راه ترقی - تسنیم / اچ‌آی‌وی (HIV) یک بیماری عفونی است که از طریق خون و مخاط وارد بدن انسان می‌شود به همین دلیل روش‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری ساده و در دسترس است.
اچ‌آی‌وی یک بیماری عفونی است که اغلب مردم آن‌را با نام ایدز می‌شناسند، در حالی که ایدز تنها مرحله انتهایی از بیماری HIV است که اگر فرد به موقع و صحیح تحت مراقبت و درمان قرار گیرد، ممکن است تا آخر عمر اتفاق نیفتد.
HIV چگونه در بدن ایجاد بیماری می‌کند؟
در بدن ما، سیستم ایمنی وجود دارد که وظیفه‌اش محافظت از بدن در برابر هر عامل بیگانه‌ایی است که وارد بدن انسان می‌شود. گلبول‌های سفید یکی از اجزای اصلی سیستم ایمنی بدن هستند. گلبول‌های سفید مانع واردشدن عوامل بیماری‌زا به بدن می‌شوند و عوامل بیگانه را از بین می‌برند.
مقصد ویروسHIV در بدن، گلبول‌های سفید خون هستند بنابراین ویروس از راهی به بدن وارد می‌شود که بتواند به گلبول‌های سفید دسترسی داشته باشد. چون ویروس فقط داخل گلبول سفید زنده می‌ماند، پس تنها از راهی منتقل می‌شود که گلبول سفید منتقل شود. گلبول سفید هم فقط در خون و ترشحات بدن وجود دارد پس ویروس هم فقط از راهی می‌تواند وارد شود که خون و ترشحات محتوای ویروس به خون یا مخاط بدن فرد دیگری وارد شود. به این ترتیب ویروس HIV از سه راه اصلی زیر می‌تواند وارد بدن انسان شود:
تزریق خون و فرآورده‌های خونی
تماس جنسی
از طریق مادرآلوده به کودک
ویروس HIV از چه راه‌هایی وارد بدن نمی‌شود؟
ویروس اچ‌آی‌وی نیز از طریق تماس‌های عادی و کارهای زیر منتقل نمی‌شود:
کار کردن با یکدیگر وزندگی دسته جمعی، هم‌صحبت شدن و معاشرت‌های اجتماعی یا تماس روزمره با افراد آلوده مانند هم‌سفر بودن، هم‌کلاس بودن، نشستن در کنار یکدیگر
روابط عادی اجتماعی مثل سوار شدن در اتوبوس و تاکسی و استفاده از تلفن‌های عمومی
غذا خوردن، آشامیدن و یا استفاده از قاشق و چنگال، لیوان و وسایل و ظروف غذاخوری
اشک و بزاق و از راه هوا (عطسه و سرفه)
استفاده از سرویس‌های بهداشتی مشترک مثل حمام، توالت و استخرهای مشترک
توسط حیوانات، حشرات و یا نیش آن‌ها
![]()
آیا ویروس اچ آی وی می‌تواند علائمی در بدن ایجاد کند؟
ویروس اچ‌آی‌وی در گلبول سفید جایگزین می‌شود و با استفاده از امکانات گلبول سفید رشد و تکثیر می‌کند؛ به این ترتیب تا زمانی که گلبول سفید توان کافی داشته باشد امکانات لازم برای زنده ماندن و تکثیر ویروس اچ‌آی‌وی را در اختیار ویروس قرار می‌دهد. در این شرایط هیچ علامتی برای فرد ایجاد نمی‌کند. اگر به هر دلیلی تعداد ویروس زیاد شود، توان گلبول سفید بیشتر صرف تغذیه ویروس شده و برای عملکرد خود توانش کاهش می‌یابد و به تدریج نمی‌تواند به صورت مناسبی از بدن در مقابل سایر میکروب‌ها دفاع کند و اگر میکروب دیگری به بدن وارد شود، بدن قادر به هیچ عکس‌العملی نیست و آن میکروب می‌تواند باعث مرگ انسان شود.
