بزرگنمايي:

راه ترقی - آرمان ملی /متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
احسان انصاری| گفت‌وگوی تلفنی ترامپ و پوتین چه نقشی در معادلات جنگ اوکراین خواهد داشت؟ چرا موضوع اوکراین تا به این اندازه برای ترامپ مهم شده است؟ چرا پوتین از مواضع خود در مقابل اوکراین کوتاه نمی‌آید؟ دلیل مواضع تند و مخرب ترامپ علیه زلنسکی در روزهای اخیر چه بوده است؟
«آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با حسن بهشتی‌پور تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. بهشتی‌پور معتقد است: «هنوز توافقی برای پایان جنگ حاصل نشده است. صرفا پوتین و ترامپ بعد از چند سال تیرگی روابط دوجانبه در سطح روسای جمهور یک گفت‌وگوی تلفنی داشتند. هنوز برای رسیدن به توافق نهایی راه طولانی در پیش است. اینکه دو طرف توافق کردند در عربستان دیدار کنند یک گام رو به جلو برای حل مشکلات پیش‌رو است، اما اینکه از زلنسکی دعوت نشده به این دلیل است که تنها مساله روابط بین آمریکا و روسیه، موضوع اوکراین نیست بلکه یکی از مهم‌ترین مسائل اوکراین است. در موضوع مذاکرات ترامپ و پوتین علاوه بر اوکراین درباره سایر مسائل دوجانبه و منطقه‌ای و بین‌المللی نیز گفت‌وگو خواهد شد که ربطی به اوکراین و زلنسکی ندارد. باید توجه داشت این مذاکره در سطح مسائل بین‌الملل مطرح است و نه صرفا منطقه‌ای و در چنین چهارچوبی موضوع اوکراین بخشی از آن است. قرائن و شواهد نشان می‌دهد روند برقراری آتش‌بس در این جنگ خانمان‌سوز برای اوکراین و روسیه آغاز شده، اما برای برقراری صلح دائمی در اوکراین راه بسیار طولانی در پیش است که با یک تماس تلفنی نمی‌توان پرونده سه سال جنگ را بست.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
*پس از گفت‌وگوی تلفنی ترامپ و پوتین درباره اوکراین به یک باره مواضع ترامپ نسبت به اوکراین و زلنسکی تند و مخرب شد. چرا ترامپ چنین رویکردی در مقابل زلنسکی در پیش گرفته است؟
پس از مذاکرات یک ساعت و نیمه بین پوتین و ترامپ، آنها توافق کردند تیم‌های کارشناسی دو طرف با هم گفت‌وگو کنند تا زمینه برای مذاکرات ترامپ و پوتین در ریاض عربستان فراهم شود. در چنین شرایطی سوالی که مطرح می‌شود این موضوع مهم است که آیا روسیه و آمریکا می‌توانند در مورد تمامیت ارضی و حاکمیت ملی یک کشور مستقل عضو سازمان ملل مذاکره کنند و از آن مهم‌تر، آیا توافق آنها برای اوکراین لازم الاجرا خواهد بود؟ در پاسخ به این سوال مهم ابتدا باید بر این واقعیت تاکید کرد که وقتی قدرت‌های بزرگ می‌توانند در سرنوشت سیاسی آینده یک کشور مداخله کنند که پیش از آن دولت آن کشور از مردم خودش فاصله گرفته باشد. در واقع دولت اوکراین به امید کمک آمریکا و متحدان اروپایی‌اش فراموش کرده بود که از سال 2014 پس از اشغال کریمه توسط روسیه و اعلام استقلال دو استان جدایی‌طلب لوهانسک و دونسک باید به هر شکل ممکن با شهروندان روس‌تبار خود در بخش شرقی کشور برای دستیابی به یک حکومت فدرال به توافق می‌رسید و با اعلام بی‌طرفی در مورد ناتو از بهانه دادن به روسیه برای تحرکات نظامی به این کشور پیشگیری می‌کرد.
