بزرگنمايي:

راه ترقی - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مروری بر واکنش‌ها به گفت‌وگوی حاشیه‌ساز محسن رفیق‌دوست وزیر سابق سپاه درباره یکی از پیچیده‌ترین پرونده‌ها علیه جمهوری اسلامی
46 سال بعد از زمستان سال 1357 که جوانی با رانندگی بلیزر حامل بنیانگذار انقلاب او را از فرودگاه به بهشت‌زهرا برد تا در میان مردم سخنرانی کند، حالا او استارت بازخوانی و روایت‌ها و شایعاتی عجیب را درمورد یکی از حساس‌ترین پرونده‌ها و اتهامات جمهوری اسلامی زده است.
محسن رفیق‌دوست که عموما به عنوان «نخستین وزیر سپاه» و «چهره سابق نظامی» شناخته می‌شود در گفت‌وگویی با پایگاه خبری دیده‌بان که بالغ بر 2 سال زمان دارد به بازخوانی و مرور خاطرات برهه‌های زمانی پرداخته است. بخش خبرساز این گفت‌وگو اما درباره ادعایی است که او مطرح کرده است: «ما تیمی در آنجا داشتیم اویسی، پسر اشرف، اون قرتیه (فرخزاد)، بختیار و... همه تیم‌هایی که آنجا بودند. معمولا بچه‌های باسک (اسپانیا) مامور اجرا می‌شدند، اینها را می‌زدند و دیگر هیچی به هیچی... اصلا ما آنجا (باسک اسپانیا) رفتیم. اینها (گروه باسک) آدم‌های جنگجویی هستند. ما گفتیم می‌خواهیم چنین آدمی را ترور ‌کنیم. گفتند: این‌قدر می‌گیریم. روحانی مصری در آلمان بود که رفیق آنها بود. ما پول را پیش او گذاشتیم گفتیم اگر زد به او بده!»
با فاصله‌ای چند روزه اما دفتر رفیق‌دوست در اطلاعیه‌ای این اظهارات را رد و بیان آنها را با جراحی مغز اخیر رفیق‌دوست مرتبط اعلام کرد.
در متن این اطلاعیه چند بخشی تاکید شده است که «آقای رفیق‌دوست در سنوات گذشته جراحی مغز با عوارض گسترده انجام داده و ممکن است برخی خاطرات و اسامی را به اشتباه به خاطر آورد به هر صورت اظهارات مطرح شده به لحاظ حقوقی و تاریخی قابل استناد نمی‌باشد.»
دفتر رفیق‌دوست همچنین با انتقاد از تحریف و تقطیع و البته طولانی شدن مصاحبه در بخش دیگری از این اطلاعیه مجددا قید کرده است: «ذکر این نکته حائزاهمیت است که با توجه به بیماری قبلی ایشان و زمان طولانی مصاحبه، مطالب طرح شده در بخش پایانی فاقد اصالت و استناد حقوقی، تاریخی و بین‌المللی است و رسانه منتشر‌کننده هم باید به این موارد پیش از انتشار توجه می‌کرد. انتظار می‌رفت رسانه منتشر‌کننده باتوجه به شرایط کشور و الزامات بین‌المللی اقدام به انتشار مطالب می‌کرد.»
به‌رغم تلاش دفتر محسن رفیق‌دوست برای بستن پرونده این مصاحبه همراه با انتقاد از رسانه‌ها به دلیل پرداختن به آن، این اظهارات اما با واکنش‌های مختلفی همراه شد. مهم‌ترین این واکنش‌ها اما متعلق به نهادی بود که رفیق‌دوست به عنوان نخستین «وزیر» آن شناخته می‌شود.
رفیق‌دوست نخستین وزیر سپاه در ساختار جمهوری اسلامی است. وزارتخانه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بین سال‌های 1361 تا 1368 فعالیت می‌کرد و رفیق‌دوست نخستین و البته بلندمدت‌ترین وزیر این نهاد بود. رفیق‌دوست از آبان 1361 تا شهریور 1367 وزیر این وزارتخانه بود. بعد از او محمود پاکروان به مدت 7 روز مدیریت این وزارتخانه را برعهده داشت. سومین و آخرین وزیر سپاه در دولت چهارم نیز علی شمخانی بود که به مدت یک سال از شهریور سال 1367 تا شهریور 1368 در این وزارتخانه حضور داشت.
