راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
گفت‌وگوی «اعتماد» با جراحان داوطلب درمان رایگان و مسوولان وزارت بهداشت درباره ابعاد و جزییات حادثه‌ای که ایران را عزادار کرد
بازار
![]()
بنفشه سام‌گیس| ظهر دیروز، 24 ساعت از حادثه انفجار کانتینرهای اسکله بندرعباس گذشته بود ولی مردم شهر می‌گفتند هوا هنوز بوی سوختگی می‌دهد. شهر تعطیل شده بود چون ظن غلتیدن گازهای سمی ناشی از انفجار در هوای شهر مطرح بود و آن تعداد انگشت‌شماری از اهالی که جرات کرده بودند یا به ناچاری، به دل شهر زده بودند، ماسک چند لایه به صورت کشیدند. نماینده سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود که به دنبال عملیات اطفای حریق و با فرو نشستن زبانه‌های آتش، دستگاه‌های سنجش غلظت آلاینده‌های هوا را در گوشه‌های شهر نصب کرده‌اند و خروجی دستگاه‌ها، نشان داده که هوا، مسموم نیست اما مردم باور نداشتند چون یک روز قبلش، دو یا سه ساعتی از ظهر گذشته بود که از هر گوشه شهر به چشم‌شان دیدند آسمان سرتاسر بندرعباس، چطور پشت ابرهای سیاه پنهان شد و چطور هوای سوخته، از قله کوه «گنو» به خیابان‌ها و کوچه‌های شهر رسید. در تصاویری هم که ظهر دیروز از اسکله و بندر منتشر می‌شد، ستونی از دود خاکستری و سیاه، دور خود می‌پیچید و تا آسمان می‌رفت. مردم بندرعباس؛ آنهایی که 10 یا 20 کیلومتر دورتر از اسکله بودند، می‌گفتند روز قبلش، وقتی صدای انفجار را شنیدند و درها و شیشه پنجره‌ها و سقف و کف خانه و مغازه و محل کارشان لرزید، فکر کردند زلزله آمده ولی بعد از چند دقیقه، با شنیدن اولین خبرها فهمیدند که کانتینرهای مستقر در اسکله ترکیده و آتش گرفته. تا ظهر دیروز، آمار رسمی جانباخته‌های انفجار 28 نفر بود و تعداد مجروحانی که به بیمارستان‌ها رسیدند، از هزار هم گذشت ولی اهالی شهر می‌گفتند هنوز جسد خیلی‌ها زیر آوار ساختمان‌های اطراف کانتینرها جا مانده اما آتشی که همچنان شعله می‌کشد، رد داغی دور آوار کشیده که حتی لوله‌های آبپاش آتش‌نشانی را هم ذوب می‌کند چه برسد که دستی جرات کند به دل این توده ترسناک ویرانی بزند و زنده‌های احتمالی و مرده‌های حتمی را بیرون بکشد. ظهر دیروز، 24 ساعت بعد از انفجار، آنهایی که در فاصله چند صد متری انفجار بودند و زخم و شکستگی نداشتند و همان ساعت‌های اول، به درمانگاه و بیمارستان نرفته بودند، کم‌کم از شوک خلاص شده بودند و حالا می‌فهمیدند که موج انفجار توی گوش‌شان مانده و تعادل ایستادن ندارند و به محض به یاد آوردن آن چند ثانیه قبل و بعد از 12 و 5 دقیقه ظهر 6 اردیبهشت، بغض می‌کنند. تعداد اینها نامعلوم بود و مرتضی یکی از همین‌ها بود؛ کارمند ساختمان گمرک شهید رجایی که ثانیه‌های قبل از انفجار، در راهروی اداره ایستاده بود و با همکارانش حرف می‌زد که غرش انفجار، توالی جمله‌ها را شکست و مرتضی، مثل یک تکه گوشت، به دیوار راهرو کوبیده شد و در کسری از کمترین مقیاس زمانی، تنش را از زمین کند و به سمت راه فرار دوید.
«در اصلی ساختمون بسته شده بود. یک در دیگه توی ساختمون بود که بچه‌ها اون رو باز کردن و همه دویدیم بیرون توی محوطه.»
