چاپ

راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در نیویورک در پاسخ به این سوال «اعتماد» که اساسا امکان پیش‌بینی رویکرد احتمالی ترامپ با لحاظ کردن کنش‌های اخیر او بعد از آغاز به کار دولت دومش وجود دارد یا خیر، گفت: به اعتقاد من، کنش‌های ترامپ در روزهای پس از ادعای سوگند غیرمنتظره نبود و قابل پیش‌بینی بود.
من تردیدی نداشتم که ترامپ به دنبال مذاکره خواهد بود. سوال تنها این بود که آیا او نخست اقدام به تهدید و اعمال فشار حداکثری خواهد کرد و در سایه فشار پیشنهاد مذاکره خواهد داد یا از ابتدا خواستار مذاکر خواهد شد. نحوه برخورد کنونی او در واقع تکرار همان روندی است که در دولت اولش در قبال ایران اتخاذ کرده بود. به باور این کارشناس مسائل بین‌الملل در دولت اول ترامپ، به‌رغم اینکه در جریان مبارزات انتخاباتی بارها تاکید کرده بود که برجام بدترین توافق تاریخ بشر است و به محض ورود به کاخ سفید از آن خارج خواهد شد، اما شانزده ماه طول کشید تا امریکا را از توافق هسته‌ای با ایران خارج کند و در این مدت دایما خواستار مذاکره و اصلاح برجام بود. بعد از خروج از برجام نیز تا بیش از یک سال به دنبال مذاکره بود و از طریق میانجی‌هایی مانند مقامات ژاپن و فرانسه و سناتور رند پال در این رابطه تلاش کرد.
احمدی در ادامه به «اعتماد» گفت: گفتنی است ترامپ در مورد کره‌شمالی نیز برای مذاکره از الگوی مشابهی پیروی کرد و با کیم جونگ اون هم ملاقات داشت. او به کره‌شمالی رفت و وارد منطقه غیرنظامی شد و نظرات بسیار مثبتی در مورد رهبر کره‌شمالی ابراز کرد. درنهایت توافق‌نامه‌ای دو صفحه‌ای هم بین آنها امضا شد که البته از نظر عملی کارایی چندانی نداشت، اما به عنوان یک ژست تبلیغاتی به کاهش تنش بین دو کشور و نیز کاهش سخت‌گیری امریکا در اعمال تحریم‌ها علیه پیونگ‌یانگ کمک کرد.
این کارشناس مسائل دیپلماتیک در ادامه گفت‌وگوی خود با «اعتماد» خاطرنشان کرد: بنابراین، باتوجه به این سوابق و کنش‌های روزهای اخیر ترامپ می‌توان گفت که به نظر می‌‌رسد که او به دنبال مذاکره با ایران خواهد بود.
احمدی در ادامه اما تاکید کرد حال سوال این است که این مذاکرات در عمل به چه شکلی خواهد بود. آیا او خواستار مذاکراتی با ایران به سبک مذاکره با رهبر کره‌شمالی، ازجمله ملاقات مستقیم با مقام ایرانی و امضای یک متن مقدماتی، خواهد بود یا به نحوی دیگر عمل خواهد کرد؟
به باور این دیپلمات بازنشسته واقعیت این است که به لحاظ شکلی ممکن است ترامپ چندان به انجام مذاکراتی طولانی‌مدت توسط دیپلمات‌های دو طرف مایل نباشد، چراکه در این صورت خود او در حاشیه قرار خواهد گرفت. به باور احمدی او می‌خواهد که خود در وسط صحنه و در کانون قرار بگیرد، چراکه جنبه نمایشی مذاکرات برای او اهمیت دارد.
این کارشناس سیاست خارجی در ادامه درخصوص محورهای احتمالی رایزنی‌ها به «اعتماد» گفت: از نظر محتوا به نظر می‌‌رسد که برنامه هسته‌ای ایران در مرکز توجه قرار خواهد داشت و ممکن است مسائل منطقه‌ای و موشکی برای او دیگر اهمیت چندانی نداشته باشد، چراکه احتمالا طرف‌های غربی و نیز اسراییل تصور می‌کنند که با ادعای تضعیف حماس و حزب‌الله و سقوط دولت بشار اسد در سوریه و دشوار شدن دسترسی ایران، مسائل منطقه‌ای دیگر اهمیت سابق را ندارد. به باور احمدی در مورد مسائل موشکی هم نه ایران حاضر به عقب‌نشینی خواهد بود و نه این موضوع برای طرف مقابل خیلی مهم است، چراکه تجربه دو حمله موشکی ایران به اسراییل هم در این میان با اهمیت است. لذا ممکن است به اصطلاح برجام 2 و 3 و ... بلاموضوع شده باشد.
این دیپلمات پیشین در ادامه در راستای واکاوی مطالبات احتمالی ترامپ مشخصا در زمینه برنامه هسته‌ای گفت: طیفی از خواسته‌ها در این زمینه قابل تصور است، از خواسته‌های حداقلی یعنی برگشت به قرارهای هسته‌ای برجامی تا خواسته‌های حداکثری مانند توقف غنی‌سازی در ایران. البته فرض اخیر غیرمحتمل است.