به‌رغم اینکه رفیق‌دوست به عنوان نخستین وزیر سپاه جمهوری اسلامی شناخته می‌شود و به مدت 6 سال نیز این سمت را داشته اما روابط عمومی سپاه پاسداران با رد قاطع اظهارات وی تاکید کرده است که «ایشان هیچ‌گاه در مسائل اطلاعاتی، امنیتی و عملیاتی این نهاد هیچ مسوولیت و نقشی نداشته‌اند» و «عمده مسوولیت‌های وی در حوزه تامین تدارکات و پشتیبانی‌های سپاه در دوران دفاع مقدس بوده است.»
تکذیب قاطع سپاه پاسداران
علی‌محمد نایینی، معاون روابط عمومی و سخنگوی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در واکنش به محتوای گفت‌وگوی اخیر محسن رفیق‌دوست با یکی از رسانه‌ها آن را نادرست و غیرواقعی دانست و تاکید کرد: همان‌گونه که از پیشینه و سوابق خدمتی آقای رفیق‌دوست در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برمی‌آید، ایشان هیچ‌گاه در مسائل اطلاعاتی، امنیتی و عملیاتی این نهاد هیچ مسوولیت و نقشی نداشته‌اند و عمده مسوولیت‌های وی در حوزه تامین تدارکات و پشتیبانی‌های سپاه در دوران دفاع مقدس بوده است و این اظهارات، نظرات شخصی ایشان است.
به روایت ایسنا، او اضافه کرده که «مواردی که آقای رفیق‌دوست به عنوان خاطرات شخصی در مورد ترور برخی افراد در خارج از کشور یا ارتباط با گروه‌های جدایی‌طلب نقل کرده‌اند، هرگز واقعیت نداشته و فاقد اصالت و به ‌طور قطع تکذیب می‌شود.»
سخنگوی سپاه همچنین تاکید کرد که «بهره‌برداری رسانه‌ای دستگاه‌های تبلیغی بیگانه و منافقین از این مصاحبه در شرایطی است که دست آنان در عمده اقدامات تروریستی کاملا ثابت شده است‌ و هرگز با تکنیک‌های تبلیغاتی از خاطره ملت شریف ایران پاک نخواهد شد.»
واکنش چهره‌‌های سپاهی؛ از اشاره به جای زخم سر تا اتهام «تلاش برای دیده شدن»
اظهارات رفیق‌دوست نه تنها با واکنش سخنگوی رسمی سپاه، بلکه با موضع‌گیری چهره‌های سپاهی نیز مواجه شد. اسماعیل کوثری، نماینده فعلی مجلس که در دهه 60 و 70 فرماندهی لشکر 27 محمد رسول‌الله و در دهه 90 جانشین فرمانده قرارگاه ثارالله بوده است در گفت‌وگویی با پایگاه خبری جماران گفته است: «واقعیت را می‌گویم که او به خاطر مریضی و فراموشی‌هایی که بعضی مواقع داشته این مسائل را مطرح کرده و اصلا نباید نشر داده می‌شد؛ یعنی نباید مصاحبه می‌شد. می‌دانید که ایشان جراحی مغز داشته و اگر الان سرش را نگاه کنید، دقیقا مشخص است.»
کوثری همچنین تاکید کرده «در زمان جوانی ما اصلا چنین چیزی را از ایشان ندیدیم که مثلا بخواهد خودش را نشان بدهد و مطرح کند. من شنیده‌ام که خودش هم نسبت به این موضوع اذعان دارد که حتما مشخص شود، چون خیلی چیزهایش درست نبوده، خیلی چیزهایش اصلا مطرح نبوده و مربوط به ایشان هم نبوده است.»
