راه ترقی - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
پیش از سفر خالد بن سلمان، آخرین مقام سعودی که با رهبر ایران دیدار داشت، سعود الفیصل (وزیر امور خارجه عربستان از 1975 تا 2015) بود که در سال 2006 به تهران سفر کرده بود.
وزیر دفاع عربستان، خالد بن سلمان، عالی‌رتبه‌ترین مقام سعودی است که از زمان ازسرگیری روابط میان ریاض و تهران در سال 2023، به ایران سفر کرده است. او همچنین نخستین مقام ارشد سعودی است که در نزدیک به 19 سال گذشته با رهبر جمهوری اسلامی ایران دیدار کرده است.
این دیدار کم‌سابقه در آستانه مذاکرات هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده انجام شد و به‌طور گسترده به عنوان تلاشی برای تقویت تعاملات دیپلماتیک و اطمینان‌بخشی به ایران درباره موضع عربستان در قبال مسائل امنیتی منطقه‌ای - از جمله جنگ یمن - تلقی می‌شود.
به نوشته امواج مدیا، رهبر انقلاب در این دیدار تأکید کرد که تقویت روابط میان ایران و عربستان «به نفع هر دو کشور» است و افزود که این دو کشور می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. رهبری همچنین خاطرنشان کرد که گسترش روابط با مخالفت دشمنان و عوامل متخاصم مواجه است و گفت: «باید بر این انگیزه‌های خصمانه غلبه کنیم و ما برای این کار آمادگی داریم». رهبری با اشاره‌ای غیرمستقیم به اتحاد دیرینه عربستان با آمریکا افزود: «همکاری و کمک برادران منطقه‌ای به یکدیگر بسیار بهتر از تکیه بر دیگران است.»
خالد بن سلمان نیز پیامی از پادشاه عربستان، سلمان بن عبدالعزیز، برای رهبر انقلاب آورد، هرچند محتوای این پیام علنی نشد. براساس بیانیه‌ای که از سوی دفتر رهبری منتشر شد، وزیر دفاع عربستان از این دیدار ابراز رضایت کامل کرده و گفته است: «با هدف گسترش روابط با ایران و همکاری در همه زمینه‌ها به تهران آمده‌ام.»
برخی ناظران حضور سفیر عربستان در امور یمن در هیئت همراه وزیر دفاع را نشانه‌ای برای اطمینان‌بخشی به تهران تلقی کردند، مبنی بر اینکه ریاض قصد ندارد در هیچ اقدام نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران یا متحد آن در یمن، جنبش انصارالله (حوثی‌ها)، مشارکت کند.
رهبری معمولاً تنها با رؤسای کشورها یا فرستادگان ویژه دیدار می‌کنند. با این حال، خالد بن سلمان دومین وزیر دفاع سعودی است که با عالی‌ترین مقام تصمیم‌گیرنده ایران دیدار می‌کند؛ نفر نخست سلطان بن عبدالعزیز در سال 1999 بود. پیش از سفر خالد بن سلمان، آخرین مقام سعودی که با رهبر ایران دیدار داشت، سعود الفیصل (وزیر امور خارجه عربستان از 1975 تا 2015) بود که در سال 2006 به تهران سفر کرده بود.
دیدار با رئیس جمهور و مقامات نظامی
وزیر دفاع عربستان همچنین با شماری از مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران دیدار و درباره مسائل مختلف گفت‌وگو کرد. در دیدار با مسعود پزشکیان، خالد بن سلمان از رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب ایران دعوت کرد تا به‌طور رسمی به عربستان سعودی سفر کند. او همچنین گفت که مقامات سعودی «مشتاق‌اند به محض فراهم شدن فرصت، به ایران سفر کنند». وی در ادامه با رئیس ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، سرلشکر محمد باقری، دیدار و درباره گسترش همکاری‌های دفاعی تبادل‌نظر کرد. مسائل مربوط به امنیت و ثبات منطقه نیز در دیداری جداگانه با علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، مورد بحث قرار گرفت.
تحلیلگران سیاسی و رسانه‌های ایرانی معتقدند این سفر نشان می‌دهد که علیرغم فشارهای ایالات متحده، قدرت‌های منطقه‌ای علاقه‌مند به گسترش روابط با جمهوری اسلامی هستند.
علی قلهکی، فعال رسانه‌ای، این‌گونه گمانه‌زنی کرد که عربستان سعودی در حال «مدیریت ریسک» خود برای شرایطی است که ایران و آمریکا نتوانند به توافقی درباره آینده برنامه هسته‌ای ایران دست یابند - توافقی که شکست آن ممکن است منجر به درگیری نظامی شود. او گفت که پادشاهی سعودی تلاش دارد با ارائه تضمین‌هایی مبنی بر عدم حمایت از هرگونه حمله به ایران، از درگیر شدن در چنین بحرانی پیشگیری کند.
