چاپ

راه ترقی - رکنا / نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته‌به‌طور قابل توجهی بالاتر است. این در حالی است که میزان ابتلا به این بیماری در ایران کمتر از این کشورها است. به عنوان مثال، در استرالیا از هر 600 هزار بیمار مبتلا به سرطان، حدود 100 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند. اما این آمار در ایران، حکایت از مرگ حدود 100 هزار نفر از هر 150 هزار بیمار مبتلا به سرطان دارد.
ایران امروزه با چالشی جدی دست و پنجه نرم می‌کند: سرطان. این بیماری بی‌رحم، سالانه جان هزاران ایرانی را می‌گیرد و سایه سنگینی بر بسیاری از خانواده‌ها افکنده است.
با وجود پیشرفت‌های چشمگیر علم پزشکی در سطح جهان و تلاش‌های پزشکان و محققان ایرانی، هنوز هم بیماران سرطانی در کشورمان با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند.«از کمبود داروهای تخصصی و تجهیزات پزشکی گرفته تا طولانی شدن صف‌های انتظار برای درمان و هزینه‌های هنگفت آن، همه و همه دست به دست هم داده‌اند تا مبارزه با این بیماری سخت‌تر شود».
سیستم درمانی ناتوان کشور !

چرا با وجود همه تلاش‌ها، همچنان شاهد آمار بالای مرگ و میر ناشی از سرطان در کشور هستیم؟ آیا سیستم درمانی کشور توانایی مقابله با این بیماری را دارد؟ و چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت موجود وجود دارد؟

اختلاف در آمار جهانی و داخلی
طبق جدیدترین آمار سازمان بهداشت جهانی، نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته‌ای مانند استرالیا، آلمان، فرانسه و آمریکا به‌طور قابل توجهی بالاتر است. این در حالی است که میزان ابتلا به این بیماری در ایران کمتر از این کشورها گزارش شده است.
به عنوان مثال، در استرالیا از هر 600 هزار بیمار مبتلا به سرطان، حدود 100 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند. اما این آمار تکان‌دهنده در ایران، حکایت از مرگ حدود 100 هزار نفر از هر 150 هزار بیمار مبتلا به سرطان دارد. این تفاوت چشمگیر در نرخ مرگ‌ومیر، زنگ خطر را برای سیستم بهداشتی کشور به صدا درآورده و سوالات بسیاری را در خصوص دلایل این وضعیت ایجاد کرده است.
چرا با وجود ابتلای کمتر به سرطان، نرخ مرگ‌ومیر در ایران بالاتر است؟ این پرسشی است که متخصصان و کارشناسان حوزه سلامت باید به آن پاسخ دهند. آیا سیستم درمانی کشور توانایی لازم برای تشخیص زودهنگام و درمان موثر سرطان را دارد؟ آیا کمبود دارو، تجهیزات پزشکی و نیروی متخصص، در این امر بی‌تأثیر است؟ یا اینکه عوامل دیگری همچون سبک زندگی، تغذیه و عوامل محیطی، نقش مهمی در این مسئله ایفا می‌کنند؟
در ادامه این گزارش، با ارائه‌ی آمار و ارقام دقیق و مستند، و گفت‌وگو با متخصصین این حوزه و بیمارانی که با سرطان دست به گریبان هستند به بررسی چالش‌های پیش روی بیماران سرطانی خواهیم پرداخت.
محمدرضا قوام نصیری، رئیس سابق انجمن سرطان ایران به خبرنگار رکنا با اهمیت پیشگیری در مقابله با بیماری سرطان تاکید کرد و گفت:پیشگیری به مراتب موثرتر از درمان است، چکاپ‌های دوره‌ای سالانه برای هر فردی صورت بگیرد.
قوام نصیری با اشاره به اینکه پیشگیری به معنای عدم ابتلا به بیماری نیست، بلکه به معنای تشخیص زودهنگام بیماری در مراحل اولیه است، بر اهمیت انجام چکاپ‌های سالانه تاکید کرد.