از زمان ورود ویروس به بدن تا زمان شناسایی چه قدر طول می‌کشد؟
از زمانی که ویروس اچ‌آی‌وی وارد بدن می‌شود تا زمانی که فرد وارد مرحله علامت‌دار ایدز شود، مدت زمانی طولانی لازم است و درصورتی که فرد تحت مراقبت و درمان قرار گیرد این زمان می‌تواند تا آخر عمر فرد ادامه یابد. این مدت به دو عامل مهم بستگی دارد:
قدرت سیستم ایمنی: هر چه توان و قدرت سیستم ایمنی بیشتر باشد، این مدت طولانی‌تر می‌شود و هر عاملی مانند عفونت‌های دیگر، سوء‌تغذیه و استرس که سیستم ایمنی را ضعیف کند می‌تواند این دوره را کوتاه کند.
تعداد ویروس وارد شده: هر چه تعداد ویروس بیشتر باشد و هر چه تعداد ویروس بیشتری در هر بار مواجهه وارد بدن شود و اگر مواجهه مستمر باشد، زودتر می‌تواند قوای سیستم ایمنی را کاهش دهد.
از آن جا که در دوران ابتلای فرد به اچ‌آی‌وی فرد هیچ علامتی بروز نمی‌یابد که بر اساس آن بتوان به اچ‌آی‌وی مشکوک شد، تشخیص بیماری به صورت زودهنگام مشکل است. البته مدتی بعد از ورود ویروس به بدن، گلبول‌های سفید به نشانه حضور ویروس ماده‌ای به نام پادتن را در خون ترشح می‌کنند که آن ماده هم هیچ علامتی ندارد ولی با آزمایش قابل تشخیص است. از زمان ورود ویروس به بدن تا زمانی که گلبول‌های سفید این ماده را ترشح می‌کنند، مدتی بین دو هفته و گاه حتی سه ماه طول می‌کشد که در این زمان علی‌رغم اینکه ویروس درون بدن فرد وجود دارد، حتی اگر فرد آزمایش هم بدهد جواب منفی خواهد بود. به این مدت زمان، دوران پنجره می‌گویند.
اچ آی وی درمان می‌شود؟
تاکنون داروی موثری که بتواند ویروس را کامل از بین ببرد در جهان ساخته نشده اما داروهای مناسبی وجود دارند که می‌توانند تعداد ویروس درخون را به شدت کم کرده و مانع پدید آمدن علائم مرحله ایدز شوند. در کنار این داروها فرد باید تحت مراقبت قرار گیرد تا عواملی که باعث تضعیف سیستم ایمنی می‌شود نیز از بین برود.
راه پیشگیری از ابتلا به ایدز چیست؟
مهم‌ترین و ساده‌ترین روش پیشگیری، مانع شدن از ورود ویروس به بدن فرد است. استفاده از سرنگ‌های یکبار مصرف در هنگام تزریق، استفاده از وسایل پیشگیرانه نظیر کاندوم در روابط جنسی و داشتن روابط جنسی در چارچوب خانواده می‌تواند از راه‌های اصلی پیشگیری از انتقال بیماری باشد.
وضعیت بیماری در ایران
بر اساس آخرین روش آماری تخمین زده می‌شود که بیش از 44 هزار نفر در کشور مبتلا به اچ‌آی‌وی هستند. تا پایان شش ماهه اول سال 1403 از بین افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی شناسایی، ثبت و گزارش شده، 24 هزار و 760 نفر زنده هستند که از این تعداد بالغ بر 19 هزار و 800 نفر خدمات مربوط به مراقبت و درمان اچ‌آی‌وی را دریافت کرده‌اند و تحت درمان قرار دارند.
در سال جاری حدود 32 درصد از موارد ابتلا به این ویروس را زنان و 68 درصد آن‌ها را مردان تشکیل می‌دهند.
در بین افراد شناسایی شده تا پایان 6 ماهه اول 1403، 3 درصد از کل موارد شناخته شده در زمان تشخیص، کمتر از 20 سال سن داشته‌اند و 73 درصد در گروه سنی 20 تا 45 بوده‌اند و 24 درصد نیز بالای 45 سال بوده‌اند.