نورنیوز، رسانه نزدیک به علی شمخانی، مشاور ارشد رهبر انقلاب و دبیر پیشین شورای عالی امنیت ملی، نوشت که ریاض با وجود مشارکت راهبردی‌اش با واشنگتن، «در حال ترسیم نقشی مستقل برای خود در منطقه است». در این گزارش آمده است: «تعامل با تهران نشانه‌ای از حرکت به‌سوی نظمی نوین بر پایه ظرفیت‌های منطقه‌ای است.»
این سفر کم‌سابقه واکنش‌هایی را نیز در میان ناظران و مقامات سابق در اروپا و آمریکا برانگیخت. آلن ایر، مقام پیشین وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، این سفر را «تحولی بزرگ» توصیف کرد و گفت: «کیفیت روابط دوجانبه ایران و عربستان، عامل مؤثری در آینده منطقه است». آلیستر برت، نماینده سابق پارلمان بریتانیا نیز اظهار داشت: «اگر قرار باشد برای مشکلات منطقه راه‌حلی پیدا شود، دیگر صرفاً منافع غربی‌ها محرک آن نخواهند بود.»
پیشینه روابط
ایران و عربستان سعودی در مارس 2023 با میانجی‌گری چین توافق کردند روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند و به بیش از هفت سال قطع روابط پایان دهند.
روابط دو کشور در سال 2016 قطع شد؛ زمانی که معترضان ایرانی در واکنش به اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی برجسته شیعه، به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد حمله کردند. عربستان در پی این رخدادها روابط خود را با ایران قطع کرد.
در همبستگی با عربستان، شماری از کشورهای عربی - از جمله کویت و امارات متحده عربی - نیز روابط خود با ایران را قطع کرده یا کاهش دادند. با این حال، بیشتر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از آن زمان تاکنون روابط دیپلماتیک خود با تهران را از سر گرفته‌اند.
از زمان ازسرگیری روابط، عربستان دو هیئت بلندپایه به ایران اعزام کرده است: یکی به ریاست وزیر خارجه، فیصل بن فرحان، در ژوئن 2023، و دیگری در نوامبر 2024 که توسط رئیس ستاد کل ارتش عربستان، فیاض الرویلی، انجام شد.
سفر وزیر دفاع عربستان درست در آستانه دور دوم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و دولت دونالد ترامپ انجام شد.
ایالات متحده حضور نظامی خود را در منطقه افزایش داده تا تهدید ترامپ به اقدام نظامی علیه ایران در صورت عدم دستیابی به توافق هسته‌ای را تقویت کند.
اگرچه ایران و عربستان سال‌ها بر سر حمایت ایران از حوثی‌ها در یمن اختلاف داشته‌اند، اما تنش میان این گروه و پادشاهی عربستان پس از توافق آتش‌بس با میانجی‌گری سازمان ملل در سال 2022 کاهش یافته است.
اندکی پس از آغاز جنگ غزه در اکتبر 2023، حوثی‌ها حمله به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ را آغاز کردند - کشتی‌هایی که تصور می‌شد با اسرائیل در ارتباط باشند - و خواستار آتش‌بس فوری شدند. این گروه همچنین حملات متعدد پهپادی و موشکی علیه اسرائیل انجام داده است.
برخی ناظران با توجه به تضعیف حزب‌الله لبنان از اکتبر 2023 به این‌سو، معتقدند که حوثی‌ها اکنون در موقعیتی هستند که بتوانند به قدرتمندترین بازیگر غیردولتی در «محور مقاومت» تبدیل شوند. در واکنش به تشدید حملات آمریکا، حوثی‌ها وعده داده‌اند که دامنه اهداف خود را گسترش داده و هم کشتی‌های تجاری و هم نظامی آمریکا را مورد حمله قرار دهند.
در همین حال، گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه نیروهای ضد حوثی در یمن ممکن است به‌زودی با پشتیبانی هوایی آمریکا، عملیات زمینی را برای تصرف شهرهای مهمی همچون الحدیده و در نهایت صنعا آغاز کنند.
فقدان نتایج ملموس
در حالی که روند تعاملات دوجانبه میان تهران و ریاض سرعت گرفته، این گفت‌وگوها هنوز به نتایج اقتصادی ملموسی که برخی در ایران از عادی‌سازی روابط با عربستان انتظار داشتند، منجر نشده است.
ایران همواره تلاش کرده روابط خود با همسایگان را تقویت کند؛ بخشی از این تلاش‌ها در راستای مقابله با تلاش‌های آمریکا برای منزوی‌سازی تهران صورت گرفته است.
انتظار می‌رود عربستان به‌تدریج به گسترش روابط با ایران ادامه دهد، هرچند با احتیاط کامل نسبت به نقض احتمالی تحریم‌های آمریکا و بدون تعهد کامل به هیچ‌یک از شرکا.
اگرچه عربستان تاکنون از مشارکت در کمپین نظامی آمریکا علیه حوثی‌ها خودداری کرده، اما یک عملیات زمینی در یمن می‌تواند حملات تلافی‌جویانه حوثی‌ها علیه عربستان و امارات را در پی داشته باشد. در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد که ریاض تمایل دارد به‌طور مداوم این پیام را به صنعا و تهران منتقل کند که قصد ندارد توافق آتش‌بس سال 2022 را نقض کند.
بازار
![]()