راه ترقی - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
“محمدجواد ظریف”، معاون راهبردی رئیس‌جمهور از آمادگی “پزشکیان” برای گفت‌وگو با “ترامپ” از جایگاه برابر خبر داد
![]()
10 روز پس از آنکه علی لاریجانی در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی رهبر انقلاب از «توافق جدید» با آمریکا سخن گفته بود، محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان با انتشار مقاله‌ای در نشریه مهم فارن افرز که یک نشریه استراتژیک در آمریکاست و توسط شورای روابط خارجی ایالاتمتحده منتشر می‌شود، خبر داد: رئیس‌جمهور ایران آماده است برای مدیریت تنش با آمریکا به مخصوص درباره توافق هسته‌ای با ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا از جایگاه برابر مذاکراتی را انجام دهد. علی لاریجانی در آن گفت‌وگو فقط از «توافق جدید» سخن گفته و آن را پیشنهاد کرده بود و اکنون محمدجواد ظریف از مذاکره از جایگاه برابر دو رئیس‌جمهور سخن گفته و این موضوع را به طرف آمریکایی پیشنهاد کرده است. این البته صریح‌ترین پیشنهادی است که یک مقام بلندپایه دولت ایران به دولت آمریکا داده است. بدین‌ترتیب دو موضوع روشن می‌شود: اول دلیل حملات به ظریف مشخص می‌شود که چرا یک اقلیت تندرو قصد دارند او را از دولت حذف کنند و دوم «امروز» می‌فهمیم که چرا «دیروز» علی لاریجانی ردصلاحیت شد. مردان تکنوکرات ایرانی به صرافت دریافته‌اند که ناگزیر به گفت‌وگوی مستقیم با آمریکا از جایگاه برابر برای توافق جدید هستیم و البته جریان رادیکال و تندرویی که مخالف مذاکره با آمریکا برای رفع تحریم‌هاست این مساله را بر‌نمی‌تابد. علی لاریجانی چند روز پیش نیز خبر جالبی داده بود: «به آقای رئیسی گفتم مساله برجام مثل معامله پیاز و سیب‌زمینی نیست. هر کسی که بخواهد حل کند باید بپذیرد، فحش می‌خورد تا مشکل مردم حل شود. اگر دولت سیزدهم (دولت پیشین) در حل برجام مصمم‌تر بود و برخی جریانات داخلی فشار نمی‌آوردند، این مساله حل می‌شد». در واقع لاریجانی می‌گوید، رئیسی هم نمی‌خواست این موضوع را حل کند زیرا هم نگران از فحش خوردن بود و هم جریانات داخلی که عمدتاً همسو با دولت قبل بودند و در انتخابات ریاست‌جمهوری نیز سعید جلیلی کاندیدای آنها بود، مخالف احیای برجام و حل مساله هسته‌ای و رفع تحریم‌ها از راه مذاکره با آمریکا و غرب بودند. اکنون نیز ظریف در مقاله خود از دغدغه‌ها و علاقه‌مندی‌های رئیس‌جمهور مسعود پزشکیان سخن گفته است. او می‌گوید که پزشکیان به ثبات و توسعه اقتصادی در خاورمیانه علاقه‌مند است و می‌خواهد با کشورهای عرب همسایه همکاری کرده و روابط خود را با هم‌پیمانان ایران تقویت کند و ضمن آنکه تمایل دارد به طور سازنده با غرب در تعامل باشد، آماده است برای مدیریت تنش‌ها با ایالاتمتحده و رئیس‌جمهور جدید آمریکا از جایگاه برابر مذاکره کند.
