چاپ

راه ترقی - ایران /متن پیش رو در ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، بحث‌ها درباره توافق هسته‌ای احتمالی بین تهران و واشنگتن دوباره مطرح شده است؛ در حالی که ایده یک توافق جدید به طور گسترده مورد بحث قرار می‌گیرد، مسیر دستیابی به چنین پیشرفتی با چالش‌های مهمی روبه‌روست.

به گزارش میدل‌ایست آی در حالی که تهران به تعهدات خود بر اساس برجام پایبند ماند، ترامپ که توسط مشاوران ضد ایرانی احاطه شده بود، به طور یکجانبه در سال 2018 از این توافق خارج شد و تحریم‌ها را مجدداً اعمال و تنش‌ها را تشدید کرد. منبعی از دولت حسن روحانی به میدل ایست آی گفت: «در دوره اول ترامپ پیشنهادی طراحی و توسط نهادهای بالادستی تصویب شد تا از طریق ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه، به ترامپ منتقل شود. این پیشنهاد به ترامپ ابلاغ شد که او نیز موافقت خود را ابراز کرد. با این حال، [مایک] پمپئو، وزیر امور خارجه وقت، وارد میدان شد و کل تلاش‌ها را متوقف کرد.»
نارضایتی ترامپ از شاهین‌ها
روابط پرتنش ترامپ با شاهین‌های برجسته امریکا، مانند پمپئو، جان بولتون مشاور امنیت ملی سابق و برایان هوک نماینده ویژه سابق ایران، آشکار بوده است. هر سه نفر که زمانی در قلب تیم سیاست خارجی ترامپ بودند، اکنون کنار گذاشته شده‌اند و از پیوستن مجدد به تیم او منع شده‌اند. ترامپ همچنین در اقدامی غافلگیرکننده، مقاماتی دارای دیدگاه‌های غیرمتعارف در مورد خاورمیانه را به سمت‌های مهمی منصوب کرده است. به عنوان مثال، مایکل دیمینو که قبلاً در CIA (سازمان اطلاعات مرکزی امریکا) و پنتاگون (وزارت دفاع) فعالیت می‌کرد، اخیراً به عنوان «معاون دستیار وزیر دفاع در امور خاورمیانه» منصوب شده است. دیمینو در مورد رویارویی نظامی با ایران ابراز تردید و از رویکرد محتاطانه‌تر امریکا در منطقه حمایت کرده است. این تغییر در ترکیب تیم ترامپ با استقبال بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌های ایرانی روبه‌رو شده است؛ یک مفسر سیاست خارجی که برای رسانه‌های جریان اصلاح‌طلب می‌نویسد، خاطرنشان کرد: «حذف تندروها از حلقه پیرامون ترامپ یک تحول مثبت برای ایران و امریکاست. شخصیت‌هایی مانند پمپئو و بولتون موانع بزرگی بر سر راه تلاش‌های دیپلماتیک بودند و بارها مانع از پیشرفت‌های بالقوه شدند.» وی همچنین پیشنهاد کرد که ایران باید از این فرصت برای ایجاد کانال‌های ارتباطی مستقیم و مؤثر با ترامپ، احتمالاً از طریق واسطه‌هایی مانند «استیو ویتکاف»، فرستاده وی در امور خاورمیانه یا حتی ایلان ماسک، استفاده کند. او توضیح داد: «چنین اقدامی به مذاکرات اجازه می‌دهد تا به سرعت و بدون دخالت اشخاص ثالث پیش برود.» انتظار می‌رود ترامپ، «استیو ویتکاف»، سرمایه‌گذار املاک و مستغلات که نقش مهمی در برقراری آتش‌بس غزه داشت را مسئول پرونده ایران کند.
در حالی که برخی در دولت ایران فرصتی تازه برای تعامل می‌بینند، برخی محافظه‌کاران همچنان به شدت با هرگونه گفت‌وگو با امریکا مخالف هستند. یک تحلیلگر نزدیک به جناح اصولگرا در گفت‌وگو با «میدل ایست آی» استدلال کرد که چالش‌های اقتصادی کنونی کشور، همراه با سیگنال‌های متناقض از سوی برخی مقامات دولتی، می‌تواند بخشی از استراتژی ایجاد فشار داخلی باشد و در نتیجه راه را برای مذاکرات هموار کند؛ درست مانند مقدمه مذاکرات سال 2013 که منجر به برجام شد. در همین حال، منبعی آگاه از بحث‌های داخلی در دولت ایران به MEE (میدل ایست آی) گفت که اخیراً به مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری اجازه داده شده است تا امکان مذاکره با امریکا را بررسی کند. با این حال، این اقدام بدون چالش نخواهد بود؛ برخی محافظه‌کاران تظاهراتی را سازماندهی کرده و بیانیه‌های عمومی‌ای صادر کرده‌اند که در آنها پزشکیان و هرگونه توافق احتمالی با واشنگتن را محکوم کرده‌اند.
فراخوان‌ها برای مسیر جدید رو به جلو
یک سیاستمدار دوران ریاست جمهوری حسن روحانی به میدل ایست آی گفت که زمان مناسبی برای ایران و امریکا فرا رسیده است تا مسیر روابط پرتنش خود را معکوس کنند. او گفت: «این یک فرصت برای تعامل جامع است. هر دو طرف باید از آن برای ایجاد پایه‌ای جدید برای همکاری استفاده کنند.» به طور مشابه، یک دیپلمات ارشد سابق در اروپا گفت که معتقد است ایران باید کانال‌های سنتی را دور بزند و از طریق ابزارهای سنجیده با تیم ترامپ تعامل کند. او گفت: «ایران برای جلوگیری از دخالت «شاهین‌ها» باید به طور خصوصی درباره چهارچوبی برای گفت‌وگوها و یک توافق احتمالی مذاکره کند. ایجاد اعتماد متقابل در این مرحله بسیار مهم است.» در حالی که بحث‌ها در مورد توافق احتمالی ادامه دارد، مسیر پیش رو همچنان نامشخص است؛ هر دو طرف با چالش‌های داخلی و بین‌المللی روبه‌رو هستند که می‌تواند یا راه را برای پیشرفت هموار کند یا چرخه فعلی خصومت را تداوم بخشد.