*یعنی معتقدید دلیل افزایش تنش در اوکراین فاصله ملت و دولت بوده است؟
یکی از دلایل این بوده است. در علم سیاست مفاهیم بار معنایی خودشان را دارند از جمله مفهوم دفاع از موجودیت کشور که بسیار مهم است. در علوم سیاسی «دفاع از موجودیت کشور به معنای حفظ حاکمیت، استقلال، تمامیت ارضی و امنیت ملی یک کشور در برابر تهدیدات خارجی» تعریف شده است. بنابراین دفاع از موجودیت یک کشور حق مشروع آن است اما این حق نامحدود نیست. بر اساس قواعد بین‌المللی دفاع از موجودیت باید متناسب با تهدید باشد و به حقوق دیگر کشورها تجاوز نکند. حمله به اوکراین و اشغال بخش‌هایی از آن، نقض حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور است و با اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها مغایرت دارد. نکته دیگر اینکه تهدید ناتو علیه روسیه واقعی است، زیرا گسترش ناتو تهدیدی برای امنیت ملی روسیه محسوب می‌شود. با این وجود باید در نظر گرفت عضویت اوکراین در ناتو یک احتمال بود و تهدید بود و هنوز تحقق پیدا نکرده بود. روسیه به خود اجاره داد حمله به کشور همسایه را تحت عنوان عملیات ویژه و پیش دستانه توجیه کند. در چنین شرایطی فرض بگیریم در نهایت اوکراین عضو ناتو می‌شد. به هر حال هر کشوری حق دارد آزادانه در مورد اتحادهای نظامی خود تصمیم بگیرد. استفاده از زور برای جلوگیری از این حق، نقض قواعد بین‌المللی است. حالا ما فرض می‌گیریم حرف روسیه را که می‌گوید اقدام کشور همسایه نباید مخل امنیت ملی ما باشد بپذیریم، اما لازم است به اصل اقدام‌های متناسب که یک قاعده مهم بین‌المللی است توجه کنیم. براین اساس حتی اگر با عضویت اوکراین در ناتو تهدیدی از سوی ناتو متوجه روسیه می‌شد، پاسخ روسیه باید متناسب با آن تهدید می‌بود. حمله نظامی گسترده و اشغال سرزمین یک کشور مستقل، اقدامی نامتناسب و غیرقابل قبول محسوب می‌شود.
وقتی قدرت‌های بزرگ می‌توانند در سرنوشت سیاسی آینده یک کشور مداخله کنند که پیش از آن دولت آن کشور از مردم خودش فاصله گرفته باشد
*چرا پوتین از مواضع خود درباره اوکراین کوتاه نمی‌آید و شرایط به شکلی شده که ترامپ را نیز با خود علیه اوکراین همراه کرده است؟
روسیه راه‌‌حل‌های دیپلماتیک را قبل از توسل به زور امتحان نکرد. روسیه می‌توانست تمام راه‌ حل‌های دیپلماتیک برای حل اختلافات موجود را به کار گیرد تا به جهان نشان دهد اهل تجاوز و زورگویی نیست بلکه صرفا برای دفاع مشروع از موجودیت خود می‌کوشد ناتو و آمریکا را قانع کند که از سیاست محاصره روسیه دست برداشته و اجازه دهند اوکراین منطقه بی‌طرف باقی بماند. حالا فرض می‌گیرم آمریکا و اروپا تلاش‌های دیپلماتیک و همه‌جانبه روسیه را نادیده می‌گرفتند و در نهایت با همه هشدارها اوکراین عضو ناتو می‌شد در این حالت بازهم روسیه می‌توانست از طریق حدود هفت میلیون روس‌تباری که در اوکراین زندگی می‌کنند، این چهار استان را به عنوان خط حائل برای مقابله با ناتو و اوکراین انتخاب کند. در واقع به جای حمله نظامی به خاک همسایه از روس‌تبارهای طرفدار مسکو که از سال 2014 بعد از اشغال کریمه در دو استان لوهانسک و دونتسک مستقر بودند استفاده می‌کرد تا آنها به نیابت از روسیه بتوانند موازنه امنیتی را در شرق اوکراین و غرب روسیه برقرار کنند. در این حالت نه روسیه به عنوان متجاوز شناخته می‌شد و نه آمریکا و کشورهای اروپایی می‌توانستند به بهانه در خطر قرار گرفتن امنیت غذایی در جهان و امنیت انرژی و امنیت شرق اروپا، روسیه را تحت تحریم‌های سخت قرار دهند.
