راه ترقی - فرهیختگان /متن پیش رو در فرهیختگان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
به بهانه نخستین سفر خارجی رئیس‌جمهور جدید ایران و انتخاب مقصد عراق برای این سفر با امیر موسوی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه به گفت‌وگو پرداخته‌ایم. در این گفت‌وگو مهم‌ترین مسائل فعلی بین تهران و بغداد که باید در سفر رئیس‌جمهور مورد تاکید قرار گیرد، بررسی شده است. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
3 محور اساسی در این سفر پیگیری خواهد شد
موسوی در باره مهم‌ترین محورهای مورد پیگیری در این سفر می‌گوید: «پزشکیان 3 محور اصلی را باید پیگیری کند. اولا بحث سیاسی برای تحکیم روابط که در این خصوص هم تیم سیاسی رئیس‌جمهور و هم آقای عراقچی همراه ایشان هستند. جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری است که نظام جدید عراق را بعد از سرنگونی صدام به‌رسمیت شناخت و تقویت کرد. دوم بحث اقتصادی است. یک تیم اقتصادی همراه رئیس‌جمهور خواهد بود و تعدادی از شرکت‌های بزرگ ایرانی در حوزه‌های مختلف نفتی، گازی و برق دولت را همراهی می‌کنند. این همراهی از این جهت مهم است که مذاکرات اقتصادی و تجاری با حضور همتا‌یان پیگیری می‌شود. مهم‌ترین محور این سفر هم امضای تفاهمنامه امنیتی بین دو کشور است. یکی از بحث‌های مهم حضور تروریست‌های ضد ایرانی در مرزهای شمال‌غربی کشور و در منطقه کردستان عراق است. موضوع مبارزه با تروریسم و مبادله زندانیان دیگر محور سفر خواهد بود.»
خلع سلاح و اخراج تروریست‌ها گام بعدی توافق امنیتی تهران- بغداد
این تحلیلگر مسائل خاورمیانه در ادامه به تشریح تفاهمنامه امنیتی بین ایران و عراق پرداخت و در این باره توضیح داد: «این توافقنامه هم از جهت برچیدن مراکز آموزشی و مقر گروه‌های تروریستی در سلیمانیه و اربیل و هم برای آسایش منطقه بسیار مهم است. اگر توافقنامه به‌خوبی اجرا شود این مشکلات دیگر وجود نخواهد داشت. یکی از دستاوردهای مهم این سفر این توافقنامه خواهد بود که مدتی معلق مانده و به امضای نهایی نرسیده بود. بحث خلع سلاح اینها و متوقف کردن همه فعالیت‌های تبلیغاتی و نظامی آنها در دستورکار است. حتی رفت و آمدها باید محدود شود تا به خروج از عراق تشویق شوند. درست است که تروریست‌ها اخیرا کمی به عقب رانده شده‌اند اما باید بیرون بروند همان‌طور که منافقین از این کشور خارج شدند. اینها خطری هستند که حضورشان هم برای عراق و هم برای ایران مشکل‌ساز است، چون برنامه‌هایشان را از اسرائیل و آمریکا می‌گیرند و هیچ اهمیتی برای حاکمیت عراق قائل نیستند.» امیر موسوی، استقرار عراق در منطقه شمالی هم‌مرز با ایران را دومین مبحث مهم توافقنامه امنیتی دانسته و دراین‌‌باره توضیح می‌دهد: «ارتش عراق به‌دلیل اختلاف اربیل و بغداد در مناطق مرزی شمال غرب حضور مشخصی ندارد. با توجه به سفر نیچروان بارزانی به ایران و توافق بر سر این موضوع این احتمال وجود دارد که با امضای توافقنامه امنیتی در بغداد این موضوع هم بهتر اجرایی شود. پیش از این هم در سفر آقای رئیسی به عراق خیلی از مباحث مطرح شده بود که در این توافقنامه هم وجود دارد.» موسوی با توجه به سفرهای اخیر مقامات امنیتی دو کشور در مورد نهایی شدن این تفاهمنامه ابراز امیدواری کرد و گفت: «سفر پزشکیان خیلی دستاورد بزرگی است؛ چراکه آمریکایی‌ها و تابعین منطقه‌ای آنها خیلی تمایلی به این قضیه ندارند. اما مراودات تهران و بغداد نشان می‌دهد اراده قوی سیاسی در عراق وجود دارد. شیاع‌السودانی نیز در سفر اخیر به تهران و حضور در تشییع پیکر شهید رئیسی این نکته را مورد تاکید قرار داد. دیداری که احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی و سید‌قاسم العرجی، دبیر امنیت ملی عراق داشتند و همچنین سفر سرلشکر باقری، رئیس ستادکل نیروهای مسلح به عراق نشان می‌دهد مقدمات توافق‌های امنیتی انجام شده است. مسائل مشخص و امید‌واریم پیش‌نویس تهیه شده به امضای نهایی برسد و مورد تصویب مجالس دو کشور نیز قرار گیرد.»
