بزرگنمايي:

راه ترقی - تسنیم /مطابق اصلاحیه آیین نامه اجرایی بازنشستگی سخت و زیان آور، وجود بیش از 10روز فاصله در سوابق سختی کار در هر سال به صورت جمع در کل سوابق در نظر گرفته شد.
مشاغل سخت و زیان‌آور به حرفه‌هایی گفته می‌شود که به دلیل ماهیت کاری و شرایط محیطی، اثرات نامطلوب جسمی و روانی بر شاغلان خود دارند. قانون تأمین اجتماعی و قوانین کار ایران برای حمایت از این گروه از کارگران، شرایط خاصی را برای بازنشستگی آنان در نظر گرفته است.
بر اساس ماده 52قانون کار، مشاغل سخت و زیان‌آور به فعالیت‌هایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی یا بیولوژیکی محیط کار بیش از حد استاندارد بوده و سلامت جسمی یا روانی فرد را تهدید می‌کند.
این مشاغل در دو دسته کلی قرار می‌گیرند:
1. مشاغلی که ماهیتاً سخت و زیان‌آورند و به‌طور ذاتی خطرناک هستند.
2. مشاغلی که به دلیل شرایط کاری خاص زیان‌آور محسوب می‌شوند.

شرایط بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور به این صورت است که شاغلان این دسته می‌توانند با 20 سال متوالی یا 25 سال غیرمتوالی کار در مشاغل سخت و زیان‌آور بدون شرط سنی بازنشسته شوند. هر سال کار در این مشاغل، معادل 1.5 سال سابقه کار در شرایط عادی محسوب می‌شود.
تایید سختی کار, شغل مورد نظر باید توسط کمیته بررسی مشاغل سخت و زیان‌آور که در ادارات کار و تأمین اجتماعی فعالیت می‌کند، تأیید شود. درخواست کارگر برای بررسی شغل خود از طریق کارفرما یا شخصاً به این کمیته ارسال می‌شود.
همچنین تأمین هزینه بازنشستگی به این صورت است که کارفرما موظف است 4درصد بیشتر از سهم بیمه کارگران عادی برای شاغلان مشاغل سخت و زیان‌آور پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت این مبلغ، کارفرما مسئولیت تأمین مابه‌التفاوت را بر عهده دارد.
آیین نامه اجرایی بازنشستگی سخت و زیان آور در تاریخ 1393/05/26 مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت. طبق این اصلاحیه وجود بیش از 10روز فاصله در سوابق سختی کار در هر سال به صورت جمع در کل سوابق در نظر گرفته شد. به این معنی که به جای اینکه 10روز در هر سال و اعمال 10 روز در همان سال در نظر گرفته شود، مجموع سوابق سختی کار ضرب در 10روز به عنوان معیار از بین رفتن توالی در مشاغل سخت و زیان آور تعیین شد.
قانون بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور و آیین نامه اجرایی آن یکی از موارد پر ابهام است. کارگران از زمان درخواست بازنشستگی سختی کار تا زمان گرفتن نتیجه از تامین اجتماعی با مشکلات متعددی مواجه می‌شوند.
یکی از مشکلات مهم در مورد سختی کار عدم وجود وحدت رویه و اجرای یک شکل قانون در کل کشور است. ادارات کار و تامین اجتماعی هر استان و شهر برای اجرای این قانون روش کار متفاوتی اعمال می‌کنند که باعث سردرگمی بیش از پیش کارگران می‌شود.یکی از مسائل و مشکلات در این زمینه وجود فاصله در سختی کار و از بین رفتن توالی اشتغال می‌شود.
در تبصره 2ماده واحده الحاقی به ماده 76قانون تامین اجتماعی کارهای سخت و زیان آور به صورت زیر تعریف شده است:
تبصره 2 – ‌الف – کارهای سخت و زیان‌آور کارهایی است که در آنها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد بوده و دراثر‌اشتغال کارگر تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیتهای طبیعی (‌جسمی و روانی) در وی ایجاد گردد که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن بوده و ‌بتوان با بکارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی و غیره صفت سخت و زیان‌آور بودن را از آن مشاغل کاهش یا حذف نمود.
