بزرگنمايي:

راه ترقی - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
با احتمال آتش‌بس در اوکراین و بهبود روابط آمریکا و روسیه تحت مدیریت ترامپ، ادغام مالی با ایران ممکن است برای مسکو دیگر به اندازه قبل ضروری یا جذاب نباشد.
به گزارش اکوایران، نشست هفته گذشته مقامات ارشد ایالات متحده و روسیه در عربستان سعودی، بازتاب گسترده‌ای در منطقه خلیج فارس، ایران، قفقاز جنوبی و اروپا داشت.
روابط میان روسیه و ایران از زمان آغاز تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در سه سال پیش، به طور چشمگیری تقویت شده است. این روابط شامل همکاری‌های نظامی و فضایی بوده و در نهایت با امضای یک توافقنامه مشارکت جامع در جریان نشست مسکو در ژانویه 2025 به اوج خود رسید.
به نوشته اندیشکده روابط خارجی مرکز استیمسون، با وجود بی‌اعتمادی تاریخی میان دو کشور، به نظر می‌رسد تهران و مسکو در حال تحکیم یک محور همکاری در حوزه‌های نظامی و سیاسی هستند. نمونه اخیر این همکاری در 18 فوریه نمایان شد، زمانی که میان آذربایجان، روسیه و ایران، برنامه‌ای سه‌جانبه برای تکمیل ساخت بخش باقی‌مانده راه‌آهن رشت-آستارا در کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب تدوین شد.
با این حال، روابط نزدیک با روسیه تضمین‌شده نیست و ممکن است در صورت دستیابی به یک تفاهم احتمالی میان روسیه و ایالات متحده بر سر اوکراین، به شدت تضعیف شود. بخش عمده‌ای از تلاش روسیه برای تقویت روابط با تهران، ناشی از نیاز مسکو به تسلیحات جدید و یافتن راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌های غرب بوده است.
یکپارچگی مالی
یکی از حوزه‌های همگرایی فزاینده میان دو کشور، همکاری بانکی و تجارت غیر دلاری است که در ماده 20 توافقنامه مشارکت استراتژیک جامع ایران و روسیه که در ژانویه امضا شد، به آن اشاره شد. 
در دسامبر 2022، بانک بزرگ روسی VTB انتقال پول به ایران را آغاز کرد و در ماه می 2023، این بانک دفتر نمایندگی خود را در تهران تأسیس کرد. در سال 2023، تهران و مسکو سامانه‌های ملی پیام‌رسانی مالی خود را به یکدیگر متصل کردند: سامانه پیام‌رسان مالی روسیه (SPFS) و سامانه سپام ایران، که این امکان را برای بانک‌های دو کشور فراهم کرد تا به طور مستقیم اطلاعات تراکنش‌ها را مبادله کنند.
از سپتامبر 2023، مشتریان بانک Sberbank روسیه نیز توانستند انتقالات مالی خود را به ریال انجام دهند. بانک Roseximbank نیز خدمات انتقال پول به روبل و ریال را برای تسهیل صادرات روسیه ارائه می‌دهد.
نهاد اصلی همکاری مالی میان روسیه و ایران، بانک ایرانی میر بیزینس (Mir Business Bank) است که زیرمجموعه بانک ملی ایران محسوب می‌شود. این بانک در اکتبر 2023، شعبه‌هایی در شهرهای آستراخان و کازان روسیه افتتاح کرد. از تابستان سال گذشته، شهروندان روسی توانسته‌اند از کارت‌های این بانک برای پرداخت به ریال در سفرهای خود به ایران استفاده کنند.
در ژوئیه 2024، یک توافق‌نامه سوآپ ارزی میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه امضا شد که منجر به تکمیل ادغام سامانه پرداخت «میر» روسیه با سامانه شتاب ایران گردید. در نوامبر، نخستین مرحله از این پروژه اجرایی شد که به شهروندان ایرانی امکان برداشت وجه نقد از دستگاه‌های خودپرداز روسیه را می‌داد. در مرحله دوم، انتظار می‌رود که گردشگران روسی بتوانند با استفاده از کارت‌های بانکی روسیه در ایران وجه نقد برداشت کنند. مرحله سومی نیز برای این یکپارچه‌سازی در نظر گرفته شده است، اما هنوز جزئیاتی در مورد آن منتشر نشده است.
