ماهانه از 2.8 درصد در آبان ماه به 2 درصد در آذر ماه کاهش پیدا کرده است. البته چند روز پیش، رییس کل بانک مرکزی در جمع خبرنگاران عنوان کرده بود که میزان تورم ماهانه در آبان ماه، 3 درصد بوده است. این عدد که به رقم اعلام شده مرکز آمار نیز نزدیک است؛ ممکن است در آمار بانک مرکزی در آذرماه نیز کاهش پیدا کرده باشد.
اما با اینکه کاهش تورم ماهانه یک اتفاق مثبت است؛ اما نرخ 2 درصدی برای تورم ماهانه در محدوده‌ای است که نباید تا این سطح بالا باشد. در واقع اگر بانک مرکزی می‌خواهد نرخ تورم را در پایان سال در عددهای پایین‌تری به پایان ببرد؛ باید تورم ماهانه به نرخی به مراتب کمتر از 2 درصد برسد. تورم ماهانه اقلام خوراکی، آشامیدنی و دخانیات در آذر ماه 1.8 درصد بوده که در مقایسه با آبان (3.6 درصد) شدیدا کاهش یافته است. از میان زیرمجموعه‌های این گروه، تورم گوشت قرمز و ماکیان منفی یک درصد شده که حکایت از کاهش قیمت این محصولات دارد. در مقابل، تورم ماهانه سبزیجات و حبوبات بیش از 6 درصد بوده که بالاترین تورم ماهانه بین کالاهای خوراکی به حساب می‌آید. همچنین تورم ماهانه اقلام غیرخوراکی و خدمات نیز 2.1 درصد برآورد شده که آن هم نسبت به آبان ماه (2.5 درصد) با کاهش روبه‌رو بوده است. تورم ماهانه اجاره مسکن نیز با رسیدن به 2.4 درصد، فاصله قابل توجهی با سطح آبان ماه (3.1 درصد) گرفته است. در گروه اقلام غیرخوراکی و خدمات، بالاترین تورم ماهانه 5.1 درصد و مربوط به «خرید وسایل نقلیه» بوده است. حمل و نقل عمومی نیز به مصرف‌کنندگان خود تورم ماهانه 0.8 درصدی را در آذر ماه وارد کرده است. کمترین تورم در این گروه نیز تنها 0.7 درصد بوده که مربوط به بهداشت و درمان می‌شود. به نظر می‌رسد خدمات و اقلام ارایه شده در این حیطه، تقریبا با ثبات قیمت در انتهای پاییز روبه‌رو بوده‌اند.
رکوردزنی کاهش تورم میانگین
بنا بر گزارش مرکز آمار، میزان تورم میانگین در آذر ماه به 32.5 درصد رسیده است. در آبان ماه این عدد 33.1 درصد بوده است. اما این عددها به چه معناست؟
تورم میانگین آذرماه یا آن‌گونه که مرکز آمار می‌گوید؛ تورم سالانه به معنای میانگین افزایش سطح عمومی قیمتها در 12 ماه منتهی به آذرماه 1403 نسبت به میانگین افزایش سطح عمومی قیمتها در 12 ماه منتهی به آذرماه 1402 است. در واقع این مقیاس، وضعیت این یک‌سال را نسبت به یک‌سال قبل از خود بررسی می‌کند و طیف گسترده‌ای از ماه‌های سال در آن است. نکته جالب توجه این است که از دی ماه سال 1399 یعنی سال اوج پاندمی کرونا، چنین کاهشی در تورم میانگین اقتصاد ایران رخ نداده بود. در واقع پس از 4 سال تورم میانگین یک رکورد کاهشی بزرگ را جابه‌جا کرده است. فقط تصور کنید که عدد تورم میانگین در اردیبهشت سال گذشته نزدیک به 50 درصد بود و حالا نزدیک به کانال 20 درصدی قرار دارد. این اتفاق می‌تواند نمایانگر نتیجه دادن تلاش‌ها برای کاهش تورم در بازه زمانی مورد اشاره باشد.
تورم سالانه هم کمتر شد
در مقیاس نقطه به نقطه، شاخص قیمت یک سبد از کالاها و خدمات در آذر 1403 با شاخص قیمت آن در آذر 1402 مقایسه می‌شود. به همین دلیل هم هست که تورم نقطه به نقطه چشم‌انداز بهتری را از روند تورم ارایه می‌کند. مرکز آمار می‌گوید در این بخش هم کاهش تورم دیده می‌شود. تورم نقطه به نقطه (یا سالانه) در آبان ماه امسال 32.5 درصد بود و حالا در آذرماه با اندکی کاهش به 31.4 درصد رسیده است به عبارتی، از شتاب یکساله افزایش قیمتها کاسته شده است. این اتفاق در بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بیشتر دیده می‌شود. چنانکه تورم نقطه به نقطه این بخش در آذر ماه 26.3 درصد بوده که نزدیک به 3 درصد کمتر از آبان ماه است.
تورم خوراکی‌ها در استان‌ها
تورم کالای خوراکی و آشامیدنی طیف گسترده‌ای از کالاها را شامل می‌شود که با توجه به جغرافیای پهناور ایران، این کالاها با قیمت‌های مختلف عرضه می‌شوند. در واقع کاری که مرکز آمار می‌کند، این است که در یک فرآیند فنی، مابه‌ازای هر کالا یک عدد وزنی قرار می‌دهد تا شاخص خاصی برای تحولات قیمتی کالا در یک استان به دست بیاید. بنابراین به دلیل جغرافیای گسترده، قیمتها ممکن است افزایش یا کاهش داشته باشند و به ازای آن، تورم نیز در این استان‌ها نسبت به عدد کلی کشور بالا و پایین شود. اطلاعات مرکز آمار نشان می‌دهد که در برخی استان‌ها، تورم ماهانه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها عددهای بسیار بالاتری از میانگین کل کشور را داشته است. به‌طور مثال در استان زنجان تورم خوراکی و آشامیدنی در آذر ماه 3.6 درصد رشد کرده است. این عدد در سمنان 3 درصد بوده، اما به‌طور کلی تورم ماهانه خوراکی‌ها فقط در همین دو استان بالاتر از میانگین کشوری شده و در مابقی استان‌ها، شرایط بهتر بوده است.
ایران در جایگاه دوم تورم منطقه
با توجه به «جا خوش کردن» تورم ایران در کانال 30 درصدی، حالا پس از ترکیه که تورم بالای 60 درصدی (آمار صندوق بین‌المللی پول) داشته، ایران در جایگاه دوم منطقه از نظر تورم ایستاده است. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با تورم زیر 2 درصد در بخش پایینی این جدول هستند و حتی کشور جنگ‌زده‌ای مانند یمن نیز تورم 16.1 درصدی و به مراتب پایین‌تر از ایران دارد.