ایران و راه صلح در منطقه
ظریف در مجله فارن افرز با اشاره به پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری و سوگند او در 9 مرداد 1403 به عنوان رئیس‌جمهور جدید ایران نوشته است: تنها چند ساعت پس از این مراسم، اسماعیل هنیه، نخست‌وزیر پیشین تشکیلات خودگردان و رئیس دفتر سیاسی حماس توسط اسرائیل در یک مهمان‌سرا نزدیک به مجموعه ریاست‌جمهوری ترور شد. هنیه برای شرکت در مراسم تحلیف دعوت شده بود و جان باختن او در خاک ایران، سایه‌ای بر این مراسم افکند. این موضوع همچنین چالش‌هایی که پزشکیان در پیشبرد برنامه سیاست خارجی‌اش با آن مواجه خواهد شد را نشان داد. اما پزشکیان به خوبی می‌تواند با دشواری‌های پیش‌رو در سال‌های آینده مقابله کند. او یک سیاست خارجی انعطاف‌پذیر را اتخاذ کرده و به گفت‌وگو‌های سازنده و روابط دیپلماتیک اولویت داده و از الگو‌های قدیمی فاصله گرفته است. دیدگاه او برای امنیت ایران یکپارچه است و شامل قابلیت‌های دفاعی سنتی و توسعه امنیت انسانی از طریق بهبود در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی می‌باشد.
بنابر نوشته و تاکید ظریف، پزشکیان به ثبات و توسعه اقتصادی در خاورمیانه علاقه‌مند است. او می‌خواهد با کشورهای عرب همسایه همکاری و روابط با هم‌پیمانان ایران را تقویت نماید. او همچنین تمایل دارد تا به‌طور سازنده با غرب در تعامل باشد. دولت او برای مدیریت تنش‌ها با ایالات متحده، که به تازگی رئیس‌جمهور جدیدی نیز انتخاب کرده، آماده است. پزشکیان آماده است، مذاکراتی از جایگاه برابر درباره توافق هسته‌ای و شاید موارد بیشتری انجام گیرد. با این حال همان‌طور که پزشکیان بیان کرده، ایران به خواسته‌های غیرمعقول تسلیم نخواهد شد. این کشور همیشه در برابر تهاجمات اسرائیل ایستاده و از محافظت از منافع ملی‌اش چشم‌پوشی نخواهد کرد.
یک توافق جدید منطقه‌ای
او تاکید می‌کند: این یک لحظه تاریخی برای ثبات است که جهان نباید آن را از دست بدهد. تهران قطعاً این کار را نخواهد کرد. پس از بیش از دو قرن آسیب‌پذیری، ایران- تحت رهبری مقام معظم رهبری- نهایتاً ثابت کرده است که می‌تواند در برابر هرگونه تهاجم خارجی از خود دفاع کند. برای ارتقاء این دستاورد به سطحی بالاتر، ایران، تحت مدیریت جدید خود، قصد دارد روابط خود را با کشورهای همسایه بهبود بخشد تا به ایجاد یک نظم منطقه‌ای که ثبات، ثروت و امنیت را فراهم کند، کمک کند.
معاون راهبردی رئیس جمهوری افزوده است: ما تلاش خواهیم کرد تا به سمت ادغام اقتصادی، امنیت انرژی، آزادی ناوبری، حفاظت از محیط زیست و گفت‌وگوی بین ادیان پیش برویم. در نهایت این تلاش‌ها می‌تواند به یک توافق جدید منطقه‌ای منجر شود که وابستگی خلیج فارس به قدرت‌های خارجی را کاهش دهد و ذی‌نفعان را تشویق کند تا با استفاده از سازوکار‌های حل اختلاف به حل اختلافات بپردازند. برای این منظور، کشورهای منطقه می‌توانند به دنبال معاهدات، ایجاد نهادها، تصویب سیاست‌ها و گذراندن اقدامات قانونی باشند. ایران و همسایگانش می‌توانند با تقلید از فرآیند هلسینکی، که به تاسیس سازمان امنیت و همکاری در اروپا منجر شد، اقدامات خود را آغاز کنند.
به گفته ظریف البته، موانعی وجود دارد که ایران و همسایگانش باید بر آنها غلبه کنند تا یک نظم منطقه‌ای صلح‌آمیز و یکپارچه را ترویج دهند. برخی اختلافات با همسایگان ریشه‌های عمیق‌تری دارند که تحت تأثیر تفسیر‌های مختلف از تاریخ شکل گرفته‌اند. اختلافات دیگر ناشی از تصورات نادرستی هستند که عمدتاً ناشی از ارتباطات ضعیف یا ناکافی می‌باشند. برخی دیگر نیز انگاره‌های سیاسی هستند که توسط نیرو‌های خارجی به وجود آمده‌اند مانند ادعا‌هایی که در مورد ماهیت و هدف برنامه هسته‌ای ایران مطرح می‌شود. اما خلیج فارس باید به جلو برود. دیدگاه ایران با منافع کشورهای عربی نیز هم‌راستاست زیرا همه آنها نیز به دنبال یک منطقه پایدارتر و مرفه‌تر برای نسل‌های آینده هستند. بنابراین ایران و جهان عرب باید بتوانند جدا از اختلافات با هم همکاری کنند. حمایت ایران از مقاومت فلسطین می‌تواند به راه‌اندازی چنین همکاری‌ای کمک کند. به هر حال، جهان عرب در حمایت از بازگرداندن حقوق مردم فلسطین با ایران متحد است.
