راه ترقی - مهر / محمدتقی فهیم منتقد سینما در یادداشتی فیلم «یک وجب خاک» را از مستندهای دانست که تماشاگر را بعد از خروج از سالن نیز رها نمی‌کند.
محمدتقی فهیم منتقد سینما در یادداشتی به مستند «یک وجب خاک» ساخته نیما مهدیان که در بخش مسابقه بلند هجدهمین جشنواره فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» حضور دارد، پرداخت و آن را اثری درخورتوجه دانست که مخاطب را درگیر خود می‌کند و باعث می‌شود که دست پر از سالن بیرون بیاید.
![]()
متن این یادداشت به شرح زیر است:
«از جمله ضعف و کمبودهای جدی مستندسازی ما، فقدان جذابیت‌های مردم‌پسند است. بدین‌روال که عموم مستندهای ساخته شده موضوعات اجتماعی، تاریخی، محیط‌زیستی و ... را گویا برای متولیان امر، خواص و نخبگان دستمایه قرار می‌دهند، درحالی که یک فیلم مستند خوب درعین هشدار به سیاست گذاران و مجریان تصمیم گیرنده در مواقع بحران‌ها و دیگر آسیب‌های اجتماعی-اقتصادی اما مخاطب انبوه را نیز هدف‌گذاری می‌کند.
نیما مهدیان کارگردان فیلم «یک وجب خاک» به نظرم از جمله معدود مستندسازانی است که در طراحی و اجرا ضمن توجه به منظور تلنگر زدن به مسببان وضع موجود و صاحب نظران حاکم بر مدیریت، مولفه‌هایی را در محتوا و فرم مطمح‌نظر قرار می‌دهد که تماشاگر انبوه نیز پای کار بنشاند و او با لذت سالن را ترک کند. به عبارتی مهدیان علاوه‌بر اینکه برای کارهایش از تحقیق و پژوهش کافی غافل نیست، تلاش می‌کند تا آثارش در درجه اول دیده شوند و تماشاگر داشته باشند، این مهم حتی در آثار پیشین این فیلمساز، مثل «آن مرد با اتوبوس می‌آید» یا «میراث ناپدری» بارز و برجسته بود.
اگرچه کارهای پیشین مهدیان طنزگونه و کمدی-تراژیک بودند و در «یک وجب خاک» از آن طنازی‌ها خبری نیست، یعنی با اثری تراژیک طرفیم، اما بازهم المان‌ها و مولفه‌های به‌کار گرفته شده حکایت از دغدغه فیلمساز برای راضی بیرون فرستادن مخاطبش از سالن دارد. اما آنچه «یک وجب خاک» را جذابیت مضاعف می‌بخشد این است که کاری قهرمان‌محور است و نقبی جدی به دل جامعه می‌زند، به‌طوری که با رویکرد آسیب‌شناسانه‌ای از مشکلات و معضلات مردم نیازمند به مسکن، تبدیل به فیلمی «مساله‌محور» می‌شود، خصوصا که محوریت روایت با یک زن است و این گرایش، فیلم را عمیق‌تر و جدی‌تر می‌کند. می‌توان گفت مهدیان با تعمق در اینکه زن‌های بی مسکن و بی سرپناه بیشتر از مردها رنج و مشکلات اجتماعی را تجربه می‌کنند، «یک وجب خاک» را معترضانه دراماتیزه می‌کند.
از سویی توجه در لایه بندی فیلم به نسل‌های مختلف و چالشی که میان نسل‌ها وجود دارد، «یک وجب خاک» را به فیلمی خانوادگی تبدیل می‌کند. کارگردان سعی می‌کند با بسط همدلی و همراهی، مخاطب را به فکر وادارد تا در بزنگاه‌های مهم تصمیم‌گیری سربلند بیرون بیاید. همچنان که قهرمان اصلی مستند «یک وجب خاک» با انتخاب مسیری شرافتمندانه و جنگیدن برای زیست سالم کاری می‌کند کارستان. البته مهدیان از عنصر تعلیق هم غافل نیست و با اتکا به پاندول نگه داشتن تماشاگر چنان غافلگیرش می‌کند که پس از خروج از سالن تازه فیلم در ذهن‌اش شروع می‌شود.
خلاصه اینکه «یک وجب خاک» در قالبی نئورئالیستی هم در محتوا و هم در فرم موفق است؛ در محتوا مخاطب را به سمتی رهنمون می‌کند که باید شریف زیست حتی اگر تاوانی سنگین داشته باشد. همچنانکه شخصیت اصلی فیلم بدون باج دادن با ایستادگی و جنگیدن از میدان پر تلاطم زندگی سربلند بیرون می‌آید.
بالاخره اینکه باید تاکید کرد، «یک وجب خاک» از جمله مستندهای دیدنی هجدهمین جشنواره «سینماحقیقت» است که تماشاگر با دیدن آن نه تنها پشیمان نمی‌شود بلکه با دست پر از سالن نمایش بیرون می‌آید.»