راه ترقی - دولت بهار / اِسفیر ایکس، تلسکوپ جدید ناسا، قرار است به زودی به فضا پرتاب شود و اطلاعاتی مهم درباره منشأ جهان، شکل‌گیری کهکشان‌ها و حتی مواد تشکیل‌دهنده حیات در کهکشان راه شیری ارائه دهد.
وبگاه دِیلی گَلِکسی در گزارشی آورده است:
ناسا (اداره کل ملی هوانوردی و فضای آمریکا) در حال آماده‌شدن برای پرتاب جدیدترین رصدخانه فضایی خود به نام اِسفیر ایکس (SPHEREx) است.
SPHEREx مخفف عبارت «Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer» به معنای «طیف فتومتر برای تاریخچه کیهان، عصر بازیونیده شدن و کاوشگر یخ‌ها» است.
![]()
این مأموریت، تحول در فهم ما از کیهان را نوید می‌دهد. قرار است اِسفیر ایکس در 27 فوریه 2025 میلادی (9 اسفند 1403) از پایگاه نیروی فضایی وَندِنبرگ در کالیفرنیا پرتاب شود، از کل آسمان به شیوه‌ای بی‌سابقه نقشه‌برداری و داده‌ها را استخراج و با 102 رنگ مادون قرمز ثبت کند.
این تلسکوپ اطلاعات مهمی درباره منشأ جهان، شکل‌گیری کهکشان‌ها و حتی مواد تشکیل‌دهنده حیات در کهکشان راه شیری ما ارائه می‌دهد.
بررسی انبساط کیهانی و جهان اولیه توسط اِسفیر ایکس
یکی از اهداف اصلی اِسفیر ایکس مطالعه انبساط کیهانی است. انبساط کیهانی رویدادی نظری است که در کسری از ثانیه پس از انفجار بزرگ (بیگ‌بَنگ) تقریباً 14 میلیارد سال پیش رخ داد. این انبساط باعث شد که جهان در یک لحظه به صورت تصاعدی منبسط شود و ساختار کیهانی را در مقیاس بزرگ که امروزه مشاهده می‌کنیم شکل دهد. اثرات این انبساط اولیه هنوز بر روی کیهان وجود دارد و بر نحوه توزیع کهکشان‌ها در فضا تأثیر می‌گذارد.
اِسفیر ایکس بیش از 450 میلیون کهکشان را به‌منظور شناسایی الگوهای توزیع آن‌ها بررسی خواهد کرد. این الگوها شواهدی غیر مستقیم از نیروهای بنیادی حاکم بر مرحله انبساط جهان ارائه خواهند کرد. دانشمندان امیدوارند با تجزیه‌وتحلیل این داده‌ها به فهمی عمیق‌تر از قوانین فیزیکی، که تولد کیهان را رقم زده‌اند، دست یابند و این یعنی حل یک معمای بزرگ حل‌نشده در کیهان‌شناسی.
روش متفاوت اسفیر ایکس با هابل و جیمز وب
تمرکز تلسکوپ‌هایی مانند هابل یا تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) بر ثبت تصاویر اجرام آسمانی به صورت مجزا با تمرکز بالا است. اِسفیر ایکس روشی متفاوت در پیش خواهد گرفت و کل نور ساطع‌شده از همه کهکشان‌های جهان، از جمله آن‌هایی که خیلی کم‌نورند و به‌صورت جداگانه تشخیص‌پذیر نیستند را اندازه‌گیری خواهد کرد. این روش به ستاره‌شناسان اجازه می‌دهد کل انرژی خروجی کهکشان‌ها را در طول تاریخ کیهانی تخمین بزنند.
اِسفیر ایکس با تجزیه‌وتحلیل این نور پس‌زمینه، به دانشمندان کمک می‌کند بفهمند کهکشان‌ها چگونه در طول زمان شکل گرفته و تکامل یافته‌اند. این موضوع به‌ویژه برای مطالعه کهکشان‌های دوردست و اولیه، که در زمان جوانی کیهان وجود داشتند، مفید خواهد بود. نور برای سفر در فضا به زمان نیاز دارد؛ بنابراین، مشاهده این درخشش پس‌زمینه اساساً به دانشمندان این امکان را می‌دهد که به گذشته نگاه کنند و داستان شکل‌گیری کهکشان‌ها را در بزرگ‌ترین مقیاس بازسازی کنند.