(بند بالا نقل قول است و منبع آن : قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و (77) و تبصره ماده (76) قانون تأمین اجتماعی‌مصوب 1354و الحاق دو تبصره به ماده (76)مصوب 1371
در قسمت 1از بند ب از قانون اشاره شده توالی و تناوب و فاصله در سوابق سختی کار به این صورت تعریف شده است:
1 – افرادی که حداقل بیست سال متوالی و بیست و پنج سال متناوب در کارهای سخت و زیان‌آور (‌مخل سلامت) اشتغال داشته باشند و در هر مورد‌ حق بیمه مدت مزبور را به سازمان پرداخته باشند می‌توانند تقاضای مستمری بازنشستگی نمایند. هر سال سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و‌زیان‌آور یک و نیم سال محاسبه خواهد شد.
(بند بالا نقل قول است و منبع آن : قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و (77) و تبصره ماده (76) قانون تأمین اجتماعی‌مصوب 1354و الحاق دو تبصره به ماده (76)مصوب 1371
در متن قانون سختی کار بالا به صورت کلی 20سال سابقه متوالی و 25سال سابقه متناوب باعث به عنوان سوابق مورد نیاز سختی کار برای بازنشستگی سختی کار مشخص شده است.
در آیین نامه اجرایی سختی کار توالی و تناوب و فاصله در سختی کار تعریف شده است که وجود کدام فاصله ها در سوابق سختی کار باعث از بین رفتن توالی شده و باعث متناوب شدن سختی کار می‌شود.
طبق بند 2آیین نامه اجرایی وجود فاصله در سوابق سختی کار باعث از بین رفتن توالی می شود:
‌الف – ایام خدمت وظیفه سربازی (‌دوران ضرورت و احتیاج)‌ مشروط بر اینکه بیمه شده حداکثر تا دو ماه پس از پایان خدمت به کار سابق خود برگشته و ‌یا اینکه در کار دیگری که سخت و زیان آور شناخته شده مشغول به کار شده باشد و همچنین ایام آماده به خدمت.
ب – دوران توقیف بیمه شده در صورتیکه منتهی به محکومیت وی نگردد یا اینکه کارفرما بر اساس تکلیف قانونی حقوق دوران مزبور را به بیمه شده‌پرداخت نماید.
ج – ایام حالت تعلیق که به واسطه عوامل قهریه طبیعی و یا حوادث و مخاطرات اجتماعی (‌مانند سیل، زلزله جنگ و آتش‌سوزی) که خارج از اراده‌کارفرما و بیمار شده بوده و در نتیجه آن کارگاه به طور موقت تعطیل می‌گردد.
‌د-‌ایام استفاده از مقرری بیمه بیکاری مشروط بر اینکه بیمه شده قبل از اتمام و یا بلافاصله پس از اتمام دوره مزبور در مشاغلی که سخت و زیان‌آور‌شناخته شده مشغول به کار شده یا طبق این آیین‌نامه بتواند بازنشسته شود.
‌هـ – ایام خدمت در جبهه که به تایید مراجع ذیصلاح رسیده باشد.
‌و – دوران اسارت یا محکومیت سیاسی که بیمه شده بر اساس آن به عنوان آزاده شناخته شده باشد.
‌ز – ایام بلاتکلیفی بیمه شده که مستند به آرای صادره از سوی هیأت‌های حل اختلاف و یا سایر مراجع قانونی منجر به پرداخت حقوق ایام مزبور شده‌باشد.
ط – غیبت غیرموجه حداکثر به مدت 10روز در سال در مورد کارگاههای مشمول قانون کار یا بر اساس مقررات انضباطی، تخلفاتی و یا استخدامی‌مربوط در کارگاههای غیرمشمول قانون کار که منجر به اخراج، انفصال موقت یا دایم نشده باشد.