حمایت از عزم عراق برای اخراج آمریکا
یکی از مواردی که بار دیگر به‌طور جدی در دستورکار امنیتی عراق قرار گرفته، خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق است. امری که همواره برای کشورهای منطقه ازجمله ایران مهم بوده است. ماجرای زندانی شدن محمدرضا نوری، رزمنده مدافع حرم ایرانی با اتهامات غیر‌مستند آمریکایی‌ها در عراق و فشار سفارت آمریکا برای گرفتن محکومیت حبس ابد نشانه دیگری برای اثبات نقش مخرب واشنگتن است. موسوی در مورد پیگیری مطالبه ایران در رابط با پرونده نوری و نیز مطالبه ملت عراق برای خروج آمریکا از عراق توضیح داد: «حضور نیروهای آمریکایی در عراق اختلاف برانگیز شده است. کرد‌ها و اهل تسنن تمایلی به خروج ندارند و شیعیان بیشتر پیگیر این قضیه‌اند. این اختلافات کمی کار را به تاخیر انداخت ولی اخیرا کمیته مشترک استراتژیک بین عراق و آمریکا تصویب کرد اواخر سال جاری میلادی خروج نیروهای آمریکایی شروع شود. گروه‌های مقاومت هم تاکید کردند اگر آمریکایی‌ها فرسایشی عمل کنند و جدی نباشند تقابل‌ها مجددا شروع می‌شود، چون الان حالت آتش‌بس بین گروه‌های عراقی و نیروهای آمریکایی برقرار است. سودانی در تلاش است که این کار انجام شود. چهارچوب هماهنگی حاکم هم دنبال این است و اکثریت مجلس نیز آن را دنبال می‌کنند. اگر این پیگیری‌ها در داخل عراق انجام شود با توجه به اینکه خواست اکثریت ملت عراق است، می‌تواند به نتیجه برسد به‌ویژه که ایران نیز همین مطالبه را دارد. بهترین روش این است که از طریق دولت و پارلمان عراق این ماموریت پیگیری شود. گروه‌های مقاومت هم می‌توانند نقش مهمی در این قضیه ایفا کنند. ایرانی‌ای که طی مدت اخیر در عراق گرفتار است نیز احتمالا در این سفر خبرهای خوبی در مورد آزادی وی به خانواده‌اش برسد.»
![]()
تلاش برای آزاد‌سازی 11 میلیارد دلار پول بلوکه شده
یکی از موضوعات مورد مناقشه بین ایران و عراق همواره پیدا کردن راهی برای پرداخت دیون ارزی عراق به ایران است، دیونی که طی سال‌ها تامین برق و گاز عراق روی هم انباشته شده و آمریکا مانع پرداخت آن به ایران است. یکی از مواردی که باید در سفر رئیس‌جمهور مورد مطالب قرار گرفته و برای آن راه‌حلی پیدا شود همین موضوع است. موسوی ماجرای بلوکه شدن درآمدهای ارزی ایران در عراق را این‌گونه روایت می‌کند: «ما روزانه 25 الی 30 میلیون مترمکعب گاز و 120 مگاوات برق به عراق می‌دهیم. گاز از طریق خط لوله‌های مهران- بغداد و خط لوله بصره به عراق منتقل می‌شود. خط فشار قوی برق هم از مهران به عراق می‌رود. به‌علاوه دو نیروگاه مناسب نیز برای تامین برق عتبات ساخته شده است. لذا سودانی می‌تواند به آمریکایی‌ها برای باز شدن مسیرهای مالی فشار بیاورد. در دوره الکاظمی هم این فشار بوده و حدود یک میلیارد و600 میلیون دلار پرداخت شده است. یکی از پیشنهادات عراق مبادله نفت در مقابل گاز است. الان هم سودانی تلاشش را می‌کند اما خیلی موفق نشده. فقط توانسته در مقابل گاز و برقی که می‌گیرد نفت خود را از طریق ایران بفروشد و منافعش برای ایران باشد. این امر نیز با دخالت آمریکایی‌ها خیلی راحت پیش نمی‌رود. آمریکایی‌ها به عراق مجوز داده‌اند که برق و گاز وارد کند اما مجوز پرداخت داده نشده است. دولت عراق ماهانه تقریبا 380 میلیون دلار بابت دریافت گاز و برق به حساب ایران در بانک TBI در بغداد واریز می‌کند اما ایران نمی‌تواند برداشت کند. حدود 11 میلیارد دلار در حساب جمهوری اسلامی وجود دارد اما قدرت برداشت به‌خاطر تحریم‌ها وجود ندارد.»