مرتضی وقتی می‌خواهد صدای انفجار را توصیف کند، یادش می‌افتد که این غرش کر‌کننده برای بندرعباسی که به افت و خیز امواج خلیج‌فارس دلخوش بود، چه غریبه و چه ویرانگر بوده.
«همه چیز ریخت پایین، شیشه‌ها شکست، همه چیز ترکید. من آسیب ندیدم ولی هر طرف رو نگاه می‌کردی، ده‌ها نفر رو می‌دیدی که با دست و پای شکسته روی زمین افتاده بودن یا شیشه توی صورتشون ترکیده بود. آتش‌نشانی و اورژانس و هلال‌احمر خیلی سریع رسیدن ولی فایده‌ای نداشت چون انفجار، همه چیز رو نابود کرده بود و ویرانی انگار ته نداشت.»
محل انفجار از ساختمان محل کار مرتضی حدود یک کیلومتر دورتر بود ولی مرتضی می‌گوید در آن ساعت از روز، حداقل 60 نفر کارمند و کارگر در آن محوطه مشغول کار و حاضر بودند و دقایقی بعد از انفجار، کل محوطه گمرک پر شد از آدم‌های زنده مانده‌ای که هراسان و زخمی، فرار می‌کردند یا روی زمین افتاده بودند و کمک می‌خواستند. مرتضی به سمت پارکینگ ساختمان گمرک دوید و همین‌جا بود که صدها ماشین پارک شده در محوطه را دید که براثر موج و شدت انفجار، به آهن پاره‌هایی بدون سقف و شیشه تبدیل شده بودند.
«موج انفجار من رو گرفت. اون موقع متوجه نشدم. حالا بعد از 24 ساعت می‌فهمم که سر و کله‌ام چطوریه. تعادل ندارم. الان می‌خوام برم دکتر. دیروز نرفتم. دیروز حالم بهتر بود. حالا از شوک در اومدم. همه‌مون دچار شوک بودیم. خیلی شوک بدی بود. دیشب تا صبح بیدار بودیم و همه‌اش درباره انفجار حرف می‌زدیم. شوک هنوز توی تن‌مون هست. اصلا نمیشه فراموشش کرد. حادثه خیلی سختی بود. همین حالا که درباره‌اش حرف می‌زنم، بغضم می‌گیره.»
سعید، کارمند یکی از شرکت‌هایی است که تا قبل از ساعت 12 و 5 دقیقه ظهر 6 اردیبهشت، در محوطه اسکله بندرعباس، وجود فیزیکی داشت و بعد از ساعت 12 و 5 دقیقه ظهر 6 اردیبهشت، ساختمان این شرکت به تلی از آوار اجر و شیشه و سیمان تبدیل شد. شرکت محل کار سعید، حدود 700 متر تا محل انفجار فاصله داشت و سعید یادش می‌آید که ثانیه‌هایی قبل از 12 و 5 دقیقه ظهر 6 اردیبهشت، از بانک به سمت شرکت می‌آمد که غرش انفجاری که همه جا را به لرزه انداخت، سعید را هم به کف پیاده رو کوبید.
«اول یه موج بود مثل صدای زلزله. بعد از 5 ثانیه، صدای انفجار اومد و شیشه‌های ساختمون ریخت. وقتی دود انفجار رو از جلوی چشم‌مون کنار زدیم، دیدیم شرکت سینا به طور کامل نابود شده و داره توی آتیش می‌سوزه و شرکت خزر قشم که کمی دورتر بود هم تبدیل به آوار شده. محوطه جلوی شرکت، پر بود از آدم، آدمای زخمی و روی زمین افتاده. انقدر مجروح کف محوطه افتاده بود که آمبولانس نتونست وارد محوطه بشه و مجبور بودن برای انتقال مجروح هلی کوپتر بفرستن.»
سعید می‌گوید در لحظات قبل از انفجار و بنا به روال معمول محوطه اسکله، صدها نفر؛ صدها راننده ماشین سنگین برای تخلیه و بارگیری و کارمند و کارگر ترخیص کار و عابر پیاده در حال آمد و رفت بودند و بعد از انفجار، محوطه تبدیل به دریایی از خون شد. سعید می‌گوید تا یک روز بعد از انفجار، گروه‌های امداد و نجات فقط توانسته‌اند زنده و مرده‌ها را از آوار شرکت خزرقشم بیرون بکشند ولی بقایای شرکت سینا همچنان شعله‌ور است و معلوم نیست چند جسد زیر آوار این شرکت باشد.