واکنش بعدی متعلق به دفتر محسن رضایی بود که در اطلاعیه‌ای نوشته است: «در پی انتشار مصاحبه‌ای از آقای محسن رفیق‌دوست، که در آن ادعا‌هایی درباره ترور برخی افراد و همکاری با گروه‌های جدایی‌طلب مطرح شده است، لازم به ذکر است که این اظهارات قویا تکذیب می‌شود.»
سومین واکنش در این مجموعه متعلق به محمد غرضی بود. غرضی، وزیر پست و تلگراف و نفت در دهه 60 که سابقه نمایندگی مجلس را نیز دارد و از او به عنوان یکی از چهره‌های موثر در بنیانگذاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز یاد می‌شود در گفت‌وگو با پایگاه خبری رویداد 24، درباره این اظهارات رفیق‌دوست گفته است: «این دست از اظهارات در شرایط فعلی کشور تاکید می‌کند که بعد از گذشت بالغ بر 3 دهه از برخی رخداد‌های تاریخی بیان چنین ادعا‌های احمقانه‌ای عجیب است.» او همچنین تاکید کرده است: «یک قاتل هرگز نمی‌گوید بنده این کار را انجام دادم، مخصوصا در موارد قتل‌ها و ترور‌های سیاسی.»
غرضی همچنین با بیان اینکه «نزدیک به 40 سال از این رخداد‌ها گذشته است و افراد نباید برای اسم و رسم دست و پا کردن هر حرف بی‌اساسی را بیان کنند» گفت: «بنده می‌دانم که شاید آقای رفیق‌دوست ایده‌هایی برای ترور در ذهن خود داشته، اما قوه قضاییه و نهاد‌های مربوط آن زمان هیچ مجوزی به ایشان برای این دست از اقدامات نداده‌اند.»
وی با بیان اینکه «ممکن است که دست ایشان برای این قبیل طرح‌ها در حنا بوده باشد، اما مجوزی از نظام نداشته» خاطرنشان کرد: پروژه‌های ترور ازجمله بختیار و فریدون فرخزاد به هیچ ‌وجه با دستور جمهوری اسلامی نبودند، اما اشخاص ممکن است در این زمینه ادعا‌هایی برای اسم و رسم دست و پا کردن برای خود بیان کنند.
موضع‌گیری بدون تایید یا تکذیب وزارت خارجه آلمان
باتوجه به اینکه مطالب مطروحه در این گفت‌وگو شامل پرونده فریدون فرخزاد نیز می‌شد آلمان به این اظهارات واکنش نشان داد. وزارت خارجه آلمان در پاسخ به سوال شبکه فارسی‌زبان «ایران‌اینترنشنال» در این خصوص بدون تایید یا رد اظهارات رفیق‌دوست در گفت‌وگو با یکی از شبکه‌های فارسی زبان خارج از کشور تاکید کرد: «ما گزارش‌ها را مورد توجه قرار دادیم و تحولات ایران را دنبال می‌کنیم و در جایی که لازم و ممکن باشد، اقداماتی را انجام می‌دهیم.»
مستندساز فیلم شرقی غمگین: بعید است ادعای رفیق‌دوست صحت داشته باشد
یکی از عجیب‌ترین واکنش‌ها متعلق به هومن عسکری، گزارشگر و پژوهشگر مستند سه ‌قسمتی «شرقی غمگین» بود. این مستند سه قسمتی درباره قتل فریدون فرخزاد است که در سال‌های اخیر در رادیو فردا تهیه و پخش شده است و حتی پژوهشگر این مستند که سعی دارد مسوولیت ترور فرخزاد را مشخصا به جمهوری اسلامی نسبت بدهد نیز بعد از گفت‌وگوی رفیق‌دوست در صفحه X خود نوشته است: «بعید است که ادعا‌های رفیق‌دوست درباره قتل فریدون فرخزاد و اجرای آن به دست جدایی‌طلبان باسک صحت داشته باشد. فریدون در روز قتل گفته بود قرار است با دوستانی ایرانی ملاقات کند. برای مهمانانش سفره پهن کرده بود، خورش بادمجان درست کرده بود و چای آورده بود.»