او هشدار داد که «عدم توجه به چکاپ‌های دوره‌ای، می‌تواند منجر به تشخیص بیماری در مراحل پیشرفته شود که در این صورت، درمان بسیار سخت و گاهی غیرممکن خواهد بود.
قوام نصیری افزود:تشخیص زودهنگام سرطان در مراحل اولیه، نه تنها هزینه‌های درمان را کاهش می‌دهد، بلکه شانس بهبودی بیمار را نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. «درمان سرطان در مراحل اولیه بسیار آسان‌تر بوده و نتایج مطلوب‌تری خواهد داشت. در این مرحله، درمان نه تنها به سرعت انجام می‌شود، بلکه طول عمر بیمار نیز بیشتر خواهد بود.
مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایران دو برابر استرالیا
قوام نصیری، رئیس سابق انجمن سرطان ایران،دلیل اصلی تفاوت چشمگیر نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در ایران و کشورهای توسعه‌یافته را چنین عنوان کرد.او با تأکید بر اهمیت پیشگیری، اظهار داشت: «در کشورهایی مانند آمریکا، اروپا و استرالیا، مردم به طور منظم تحت معاینات غربالگری سرطان قرار می‌گیرند و در نتیجه بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود. این در حالی است که در ایران، به دلیل کمبود آگاهی و عدم انجام غربالگری‌های منظم، بسیاری از سرطان‌ها در مراحل پیشرفته تشخیص داده می‌شوند که درمان آن‌ها بسیار دشوارتر و هزینه بر است.»
به گفته‌ی قوام نصیری، آگاهی‌رسانی مستمر و مداوم در این کشورها، از سنین کودکی در مدارس آغاز می‌شود و جامعه را نسبت به اهمیت تشخیص زودهنگام سرطان حساس کرده است. وجود انجمن‌های متعدد و رسانه‌های فعال در حوزه سرطان نیز در افزایش آگاهی عمومی نقش بسزایی داشته است.
رئیس سابق انجمن سرطان ایران افزود: «در کشورهای توسعه‌یافته، مردم به محض مشاهده‌ی کوچکترین علائم مشکوک، به پزشک مراجعه می‌کنند و این امر باعث می‌شود که سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود و شانس درمان کامل افزایش یابد. در ایران، متأسفانه به دلیل عدم آگاهی کافی، بسیاری از افراد علائم اولیه سرطان را جدی نمی‌گیرند و زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که بیماری پیشرفت قابل توجهی کرده است.»
قوام نصیری بر این باور است که تفاوت اصلی در نرخ مرگ‌ومیر ناشی از سرطان بین ایران و کشورهای توسعه‌یافته، به دلیل تفاوت در سطح آگاهی عمومی و اهمیت دادن به پیشگیری است.
پیشرفت در غربالگری سرطان؛ اما هنوز راه درازی در پیش است
قوام نصیری، در پاسخ به این سوال که آیا غربالگری سرطان در کشور به اندازه کافی انجام می‌شود، به پیشرفت‌های چشمگیر در یک دهه اخیر اشاره کرد.
وی با بیان اینکه امکانات و تجهیزات غربالگری به‌طور قابل‌توجهی بهبود یافته و عوارض آن نیز کاهش یافته است، گفت: « به‌ویژه در مناطقی که شیوع برخی سرطان‌ها مانند سرطان دستگاه گوارش در شمال و شمال شرق کشور بیشتر است، برنامه‌های غربالگری خوبی اجرا شده است.»
با این حال، دکتر نصیری به طور ضمنی به این نکته اشاره کرد که هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله زیادی وجود دارد و نیاز به تلاش‌های بیشتری در این زمینه است.
بحران دارویی بیماران سرطانی؛ وعده‌ها و واقعیت‌های تلخ
قوام نصیری، رئیس پیشین انجمن سرطان ایران، در گفتگویی درباره وضعیت داروهای مورد استفاده در درمان سرطان، به پیشرفت‌های چشمگیر در تولید داروهای هدفمند و ایمنی‌درمانی اشاره کرد. اما وی در ادامه با ابراز نگرانی از کمبود این داروها، وضعیت را بحرانی توصیف کرد.