«هنوز موج و گرمای شعله‌ها در حدی هست که آتش‌نشانی از فاصله 300 متری روی آوار آب می‌پاشه و نمی‌تونه جلوتر بره.»
سعید می‌گوید آنهایی که بعد از انفجار زنده ماندند، یا موج‌زده شده‌اند یا مجروح. سعید هم، ساعت‌های اول بعد از انفجار رفت سمت نزدیک‌ترین درمانگاه ولی ازدحام جمعیت در محوطه درمانگاه در حدی بود که با خودش فکر کرد شرایط این همه آدم زخم خورده با چشم و صورت و دست و گوش خون‌چکان، خیلی خیلی بدتر از احوال این مرد موج گرفته است. حالا که یک روز از انفجار گذشته، سعید ضربه‌های انفجار را در گوش‌هایش حس می‌کند....
یک منبع آگاه به «اعتماد» می‌گوید که از ظهر دیروز، وزارت بهداشت و تمام سازمان‌های وابسته‌اش، از انتشار هرگونه آمار درباره تعداد مجروحان و فوتی‌ها و باقی خسارات جانی انفجار کانتینرهای اسکله بندرعباس، منع شده‌اند و اعداد جدید، در صورت صلاحدید مدیران واحدهای مدیریت بحران استانی یا کشوری اعلام خواهد شد. بنابراین، وزارت بهداشت که متولی و صاحب تخت‌های بیمارستانی و بستری و مسوول ارائه خدمات درمانی و توزیع دارو و پزشک در کشور است و گزارش نفر به نفر پذیرش‌ها در اورژانس و بخش‌های عادی و ویژه بیمارستان‌ها را دریافت و ثبت می‌کند، اجازه اعلام آمار ندارد. بنابراین، حسین کرمانپور، رییس مرکز اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت که کمی پیش از نیمه شب 7 اردیبهشت و ساعاتی بعد از انفجار، گزارش دست‌نویسی از تعداد پذیرش و فوت و ترخیص مجروحان برای خبرنگاران منتشر کرده بود، فقط به توضیح مشاهدات بسنده می‌کند و در جواب «اعتماد» و در تشریح شایع‌ترین آسیب‌ها در حوادثی از جنس انفجار و فروریزش سازه‌ها می‌گوید: «در این شرایط معمولا با انواع شکستگی‌ها و ضربه مغزی و خونریزی داخلی مواجهیم. در چنین حوادثی، افراد یا بر اثر ضربه تیز فرورونده و نافذ با تکه‌های آهن و شیشه و پرتاب وسایل سنگین آسیب می‌بینند، یا در معرض ضربات غیرنافذ و پنهان اما به شدت مرگ‌آسا قرار می‌گیرند. در چنین حوادثی، ضربات غیرنافذ معمولا بر اثر موج انفجار ایجاد می‌شود و فردی که در فاصله نزدیکی از موج انفجار بوده، ممکن است هیچ شکستگی و خونریزی و پارگی در سطح بدن نداشته باشد ولی امعا و احشای داخلی بدن این فرد، بر اثر شدت موج انفجار دچار پارگی و از هم گسیختگی می‌شود و حتی عروق مغز را دچار اختلال می‌کند و این فرد که در ظاهر هیچ جراحتی هم ندارد، حداکثر تا یک ساعت بعد از حادثه، به دلیل خونریزی داخلی یا به دنبال کاهش سطح هوشیاری می‌میرد. البته با گذشت 24 ساعت از انفجار، دیگر با چنین مواردی مواجه نیستیم چون در همان ساعات اول بعد از حادثه و به دنبال انتقال مجروحان به مراکز درمانی، تریاژ در اورژانس انجام شده و مجروحان، یا با درمان سرپایی یا با بستری و حتی انتقال به بخش مراقبت‌های ویژه و اتاق جراحی، شناسایی و تفکیک شده‌اند و حتی افرادی که با موج انفجار دچار آسیب شدید شده‌اند هم در همان ساعت‌های اول فوت کرده‌اند اما شاید از مجروحان بستری در بخش مراقبت‌های ویژه، بیمارانی باشند که به دلیل شدت ضایعه و با وجود تمام تلاش کادر درمان، فوت کنند ولی قطعا، در موارد بستری در بخش‌ها، با فوت ناشی از ضربات غیرنافذ، مواجه نیستیم ولی امکان دارد تعداد مجروحان اعزامی به بخش مراقبت‌های ویژه به دلیل شدت جراحت افزایش داشته باشد و همین طور ممکن است از بین مجروحانی که زنده می‌مانند، تعدادی هم به دلیل عوارض طولانی مدت مثل خونریزی مغزی یا سن بالا فوت کنند.»