به باور احمدی اما طرف ایرانی نیز خواسته‌های مشخصی دارد که باید لغو همه تحریم‌ها، اعم از اولیه و ثانویه، در راس آن باشد. ویژگی ترامپ این است که ذهنی ساده و بسیط دارد و همه امور را ساده می‌بیند و می‌خواهد. با توجه به پیچیدگی امور، به هر حال متنی تفصیلی لازم خواهد بود که همین برجام 94 می‌تواند همچنان مبنای خوبی برای متن جدید باشد. این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه گفت‌وگوی خود با «اعتماد» خاطرنشان کرد: در صورت انعطاف ازسوی ترامپ، ایران نیز با توجه به طیفی از مشکلات داخلی و منطقه‌ای و با هدف لغو کلیه تحریم‌ها اعم از اولیه و ثانویه نیاز دارد در این زمینه انعطاف نشان دهد. قرار داشتن کاخ سفید و کنگره در دست جمهوری‌خواهان فرصتی بی‌نظیر فراهم کرده است. اسراییل و عرب‌ها نیز در چنین شرایطی توان خرابکاری و مانع‌تراشی ندارند.
احمدی در پاسخ به این سوال «اعتماد» در این باب که انتصاب افرادی با رویکردهای متفاوت در دولت دوم ترامپ ازجمله انتصاب هگست تندرو به عنوان وزیر دفاع و نیز دیمینو به عنوان دستیار او، که رویکردی منعطف دارد، چه معنا و پیامی مشخصا برای ایران می‌تواند داشته باشد، گفت: باید در نظر داشت که ترامپ، به ‌ویژه در دولت دومش، می‌خواهد خود عاملی تعیین‌‌کننده و تصمیم‌گیرنده باشد. او تاکنون به دنبال همکارانی کاملا وفادار و مطیع بوده است. این رویکرد او با پانزده ماه اول دولت اولش تفاوت دارد.
به باور این دیپلمات پیشین در آن دوره، افرادی مانند مک مستر (مشاور امنیت ملی) و رکس تیلرسون (وزیر امور خارجه) جیم ماتیس (وزیر دفاع) که جمهوری‌خواهانی سنتی و کلاسیک بودند، همفکری چندانی با ترامپ نداشتند و بر نظرات خاص خود اصرار می‌کردند.
دیپلمات اسبق ایران در نیوریورک در ادامه به «اعتماد» گفت: ترامپ اما در دولت دومش به سراغ افرادی رفته که یا نقطه نظرات خاص خود را ندارند یا اگر دارند، کنار می‌گذارند. چهره‌هایی مثل دیمینو، معاون وزیر دفاع، که گفته می‌شود میانه‌رو است، نقش تعیین‌کننده‌ای نخواهند داشت. اگرچه مایکل والتز مشاور امنیت ملی ترامپ و خود ترامپ گفته‌اند جلساتی برای بررسی وضعیت و تصمیم‌گیری در مورد ایران برگزار خواهند کرد، اما عملکرد ترامپ و گفته‌های او در روزهای گذشته نشان می‌دهد که رویکرد خاص خود را در قبال ایران دارد.
این کارشناس مسائل دیپلماتیک در پاسخ به این سوال «اعتماد» مبنی بر رویکرد احتمالی و نیز مواضع اتحادیه اروپا در قبال رایزنی‌های احتمالی تهران و واشنگتن گفت: در اصل قضیه، به نظر می‌رسد که نه اتحادیه اروپا و نه روسیه و نه چین تاثیر چندانی در مذاکرات احتمالی بین ایران و ایالات‌متحده نخواهند داشت.
به باور احمدی دلیل اصلی آن این است که تحریم‌ها علیه ایران عمدتا توسط ایالات‌متحده اعمال شده و همین کشور است که باید آنها را لغو کند. مشکل اصلی ما با امریکا است و نظر این کشور در این زمینه تعیین‌کننده است.
این کارشناس مسائل سیاست خارجی در ادامه گفت‌وگوی خود با «اعتماد» گفت: اتحادیه اروپا در این دوره تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کرده، اما این تحریم‌ها به برنامه هسته‌ای مربوط نمی‌شود. در زمان خروج ایالات‌متحده از برجام نیز اروپا تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را دوباره اعمال نکرد.
به باور احمدی البته تحریم‌های حاشیه‌ای به بهانه حقوق بشر و برنامه موشکی و ادعای حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین توسط اروپا برقرار است که اهمیت چندانی ندارند. واقعیت این است که جنگ اوکرین مشکل اصلی اروپا با ایران است.
احمدی در ادامه به «اعتماد» گفت: امتیاز سه کشور اروپایی در دست داشتن مکانیسم ماشه یا اسنپ‌بک است، چراکه ایالات‌متحده عضو برجام نیست و چنین امکانی ندارد. با این حال تروییکای اروپایی نقش مهمی در تحولات آینده خواهند داشت و امریکا نیازمند اهرم فشار «اسنپ‌بک» برای فشار بر ایران خواهد بود.
به باور این کارشناس مسائل دیپلماتیک اما سوال مهم دیگر در مورد شکل و فرمت مذاکرات احتمالی است. آیا ممکن است مذاکرات بین ایران و امریکا به‌ صورت مستقیم و بدون دخالت دیگران، ازجمله اتحادیه اروپا، روسیه و چین، که احتمالا مطلوب ترامپ خواهد بود، انجام شود؟ آیا ایران این فرمت مذاکره را می‌پذیرد یا همان فرمت برجام در قالب 1+4 یا 1+5 یعنی کمیسیون برجام را ترجیح می‌دهد؟ به باور احمدی، در چنین صورتی، آیا کشورهای اروپایی حاضر خواهند بود که به‌رغم جنگ اوکراین با روسیه دوباره پشت یک میز بنشینند؟ اینها سوالاتی است که در مورد شکل مذاکرات مطرح است و باید دید در نهایت به کجا خواهد رسید.