به گفته‌ی قوام نصیری، علیرغم پیشرفت‌های علمی در حوزه درمان سرطان، بیماران ایرانی همچنان با مشکل کمبود داروهای تخصصی مواجه هستند. وی با اشاره به تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی، تأکید کرد که دسترسی بیماران به داروهای تحت پوشش بیمه‌های مختلف، با استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد.
علی‌رغم وعده‌های مکرر مسئولین وزارت بهداشت مبنی بر تامین داروهای مورد نیاز بیماران سرطانی، وضعیت این بیماران همچنان بحرانی است. کمبود شدید داروهای تخصصی و افزایش بی‌رویه قیمت آن‌ها، زندگی بیماران و خانواده‌هایشان را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
انتقاد از وضعیت موجود به حدی رسیده که حتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز نسبت به آن ابراز نگرانی کرده‌اند. حسینعلی حاجی‌دلیگانی، عضو سابق کمیسیون حقوقی مجلس، با اشاره به دریافت رشوه در برخی بیمارستان‌ها برای انجام عمل و درمان بیماران سرطانی، این وضعیت را مشکل اساسی کشور توصیف کرده است.
این در حالی است که در اردیبهشت ماه سال جاری، نمایندگان مجلس نسبت به کمبود داروهای بیماران سرطانی هشدار داده بودند و از وزیر بهداشت خواسته بودند تا هر چه سریع‌تر برای رفع این مشکل اقدام کند.
بیماران سرطانی که با بیماری سخت و دردناکی دست و پنجه نرم می‌کنند، اکنون با چالش دیگری نیز روبرو شده‌اند: تامین داروهای مورد نیاز. این وضعیت نه تنها سلامت بیماران را به خطر می‌اندازد، بلکه بار سنگینی را نیز بر دوش خانواده‌های آن‌ها تحمیل می‌کند.
سوال اینجاست که چرا با وجود وعده‌های مسئولین، وضعیت بیماران سرطانی همچنان بحرانی است؟ آیا این مشکل ریشه در کمبود بودجه، تحریم‌ها، یا سوءمدیریت دارد؟
با بیان اینکه وضعیت داروها برای تمام بیماران، به خصوص داروهایی که تحت بیمه تامین اجتماعی، بیمه سلامت و بیمه نیروهای مسلح هستند، قابل مقایسه با کشورهای پیشرفته نیست به ابعاد گسترده این مشکل اشاره کرد.
این موضوع نشان می‌دهد که بسیاری از بیماران سرطانی در ایران، به دلیل کمبود دارو یا عدم دسترسی به داروهای مورد نیاز، با مشکلات جدی در روند درمان خود مواجه هستند. این مسئله نه تنها کیفیت زندگی بیماران را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند بر طول عمر آن‌ها نیز تأثیرگذار باشد.
مرگ تدریجی در صف‌های درمان
دختر جوانی که پدرش به سرطان معده مبتلا است، از ناکارآمدی سیستم درمانی کشور و هزینه‌های سرسام‌آور درمان گلایه دارد. او می‌گوید: «پدرم، مردی 76 ساله و بسیار لاغر، باید جراحی بزرگی را تحمل کند که در آن کل معده‌اش برداشته می‌شود و روده به مری‌اش متصل می‌شود. پزشکان می‌گویند این جراحی ضروری است، اما من مطمئنم که پدرم چنین جراحی سنگینی را تحمل نخواهد کرد. هزینه هر دوره شیمی‌درمانی 57 میلیون تومان است و ما باید این هزینه را هر دو هفته یک بار پرداخت کنیم. بیمه نیروهای مسلح پوشش می‌دهد، اما روند دریافت خدمات بسیار طولانی است و بیماران مجبورند ماه‌ها در صف انتظار بمانند.»
این دختر جوان با بیان اینکه «انگار نه انگار که بیماری در مرحله اولیه تشخیص داده شده و ما بیمه یکی از قوی‌ترین بیمه‌های کشور هستیم»، از بی‌توجهی مسئولان به وضعیت بیماران سرطانی انتقاد کرد. او می‌گوید: «پدرم در صف‌های طولانی بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها جان می‌دهد و ما ناچاریم هزینه‌های هنگفتی را برای درمان او پرداخت کنیم. این در حالی است که بسیاری از خانواده‌های ایرانی توانایی پرداخت چنین هزینه‌هایی را ندارند.»