یک منبع آگاه به «اعتماد» می‌گوید که مراکز درمانی بندرعباس در ساعات اولیه بعد از حادثه انفجار کانتینرهای اسکله شهید رجایی، با کمبود برخی اقلام دارویی و تجهیزات پزشکی مواجه بوده‌اند که این اقلام هم تامین و ارسال شده است. این منبع آگاه گزارشی از اقدامات اولیه وزارت بهداشت برای «اعتماد» می‌فرستد. در این گزارش، علت حادثه انفجار کانتینر، در حال بررسی است اما انفجار تا شعاع 50 کیلومتری از محل حادثه احساس شده و در اثر انفجار، شیشه‌های منازل مسکونی و مراکز تجاری شکسته و واحدهای اداری و انبار کالا در اسکله دچار آسیب شده‌اند. در بخشی از این گزارش در معرفی محل حادثه و شرایط پس از انفجار آمده است: «...منطقه‌ای صنعتی با تراکم بالای زیرساخت‌ها (انبارها، مخازن سوخت و ساختمان‌های اداری) نزدیک به مناطق مسکونی و شهرهای اطراف که صدای انفجار و لرزش زمین را در شعاع وسیعی قابل تشخیص کرد. دود نارنجی و خاکستری ناشی از انفجار، حاکی از احتمال وجود مواد شیمیایی در محل حادثه است. وجود مواد خطرناک (سوخت و مواد شمیایی) در انبارها و مخازن. احتمال نشت مواد سمی یا آتش‌سوزی‌های گسترده به دلیل ماهیت کالاهای ذخیره شده. زیرساخت‌های قدیمی یا غیراستاندارد که ممکن است در برابر انفجار آسیب‌پذیر باشد. گرمای منطقه و احتمال وزش باد می‌تواند در گسترش آتش‌سوزی یا دود سمی تاثیرگذار باشد. اعلام شرایط اضطراری و تشکیل ستاد بحران در وزارت بهداشت. آماده‌باش قطب دانشگاهی جنوب کشور (شیراز) جنوب شرق کشور (کرمان) و قطب مرکز (تهران) اطلاع‌رسانی سریع و صحیح حادثه به منظور جلوگیری از نشر اخبار کذب... ارسال 795 واحد خون به استان هرمزگان، ارسال 400 واحد خون به استان فارس برای پشتیبانی، بررسی شرایط جوی منطقه و احتمال رخداد آلودگی شیمیایی در شهر و روستاهای اطراف محل حادثه تا شعاع 30 کیلومتری از محل حادثه، اعلام شرایط اضطراری بهداشتی در شهرستان بندرعباس... تجهیزات پزشکی ارسالی شامل 10 عدد دستگاه شوک، 10 دستگاه نوار قلب، 50 عدد دستگاه پمپ سرنگ، 2 عدد سونوگرافی پرتابل، 200 عدد برانکارد، بیش از 10 هزار عدد ویال مترونیدازول، سرم سدیم کلراید، سرم شست و شو، آمپول تزریقی لیدوکایین، آمپول جنتادیک، آمپول استاجکت، پماد موبیکا، امپول اتراکوریم، آمپول سدیم بی‌کربنات، آمپول دیکاترو، آمپول کتورلاک، سرم رینگر، سرم تزریقی دسکتروز، 390 تخت در 12 مرکز بیمارستانی دانشگاهی در استان‌های فارس، کرمان، تهران برای پذیرش بیماران آماده شده...»