با وجود پیشرفت‌های قابل‌توجه، مقررات ایران همچنان مانعی اساسی بر سر راه یکپارچگی مالی با روسیه محسوب می‌شود. یکی از مشکلات اصلی، چند نرخی بودن ارز در ایران است که مانع مهمی در این مسیر به شمار می‌رود. تاجران و گردشگران روس اغلب ترجیح می‌دهند همراه خود پول نقد به ایران بیاورند تا از نرخ‌های نامطلوب تبدیل ارز و مشکلات بازار سیاه اجتناب کنند.
مشکل دیگر، که منابع روسی به آن اشاره کرده‌اند، تفاوت در فناوری کارت‌های بانکی دو کشور است. کارت‌های بانکی ایرانی همچنان از نوار مغناطیسی استفاده می‌کنند، در حالی که بانک‌های روسیه چند سال پیش به کارت‌های تراشه‌دار روی آورده‌اند.
در نوامبر 2024، ایران و روسیه استفاده از دلار را در پرداخت‌های دوجانبه کنار گذاشتند و به جای آن، از ارزهای ملی خود برای تسویه معاملات تجاری بهره بردند. در سال گذشته، سهم ارزهای ملی در مبادلات مالی بین ایران و روسیه 12.4 درصد افزایش یافت و بیش از 96 درصد از تجارت میان دو کشور را پوشش داد. همچنین در سال 2024، ایران و روسیه به طور فزاینده‌ای به دارایی‌های دیجیتال روی آوردند تا تحریم‌های مالی غرب را دور بزنند. طبق گزارش کریپتونیوز، نهادهای تحت تحریم حدود 15.8 میلیارد دلار ارز دیجیتال دریافت کرده‌اند.
تنش‌زدایی روسیه با آمریکا
با این حال، تمام این همکاری‌ها ممکن است در صورت کاهش تحریم‌های آمریکا علیه روسیه، به‌عنوان بخشی از یک توافق آتش‌بس در اوکراین، در معرض خطر قرار بگیرد.
رسانه‌های ایرانی گمانه‌زنی‌هایی را مطرح کرده‌اند مبنی بر اینکه مذاکرات آمریکا و روسیه در عربستان سعودی درباره بحران اوکراین، شاید شامل کاهش روابط مسکو با تهران نیز بوده باشد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی رئیس‌جمهور روسیه، تلاش کرد نگرانی‌های ایران را برطرف کند و تأکید کرد که همکاری دوجانبه تهران و مسکو ارتباطی با روابط روسیه و آمریکا ندارد.
اما واقعیت پیچیده‌تر از این اظهارات به نظر می‌رسد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از تمایل خود برای یافتن راه‌حلی دیپلماتیک برای برنامه هسته‌ای ایران سخن گفته است، اما همزمان در اوایل فوریه یادداشتی را امضا کرد که فشار حداکثری را مجدداً بر اقتصاد ایران اعمال می‌کند تا توانایی ایران در فروش نفت را کاهش دهد. این اقدامات می‌تواند وضعیت اقتصادی ایران را دشوارتر کند و تهران را به سمت تعمیق روابط با روسیه و چین سوق دهد.
با این حال، منافع استراتژیک روسیه گسترده‌تر است و شامل دریای سیاه، قفقاز، اوکراین و فراتر از آن می‌شود. اگر تحریم‌های غرب علیه روسیه لغو شود، مسکو ممکن است از حمایت غیررسمی خود از برنامه هسته‌ای ایران دست بکشد و همکاری نظامی از ایران را کاهش دهد.
با احتمال آتش‌بس در اوکراین و بهبود روابط آمریکا و روسیه در دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، مسکو ممکن است دیگر ادغام مالی با ایران را به اندازه قبل ضروری یا جذاب نبیند. در کنفرانس امنیتی مونیخ، کیت کلوگ، فرستاده ترامپ در امور اوکراین، اظهار داشت که آمریکا قصد دارد روابط روسیه با جمهوری اسلامی را قطع کند و این بخشی از ابتکار دیپلماتیک جدید واشنگتن خواهد بود. 
با توجه به بی‌اعتمادی دیرینه روسیه به غرب، بعید است که مسکو همکاری‌های نظامی و مالی خود را به‌طور کامل با ایران قطع کند. اما ایران باید به‌ویژه در مذاکرات احتمالی با دولت ترامپ درباره برنامه هسته‌ای و سیاست‌های منطقه‌ای خود، این احتمال را در نظر بگیرد. از سوی دیگر، مسکو ممکن است در سیاست خارجی خود به دنبال ایجاد تعادلی میان غرب و ایران باشد، زیرا وابستگی بیش از حد به تهران می‌تواند در بلندمدت برای روسیه پیامدهای منفی داشته باشد.