عراق باید برای پرداخت دیون به آمریکا فشار بیاورد
این تحلیلگر خاورمیانه در ادامه با اشاره به نقش ایران در تامین نیاز عراق به انرژی و بدعهدی سایر کشورها در انجام تعهدات خود به عراق، ایران را تنها کشوری توصیف کرد که در کنار ملت عراق ایستاده و این ایستادگی ایجاب می‌کند تا عراق نیز برای پرداخت دیون ایران به آمریکا فشار بیاورد. موسوی در این باره گفت: «آمریکا به‌طور کلی از اینکه ایران کمک استراتژیک به عراق می‌کند، عصبانی است؛ به‌ویژه در رابطه با گاز و برق. آمریکایی‌ها با برق داشتن عراق مخالفت کردند. طی این 21 سال هر گونه تحرکی در حوزه ایجاد زیرساخت‌های تولید برق با ممانعت مواجه شده است. با توجه به اینکه پول نفت عراق اول به خزانه آمریکا می‌رود و بعد به درخواست نخست‌وزیر برای واریز حقوق دراختیار عراق قرار می‌گیرد، هرگونه تحرک برای توسعه زیرساخت‌های استراتژیک مثل راه‌آهن و نیروگاه برق با مخالفت مواجه می‌شود اما ایران تلاش خود را می‌کند. هیچ کشوری نه گاز به عراق می‌دهد و نه برق. کشورهای مختلف صرفا به عراق قول می‌دهند. دولت سودانی می‌تواند با تلاش‌های دیپلماتیک برای این قضیه راه‌حلی پیدا کند، چون دولت عراق می‌داند هیچ کشوری در حوزه گاز و برق نمی‌تواند کمکش کند. عراق امکانات استخراج گاز را دارد اما مشکل پالایشگاه و سرمایه‌گذاری دارد. توتال وعده داده از سال 2027 وارد عراق شده و در این امر آنها را کمک کند اما بعید به‌نظر می‌رسد، چون برای چندمین‌بار در این رابطه وعده داده می‌شود. جنرال الکتریک هم برای چهارمین‌بار برای ایجاد نیروگاه برق توافق امضا کرده اما تا الان کاری نکرده است. زیمنس هم به‌خاطر فشارهای آمریکا نتوانسته کاری کند. درحالی‌که ایران توانسته دو نیروگاه بزرگ در بصره ایجاد کند. شرکت مپنا یک نیروگاه هزار مگاواتی ساخته و دومین نیروگاه هم 60 درصد جلو رفته اما نمی‌توانند به ایران پول بدهند. مپنا مبالغ زیادی الان از دولت عراق طلب دارد که نتوانسته وصول کند. شرکت‌های برق ایرانی کارهای بزرگی در عراق انجام داده‌اند. با توجه به این موارد ایران کارهای بزرگی انجام می‌دهد و تنها کشوری است که در کنار ملت عراق ایستاده است. دولت عراق هم تعهداتش را انجام می‌دهد منتها باید فشارهایی نیز به دولت آمریکا بیاورد تا این مساله حل و فصل شود.»
گردشگری و میادین مشترک مورد توجه قرار گیرد
موسوی در پایان دو موضوع مهم دیگر را که باید در سفر رئیس‌جمهور مورد توجه قرار گیرد میادین مشترک گازی و نفتی و همچنین حوزه گردشگری دانسته و به تشریح این موارد پرداخته است. او در رابطه با اهمیت میادین مشترک و لزوم توجه به آن در مذاکرات دوجانبه گفت: «یکی از مسائل مطرح فعلی، میادین مشترک است. الان 28 میدان گازی و نفتی مشترک بین ایران و عراق وجود دارد که مورد بحث دو کشور قرار می‌گیرد. مورد دیگر هم گازهای مشعلی است که در عراق در هوا می‌سوزد و اگر خوب پوشش داده شود، می‌تواند هزینه‌های ایران را جبران کرده و مساله پول‌های بلوکه شده را تا حدی حل کند. مثلا بخشی از گاز به ایران داده شود که این کار بسیار خوب است. ایران هم به این گاز برای پتروشیمی‌هایش نیاز دارد. لذا چند راهکار وجود دارد که پزشکیان در این سفر باید مطرح کند و روشی اتخاذ شود که دلار در آن نقش نداشته باشد.» موسوی اهمیت حوزه گردشگری را نیز این‌گونه مورد تاکید قرار داد: «نکته مهم دیگر در این مذاکرات بحث گردشگری بین ایران و عراق است. بهترین جا برای تردد عراقی‌ها به خارج از کشور، ایران است. برای ایرانی‌ها هم بهترین‌جا عراق است؛ چراکه مقصد جذاب زیارتی است، ویزا نمی‌خواهد و کارت عابربانک ایران هم در عراق کار می‌کند. تقریبا سالیانه 4 میلیون زائر از ایران در مناسبت‌های مختلف به عراق می‌روند. 3 میلیون و 500 هزار عراقی نیز به ایران آمده‌اند. این تردد نیاز به سازماندهی گذرگاه‌ها، معابر مرزی، هتل‌ها و خدمات پزشکی و ترجمه دارد. خدمات خوبی وزارت میراث فرهنگی برای این بحث دارد. در سفر پزشکیان نیز این مساله مورد توجه قرار می‌گیرد. مهم‌ترین مساله در این رابطه راه‌آهن شلمچه- بصره است. 32 کیلومتر راه‌آهن سال‌هاست که معطل مانده درحالی‌که هم به انتقال کالا کمک می‌کند و هم انتقال مسافران. این بحث هم به جهت درآمد‌زایی و هم تامین آسایش مردم دو کشور، خیلی مهم است. معافیت‌های گمرکی نیز دیگر مساله‌ای است که باید در این سفر مورد توجه قرار گیرد.»