کرمانپور در جواب احتمال کمبود دارو یا تجهیزات پزشکی به دلیل افزایش تعداد مجروحان حادثه در روزهای آینده و بعد از پایان عملیات امداد و نجات، می‌گوید که تمام اقلام درمانی مورد نیاز بیمارستان‌های بندرعباس، توسط استان‌های معین و همجوار هرمزگان تامین خواهد شد و تاکید می‌کند که با گذشت یک شبانه‌روز از حادثه انفجار کانتینرها، نه تنها کمبود دارو و تجهیزات پزشکی به وزارت بهداشت اعلام نشده بلکه درمان تمام مجروحان با هر سطح از جراحت هم در تمام مراکز درمانی هرمزگان و فارس و کرمان و تهران رایگان بوده و از خانواده‌ها می‌خواهد در صورتی که حتی یک ریال بابت هرگونه خدمت درمانی برای مجروحان حادثه انفجار کانتینرها پرداخت کرده‌اند، گزارش بدهند تا پیگیری شود.
کرمانپور، افزایش تعداد مجروحان را هم منوط به انفجارهای جدید می‌داند اما در واکنش به بدحالی آن تعدادی که در روز اول بعد از حادثه، به مرکز درمانی نرفته‌اند و به تدریج از شوک حادثه رها می‌شوند و نیازمند مراقبت‌های درمانی هستند، می‌گوید اگر چه که تعداد این افراد، خیلی زیاد نخواهد بود اما آنها هم باید هرچه زودتر برای دریافت خدمات درمانی به کلینیک‌های دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان مراجعه کنند.
طبق گزارش کلی وزارت بهداشت از ارائه خدمات درمانی برای مجروحان حادثه انفجار کانتینرهای اسکله بندرعباس، در طول شبانه‌روز بعد از حادثه، بیش از هزار نفر از مجروحان، بستری یا تحت درمان بوده‌اند، 125 نفر از مجروحان، تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند و ازمجموع 240 مجروح بستری در مراکز درمانی، 37 نفر به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل شده‌اند....
بابک یکتاپرست، مدیر روابط عمومی سازمان اورژانس کشور که غروب ساعاتی بعد از انفجار کانتینرهای بندرعباس، به شهر حادثه‌دیده رفته و از مجروحان بستری در 4 بیمارستان عیادت کرده در توضیح مشاهداتش و شرایط بعد از حوادث مشابه و احتمال افزایش تعداد فوتی‌ها و مجروحان در روزهای بعد از حادثه به «اعتماد» می‌گوید: «تعداد مجروحان و فوتی‌ها مربوط به شدت حادثه است و احتمال افزایش قربانیان دور از ذهن نیست. در چنین حوادثی، معمولا شدت جراحات و آسیب مصدومان با یک معاینه اولیه در مرکز درمانی سطح‌بندی می‌شود اگرچه که ممکن است شدت جراحات، جوری باشد که مجروحان، زنده به بیمارستان برسند ولی در اورژانس یا حتی بعد از بستری و به دلیل موثر نبودن درمان، فوت کنند. آنچه ما در بازدید از اورژانس‌های 4 بیمارستان بندرعباس شاهد بودیم، بیشترین آسیب مجروحان این حادثه، ضربه ناشی از موج انفجار و خرد شدن شیشه‌ها و پرت شدن افراد بر اثر شدت موج انفجار بود و البته، تعدادی هم دچار سوختگی شده بودند چون کمترین فاصله را با محل حادثه داشتند.»