نقل قول از : آیین‌نامه اجرایی بند (5) جزء (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و(77) و تبصره ماده (76) قانون تأمین اجتماعی مصوب 1354و الحاق دو تبصره به ماده (76) مصوب 1371– مصوب 1380
اصلاح قانون وجود فاصله در سوابق سختی کار
قسمت ط از بند 2آیین نامه اجرایی قانون بازنشستگی سخت و زیان آور موردی است که اصلاح و تفسیر شده و این اصلاح و تفسیر به نفع کارگران است.
در قانون اولیه در صورتی که در سوابق کارگر بیش از 10روز (11روز و بیشتر) فاصله به دلیل غیبت غیر موجه وجود داشت منجر به از بین رفتن توالی می شد.
اصلاح آیین نامه بازنشستگی سخت و زیان آور
آیین نامه اجرایی بازنشستگی سخت و زیان آور در تاریخ 1393/05/26مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفت. طبق این اصلاحیه وجود بیش از 10روز فاصله در سوابق سختی کار در هر سال به صورت جمع در کل سوابق در نظر گرفته شد. به این معنی که به جای اینکه 10روز در هر سال و اعمال 10 روز در همان سال در نظر گرفته شود، مجموع سوابق سختی کار ضرب در 10روز به عنوان معیار از بین رفتن توالی در مشاغل سخت و زیان آور تعیین شد.
متن اصلاحیه مربوطه به فاصله بیش از 10روز سختی کار در سوابق به شرح زیر است:
– ماده (12) به شرح زیر اصلاح می شود:
الف – جزء “ط” بند (2) حذف می شود.
ب – متن زیر جایگزین بند (3) و جزء های آن می شود:
3- علاوه بر موارد مذکور در بند (2) این ماده، عدم اشتغال به کار سخت و زیان آور در طول دوره اشتغال به مشاغل مزبور تحت هر عنوان برای مدت یک سال و کمتر از آن موجب بر هم خوردن توالی نمی شود. موارد و مدت های موضوع بند(1) این ماده تابع حکم همان بند خواهد بود.
پ – متن زیر به عنوان بند (4) اضافه می‌شود:
4- عدم اشتغال به کار سخت و زیان آور در طول دوره اشتغال به مشاغل مزبور تحت هر عنوان (به جز در موارد مذکور در بندهای (1) و (2) این ماده برای مدت بیشتر از یک سال، موجب بر هم خوردن توالی می‌شود و بیمه شده برای استفاده از مزایای این قانون باید حداقل (25) سال تمام در مشاغل یاد شده اشتغال به کار داشته باشد.
نقل قول از : اصلاح آیین نامه اجرایی بند (5) جز (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره (2) الحاقی ماده (76) قانون اصلاح مواد (72) و (77) و تبصره ماده (76) قانون تامین اجتماعی مصوب (1354) و الحاق دو تبصره به ماده (76) مصوب (1371)
مصوب 1393.05.26
بنابراین فاصله بیش از 10روز در سوابق سختی کار در هر سال به بیش از یک سال در طول مدت اشتغال تغییر کرد. با این اصلاحیه فاصله بیش از 10 روز در سختی کار باعث از بین رفتن توالی در بازنشستگی سخت و زیان آور نمی شود.
نظر مجلس شورای اسلامی در خصوص وجود فاصله در سوابق سختی کار
موضوع توالی و تناوب در مشاغل سخت و زیان آور از مجلس شورای اسلامی و وجود ابهام و نیز عدم وجود پایه و اساس قانونی برای از بین رفتن توالی سختی کار در صورت غیبت بیش از 10روز سوال شد و مضمون جواب مجلس شواری اسلامی نیز این موضوع را به صورت زیر است.
موضوع توالی و تناوب کماکان بر قوت خود باقی است. سوابق اشتغال در مشاغل سخت و زیان آور اعم از متوالی یا متناوب به ازای هر سال 1.5 سال محاسبه می‌شود.