شروع دوباره برای گفت‌وگوی تهران و واشنگتن
ظریف در ادامه این مقاله که در فارن افرز نوشته است، آورده: پس از بیش از 20 سال محدودیت‌های اقتصادی، ایالات متحده و هم‌پیمانان غربی آن باید بپذیرند که ایران به فشار تسلیم نمی‌شود. اقدامات فزاینده آنها همواره به خودشان آسیب زده است.
بنابر این نوشته به جای افزایش فشار بر ایران، غرب باید به دنبال راه‌حل‌های مثبت و سودآور باشد. توافق هسته‌ای نمونه‌ای منحصربه‌فرد است و غرب باید به احیای آن بپردازد. اما برای این کار باید اقدامات مشخص و عملی- شامل اقدامات سیاسی، قانونی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک سودآور- انجام دهد تا اطمینان حاصل کند همان‌طور که وعده داده شده است، ایران می‌تواند به‌طور اقتصادی از این توافق بهره‌برداری کند. اگر ترامپ تصمیم به انجام چنین اقداماتی بگیرد، ایران آماده است تا گفت‌وگویی داشته باشد که به نفع تهران و واشنگتن باشد.
ظریف افزوده است: در مقیاس وسیع‌تر سیاست‌گذاران غربی باید بپذیرند، راهبرد‌هایی که هدفشان تقابل ایران و کشورهای عربی با یکدیگر از طریق حمایت از ابتکاراتی مانند آنچه به اصطلاح توافقنامه ابراهیم نامیده می‌شود(که روابط میان کشورهای عربی مختلف و اسرائیل را عادی کرد) بوده در گذشته ناکام مانده و در آینده نیز موفق نخواهد شد. غرب نیاز به رویکردی سازنده‌تر دارد، رویکردی که به اعتماد به نفس به‌دست آمده ایران احترام بگذارد، ایران را به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از ثبات منطقه‌ای بپذیرد و به دنبال راه‌حل‌های مشترک برای چالش‌های مشترک باشد. چنین چالش‌های مشترکی می‌تواند تهران و واشنگتن را ترغیب کند تا به مدیریت تعارض و نه تصعید آن بپردازند. تمام کشورها شامل ایران و ایالات متحده، منافع مشترکی در رفع علل ریشه‌ای بی‌ثباتی در منطقه دارند.
وزیر خارجه دولت روحانی در پایان این مقاله آورده است: ایران می‌تواند به ایفای نقش سازنده‌اش در پایان دادن به وضعیت فجیع فعلی در غزه ادامه دهد و با جامعه بین‌المللی همکاری کند تا به یک راه‌حل پایدار و دموکراتیک برای این درگیری بپردازد. تعاملات سازنده با ایران و تعهد به دیپلماسی چندجانبه می‌تواند به ایجاد چارچوبی برای امنیت و ثبات جهانی در خلیج فارس کمک کند. این می‌تواند به کاهش تنش‌ها و فراهم آوردن رفاه و توسعه پایدار در طولانی‌مدت یاری برساند. این تغییر برای غلبه بر تضاد‌های ریشه‌دار حیاتی است. هر چند که امروز ایران اطمینان دارد که می‌تواند برای دفاع از خود بجنگد اما خواهان صلح است و مصمم به ساختن آینده‌ای بهتر. ایران می‌تواند یک شریک توانمند و آماده باشد به شرط اینکه شراکت‌هایش بر مبنای احترام متقابل و پایبندی به برابری باشد. بیایید این فرصت را برای یک شروع جدید از دست ندهیم.