مقام امنیتی سابق: جمهوری اسلامی دستی در ترورها نداشت
اکبر خوش‌کوشک، از نیرو‌های سابق وزارت اطلاعات در گفت‌وگو با رویداد24 با اشاره به اظهارات محسن رفیق‌دوست در گفت‌وگو با رویداد24 گفته است: «در مورد ادعای انجام عملیات برون‌مرزی و ترور در اروپا که آقای رفیق‌دوست مطرح کرده‌اند، باید تاکید کنم که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گاه در هیچ نقطه‌ای از جهان، اقدام غیرقانونی انجام نداده است. همان طور که ما در داخل کشور با فعالیت‌های جاسوسی یا عملیاتی مقابله می‌کنیم، سایر کشور‌ها نیز اقدامات متقابل دارند. بنابراین، هیچ سرویس اطلاعاتی ایرانی مجاز به انجام عملیات غیرقانونی یا ترور مخالفان در خارج از کشور نبوده است.
خوش‌کوشک در مورد شخصیت و سوابق محسن رفیق‌دوست نیز در بخش دیگری از این گفت‌وگو می‌گوید: «ایشان یکی از چهره‌های قدیمی سپاه پاسداران محسوب می‌شوند. اما به نظر می‌رسد که اظهارات وی کاملا مبتنی بر اغراق و هیجان باشد. ایشان در سن بالای 80 سالگی این مصاحبه را انجام داده و برخی مطالبی که مطرح کرده‌اند با واقعیت‌های شناخته‌شده همخوانی ندارد.»
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی نیز در رابطه با اظهارات اخیر محسن رفیق‌دوست در گفت‌وگو با ایلنا گفته: «در شرایط کنونی، مردم ایران تاوان اشتباهات گذشته را می‌دهند. مثلا سیاست‌هایی همچون از بین‌ رفتن فرصت احیای برجام و سیاست‌های افراطی که در گذشته شکل گرفته شده است و با این سیاست‌های افراطی به پست و مقام و منزلت رسیدند اما مردم تاوان دادند. اکنون که کسی به راحتی از ترور صحبت می‌کند، معتقدم که تنها نتیجه چنین سخنانی، تضعیف و ضربه به جایگاه ملت ایران در شرایط بحرانی امروز دنیاست.»
او با بیان اینکه «این ادعاها نه تنها خدمتی به ملت ایران نمی‌کند، بلکه عرصه را بر ملت ایران تنگ‌تر می‌کند» خاطرنشان کرده که «ما شاهد مطرح شدن موضوعاتی چون تهدید هسته‌ای و مسائل تروریستی هستیم و همه‌ اینها بهانه‌ای به منظور وارد کردن ضربه به کشور ایران استفاده می‌شود. به نظر من، آنچه اکنون مشاهده می‌کنیم، ناشی از مصونیت‌های خودساخته برخی افراد است که در کشور اقدامات خلاف قانون انجام داده‌اند و سعی می‌کنند این اقدامات را به پای نظام جمهوری اسلامی بیندازند تا خود را تبرئه کنند. این در حالی است که دود چنین کارهایی به چشم ملت ایران وارد می‌شود و متاسفانه در طول سال‌های اخیر، مردم ایران تاوان رفتار افرادی را می‌دهند که به هیچ ‌وجه دل در گرو منافع ملی ندارند و تنها به دنبال منافع شخصی خود هستند.»
فیض‌الله عرب‌سرخی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب، در واکنش به گفته‌های رفیق‌دوست، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «چنان با افتخار از ‎ترور صحبت می‌کند گویی کشور را در مدار توسعه قرار داده‌ است. انتظار این اظهارات را از ‎نتانیاهو برای ‎تخریب چهره ‎ایران داشتیم.»