این مساله در سوابق ترکیبی عادی و سختی کار اهمیت زیادی دارد. افرادی که سوابق بیمه آنان به صورت ترکیبی از عادی وسختی کار باشد به صورت 1.5 برابر سوابق سختی کار به علاوه سوابق عادی محاسبه می‌شود.
تاثیر نظر مجلس در وجود فاصله و سوابق ترکیبی سختی کار و عادی
در قانون سختی کار چنین عنوان شده که افرادی که سوابق متناوب در مشاغل سخت و زیان آور دارند می توانند با 25سال سابقه بازنشسته شوند.
طبق ماده 76قانون تامین اجتماعی بیمه شده مرد و زن با دارا بودن 35سال سابقه بیمه بدون شرط سنی می تواند بازنشسته شود. همانطور که گفته شد فردی که به صورت متناوب در مشاغل سخت و زیان آور اشتغال داشته باشد سوابق وی 1.5 برابر محاسبه خواهد شد. فردی که 23سال و 4ماه سابقه کار متناوب در مشاغل سخت و زیان آور داشته باشد با اعمال 1.5 برابر این سابقه به 35می رسد. بنابراین در صورت وجود توالی در سابقه سختی کار، بیمه شده می تواند با 23سال و 4ماه بدون شرط سنی سابقه بیمه بازنشسته شود.
افرادی که سوابق ترکیبی دارند نیز در صورت رسیدن 1.5 برابر سوابق سختی کار با سوابق عادی به 35سال می توانند بدون شرط سنی بازنشسته شوند.
شرایط بازنشستگی سختی کار با وجود فاصله در سوابق
1- داشتن 20سال سابقه سختی کار متوالی بدون شرط سنی
2- داشتن 23سال و 4ماه سابقه سختی کار متناوب بدون شرط سنی
3- داشتن 20سال سابقه سختی کار متناوب به شرط تکمیل 50سال سن برای مردان و 45سال سن برای زنان
4- مجموع 1.5 برابر سوابق سختی کار و سوابق بیمه عادی 35سال بدون شرط سنی
5- مجموع 1.5 برابر سوابق سختی کار و سوابق بیمه عادی 30سال به شرط تکمیل 50سال سن برای مردان و 45سال سن برای زنان
6- داشتن 13سال و 4ماه سابقه سختی کار متوالی یا متناوب به شرط تکمیل 60سال سن برای مردان و 55سال سن برای زنان
به گزارش تسنیم, شاغلان این مشاغل از بازنشستگی زودتر از موعد و بدون شرط سنی برخوردار می‌شوند. به دلیل سختی کار، معمولاً قوانین سختگیرانه‌تری برای تأمین امنیت و بهداشت این گروه از کارگران اعمال می‌شود.
چالش‌ها و مشکلات که در مسیر این شاغلان قرار دارد شامل عدم شناسایی شغل است که برخی از کارفرمایان از اعلام سخت و زیان‌آور بودن شغل خودداری می‌کنند تا از پرداخت هزینه‌های اضافی بیمه اجتناب کنند. همچنین فرایند طولانی بررسی در این مسیر است. تأیید شغل به عنوان سخت و زیان‌آور ممکن است زمان‌بر باشد و نیاز به مدارک و مستندات زیادی دارد.از سوی دیگر عدم نظارت کافی است که در بسیاری از مواقع، استانداردهای ایمنی و بهداشت کار به‌درستی رعایت نمی‌شود و کارگران این مشاغل در معرض خطرات جدی قرار می‌گیرند.
 بازنشستگی با قانون مشاغل سخت و زیان‌آور، گامی حمایتی برای کارگرانی است که در شرایط دشوار و خطرناک فعالیت می‌کنند. هرچند قوانین حمایتی جامعی برای این گروه وجود دارد، اما اجرای کامل و نظارت دقیق بر این قوانین ضروری است تا حقوق این کارگران حفظ شود و سلامت آن‌ها کمتر به خطر بیفتد.