*ترامپ و پوتین قرار است در ریاض بدون حضور زلنسکی درباره پایان جنگ اوکراین با هم مذاکره کنند. این دیدار به چه میزان می‌تواند در پایان بحران اوکراین نقش تعیین کننده‌ای داشته باشد؟
باید توجه داشت هنوز توافقی برای پایان جنگ حاصل نشده است. صرفا پوتین و ترامپ بعد از چند سال تیرگی روابط دوجانبه در سطح روسای جمهور یک گفت‌وگوی تلفنی داشتند. هنوز برای رسیدن به توافق نهایی راه طولانی در پیش است. اینکه دو طرف توافق کردند در عربستان دیدار کنند یک گام رو به جلو برای حل مشکلات پیش‌رو است، اما اینکه از زلنسکی دعوت نشده به این دلیل است که تنها مساله روابط بین آمریکا و روسیه موضوع اوکراین نیست بلکه یکی از مهم‌ترین مسائل اوکراین است. در موضوع مذاکرات ترامپ و پوتین علاوه بر اوکراین درباره سایر مسائل دوجانبه و منطقه‌ای و بین‌المللی نیز گفت‌وگو خواهد شد که ربطی به اوکراین و زلنسکی ندارد. باید توجه داشت این مذاکره در سطح مسائل بین‌الملل مطرح است و نه صرفا منطقه‌ای و در چنین چارچوبی موضوع اوکراین بخشی از آن است. قرائن و شواهد نشان می‌دهد روند برقراری آتش‌بس در این جنگ خانمان‌سوز برای اوکراین و روسیه آغاز شده اما برای برقراری صلح دائمی در اوکراین راه بسیار طولانی در پیش است که با یک تماس تلفنی نمی‌توان پرونده سه سال جنگ را بست.
*چرا پایان جنگ اوکراین برای ترامپ تا به این اندازه مهم شده است؟
مهم‌ترین مساله‌ای که سبب شد ترامپ برای پایان این جنگ وارد عمل شود، این است که دولت ترامپ به این نتیجه رسیده که میلیاردها دلار از جیب مالیات دهندگان آمریکایی صرف جنگ اوکراین می‌شود؛ جنگی که نفعی برای مالیات دهندگان آمریکایی ندارد و پایان آن هم مشخص نیست. به همین دلیل این سوال برای ترامپ مطرح شده که تا چه زمانی باید میلیاردها دلار خرج کنند؟ ترامپ به عنوان یک پوپولیسم در دوران انتخابات به آمریکایی‌های طرفدار خود وعده داده بود که مانع از تحمیل این هزینه گزاف به شهروندان آمریکایی می‌شود. البته وی درک درستی از اهمیت ژئوپلیتیک اوکراین برای آمریکا در برابر روسیه و شرق اروپا ندارد. بر اساس استراتژی ترامپ که اکثریت مردم آمریکا هم به او رای دادند گفته است، اول آمریکا. یعنی سیاست خارجی و داخلی به شکلی طراحی شود که اول و آخر هر تصمیمی منافع مالیات‌دهندگان آمریکایی در نظر گرفته شود. بر اساس این سیاست است که ترامپ حاضر نیست برای اوکراین پول بیشتری خرج کند. معادلاتی که در دوره بایدن بحث می‌شد مبنی بر اینکه اوکراین باید عضو ناتو شود یا باید تلاش کنیم اوکراین را از روسیه جدا کنیم و یا اوکراین یک پایگاه نفوذ آمریکا شود و زمینه‌سازی شود برای تجزیه روسیه و... اصلا در دوره ترامپ مطرح نیست. اینجا بحث «اول آمریکا» است. یعنی منافع آمریکا که نمی‌خواهد میلیاردها دلار صرف جنگی کند که آخرش مشخص نیست که آیا منافع آمریکا تامین می‌شود یا خیر؟ من معتقدم این جنگ واقعا به زیان روسیه و اوکراین است و پوتین نباید به کشور همسایه خود حمله نظامی می‌کرد، اما به هر صورت این جنگ بر اساس یک تصمیم غلط و نادرست آغاز شد و اتفاقا نفع آن برای آمریکا بود. زیرا موجب جدایی بیشتر بین روسیه و اوکراین شد و بهانه را به آمریکا و متحدانش داد تا از طریق تحریم اقتصادی به تضعیف بیشتر روسیه کمک کنند. در شرایط کنونی ترامپ با استراتژی اول آمریکا دنبال این است که پس از سه سال به هر قیمتی به این جنگ پایان دهد.