کل استان قزوین تنها یک دستگاه پرتودرمانی ولتاژ بالا دارد
بحران درمان بیماران سرطانی در کشور تنها به کمبود دارو محدود نمی‌شود. کمبود تجهیزات پزشکی، به ویژه در حوزه پرتودرمانی، جان بیماران را تهدید می‌کند.
یکی از پزشکان پرتودرمانی بیمارستان ولایت قزوین، در گفت‌وگویی تکان‌دهنده، از وضعیت تجهیزات این بیمارستان پرده برداشت. وی با اشاره به اینکه کل استان قزوین تنها یک دستگاه پرتودرمانی ولتاژ بالا (مگا ولتا) دارد، گفت: « این دستگاه قدیمی و فرسوده، بارها تعمیر شده و هر بار تعمیر آن هفته‌ها طول می‌کشد. به دلیل همین کمبود، بیماران سرطانی مجبورند ماه‌ها در نوبت باشند تا بتوانند پرتودرمانی خود را انجام دهند.»
این پزشک متخصص، با تأکید بر اهمیت پیوستگی جلسات پرتودرمانی، افزود: «تاخیر در انجام پرتودرمانی، نه تنها روند درمان را طولانی می‌کند، بلکه می‌تواند باعث پیشرفت بیماری و کاهش شانس بهبودی شود.»
بیمارانی که توانایی مالی دارند، برای دریافت خدمات بهتر به تهران مراجعه می‌کنند، اما بیماران کم‌توان مالی مجبورند ماه‌ها در صف انتظار بمانند و در این مدت، بیماری‌شان پیشرفت می‌کند.
کمبود تجهیزات پزشکی و دارویی، به ویژه در حوزه تصویربرداری‌های تخصصی مانند پت اسکن، به یکی از چالش‌های جدی در درمان بیماران سرطانی تبدیل شده است. طولانی شدن زمان انتظار برای انجام پت اسکن، نه تنها روند درمان را با اختلال مواجه می‌کند، بلکه می‌تواند به گسترش بیماری و کاهش شانس بهبودی منجر شود.
وقتی نوبت پت اسکن مادرم رسید که یک هفته بود جان باخته بود!
فاطمه زالکی، دختر یکی از بیماران سرطانی تیروئید، در گفت‌وگویی دردناک، از تجربه تلخ خانواده‌اش می‌گوید. او می‌گوید: «مادرم پس از رادیوتراپی، برای بررسی وضعیت بیماری نیاز به انجام پت اسکن داشت. اما به دلیل کمبود دستگاه و مشکلات تهیه داروی پت اسکن، یک ماه و نیم در نوبت ماندیم. متأسفانه پس از این مدت طولانی، دستگاه خراب شد و باز هم چند هفته دیگر از زمان درمان مادرم تلف شد. در نهایت، پس از دو ماه طولانی، پت اسکن انجام شد و متاسفانه نشان داد که سرطان به سایر قسمت‌های بدن متاستاز کرده است.»
فرخ مرادی نیز می‌گوید: « تازه وقتی نوبت پت اسکن مادرم رسید که دیگر نیازی به آن نبود. یک هفته بود که او را از دست داده بودیم.»
با وجود تاکید کارشناسان بر اهمیت غربالگری و تشخیص زودهنگام سرطان، بیماران ایرانی همچنان با چالش‌های جدی در مسیر درمان روبرو هستند. از سویی دیگر کمبود داروهای تخصصی به دلیل تحریم‌ها، فرسودگی تجهیزات تشخیصی و کمبود تخت‌های بیمارستانی، زنجیره‌ای از مشکلات را ایجاد کرده که حتی بیماران مبتلا به سرطان در مراحل اولیه را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. نتیجه این وضعیت، آماری تکان‌دهنده است: بیش از نیمی از مبتلایان به انواع سرطان در ایران جان خود را از دست می‌دهند.