باز هم مردم به داد هم رسیده‌اند. در اولین ساعات بعد از انفجار کانتینرهای اسکله بندرعباس، سازمان انتقال خون به ایرانی‌ها پیام داد که مراکز درمانی شهر، به گروه خونی ویژه نیاز دارند. تا کمتر از 12 ساعت بعد، حجم مراجعات اهدای خون در بسیاری استان‌ها به حدی بود که صبح دیروز، سخنگوی سازمان انتقال خون اعلام کرد که نیاز این گروه خونی برای مراکز درمانی شهر حادثه‌دیده برطرف شده است. اهالی بوشهر و خوزستان، دمام و سنج به دست گرفته‌اند و برای خواهران و برادران زخم خورده و جان‌باخته‌شان، شروه سر داده‌اند. صفحات فضای مجازی، پر شده از پیام‌های تسلیت برای بندرعباس و مظلومیتش. از غروب اولین روز حادثه، جراحان چشم و پلاستیک و عمومی بندرعباس، در شبکه‌های مجازی پیام دادند که مجروحان حادثه را به رایگان درمان می‌کنند. فرهاد ملاحسینی، متخصص جراحی پلاستیک و ترمیمی، یکی از این پزشکان است که تا سه ساعت بعد از نیمه شب 7 اردیبهشت، جراحات 9 نفر از مجروحان انفجار را معاینه و مداوا کرد. ملاحسینی، در توضیح بیشترین جراحاتی که در همین چند ساعت بعد از حادثه شاهد بود، به «اعتماد» می‌گوید: «آسیب‌ها متعدد بود ولی بیشترین مراجعات به مطب من، مجروحانی با پارگی‌های ناحیه صورت بر اثر خرد شدن شیشه یا ریزش آوار بودند. برای یکی از مجروحان، احتمال شکستگی بینی داشتم و یکی از مجروحان هم پرت شده بود و جراحتی ناشی از ضربه سنگین روی سرش داشت. مجروحانی که به مطب من آمدند، جراحت‌های جزیی داشتند و نیازی به بستری نبود. باید برای این مردم کاری انجام می‌دادم مثل بقیه همکارانم که البته در بیمارستان‌ها مشغول به مداوای جراحت‌های بسیار عمیق‌تر و شدیدتر بودند.»
این جراح ترمیمی، ظهر 6 اردیبهشت در مطبش بود که صدای انفجار شنید و از لرزش ساختمان، حدس به زمین لرزه برد و بعد از شنیدن اخبار متوجه شد چه به سر مردم آمده است.
«این‌طور که از همکارانم در بیمارستان‌ها شنیدم، بیشترین آسیب‌ها، جراحات ناشی از موج انفجار و پرت‌شدگی و سوختگی بوده و فوتی‌های سوختگی، آنهایی بودند که در فاصله‌ای کم، در معرض حرارت شدید قرار داشتند که فوت شدند.»
دکتر (...) یکی دیگر از پزشکانی است که از اولین ساعات بعد از انفجار و با توجه به اخباری که از آمار بالای مجروحان چشم می‌شنید، به اهالی بندرعباس پیام داد که برای جراحات چشمی ناشی از انفجار، درمان و مداوای رایگان می‌دهد. تا نیمه شب بعد از انفجار، 70 مجروح به مطب این جراح آمدند.
«در حوادث مشابه، بسته به فاصله فرد از محل انفجار، بیشترین آسیب و جراحت‌ها ناشی از برخورد جسم خارجی مثل شیشه و تکه‌های آوار با چشم است. هرچه افراد به محل انفجار نزدیک‌تر باشند، احتمال سوختگی شیمیایی یا سوختگی حرارتی هم بیشتر می‌شود. مجروحانی که روز شنبه و بعد از انفجار به مطب من آمدند، جراحات برگشت‌پذیر داشتند اگرچه که بر اثر ضربه سخت به کره چشم، دچار خونریزی چشمی شده بودند یا خرده‌های شیشه و آوار در چشم‌شان ریخته بود.»
این جراح چشم طبق شنیده‌هایش از همکارانش در بیمارستان‌های بندرعباس شنیده که میزان جراحات چشمی با عمق و آسیب‌های بیشتر، بسیار زیاد بوده و همکارانش، یک شبانه‌روز را بدون پلک بر هم گذاشتن به ته رسانده‌اند و می‌گوید یکی از دلایل داوطلب شدن برای مداوای رایگان مجروحانی که آسیب‌های شدیدی نداشتند همین بود که بتواند در کنار همکارانش، سهمی از بار اندوه این شهر را بر دوش بکشد....
اهالی جنوب و شمال بندرعباس به «اعتماد» می‌گویند که هوای شهر هنوز مسموم است. اهالی می‌گویند از فردا می‌شود در هرکوچه و خیابان شهر، خانه‌ای را پیدا کرد که عزادار جان‌باخته‌ای در انفجار اسکله است. اهالی می‌گویند خیابان‌های شهر خلوت است اما شهر را باید پشت دیوار بیمارستان‌ها پیدا کرد؛ جایی که خانواده‌ها، دل‌نگران ماندن یا رفتن عزیزانشان زمینگیر شده‌اند.