انتقاد رسانه‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب؛ رفیق‌دوست یا دشمن؟
اظهارات رفیق‌دوست به خصوص در میانه مذاکرات فعلی ایران با اروپا با واکنش منفی رسانه‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب رو به رو شد. روزنامه فرهیختگان، متعلق به دانشگاه آزاد و نزدیک طیف معتدل‌تر اصولگرایان در یادداشتی با تیتر «پاس گل رفیق‌دوست به پروژه‌های صهیونیستی» نوشت: «این اولین‌‌بار نیست که اظهارات غیر‌دقیق و غلط او بهانه‌ای دراختیار دشمنان ایران قرار می‌دهد تا بر طبل تهدید بودن جمهوری اسلامی بکوبند. 16 آبان ماه امسال، محسن رفیق‌دوست در مصاحبه‌ای تلویزیونی مدعی شد ایران گروگان‌هایی از قدرت‌هایی دراختیار دارد و گفت: «از قدرت‌هایی که احتمال دارد به ما حمله نظامی کنند، گروگان‌هایی داریم که ظرف نیم ساعت، یک ساعت آن گروگان‌ها را از بین می‌بریم، ان‌شاءالله زمان آن برسد که این کار را انجام بدهیم.» اظهارات او با واکنش حسین شریعتمداری همراه شد و او در این مورد نوشت: «اگر منظور او از گروگان افراد هستند، تهمتی ناروا و سنگین به جمهوری اسلامی زده است.»
در مطلب منتشر شده در این روزنامه با بیان اینکه «رفیق‌دوست، سابقه طولانی در مطرح کردن ادعا‌های غیردقیق، ناقص و بی‌ملاحظه در مورد وقایع و اتفاقات تاریخی دارد» تاکید کرده است که «روایت‌هایی که او مطرح می‌کند در مواردی آن‌قدر غیردقیق و غیرواقعی هستند که برای نظام حکمرانی ایران هزینه‌سازی می‌کند و هزینه تندروی‌هایی را که توسط برخی چهره‌های مشکوک‌الهویت در سال‌های ابتدایی انقلاب رخ داد، متوجه نظام حکمرانی می‌کند. اظهاراتی که وزیر سابق سپاه به تازگی در مصاحبه‌ای مطرح کرد، عملا مسوولیت برخی اقدامات را متوجه ایران می‌داند، درحالی که یک دانشجوی کارشناسی تاریخ نیز این را می‌داند که در سال‌های ابتدایی انقلاب چهره‌های رادیکال و تندی مثل صادق خلخالی حضور داشتند که چندان برمبنای خواست اکثریت و نظام حکمرانی حرکت نمی‌کردند و با فتوای خود، حکم صادر می‌کرده و آن را اجرایی می‌کردند.»
پایگاه خبری عصرایران نیز در مطلبی با یک مقایسه ساده بین زمان مسوولیت رفیق‌دوست و تاریخ‌های رخ داده در مورد ترورها می‌گوید که نمی‌توان به این اظهارات با نگاه تاریخی مهر تایید زد. عصرایران در مطلبی در این باره نوشته است: «آقای رفیق‌دوست از سال 1361 تا 1367 وزیر سپاه پاسداران بود و از سال 1368 تا 1378 هم رییس بنیاد مستضعفان و جانبازان. غلامعلی اویسی در بهمن 1362 در پاریس به همراه برادرش ترور شد با شلیک گلوله به سر. کسانی که او و برادرش را ترور کردند، اعضای گروه لبنانی جهاد اسلامی به رهبری عماد مغنیه بودند. ارتشبد اویسی متهم بود به دست داشتن در کشتن معترضان در تظاهرات 15 خرداد 1342 در تهران و نیز در واقعه 17 شهریور 1357. او در این دو مقطع زمانی، فرماندار نظامی تهران بود. بنابراین اگر ترور او مصداق اجرای عدالت قلمداد شود، معلوم نیست چرا برادر او هم در سال 1362 در پاریس ترور شده است؟ به هر حال اگر از ترور تیمسار اویسی بگذریم، شاپور بختیار و فریدون فرخزاد به ترتیب در مرداد 1370 و مرداد 1371 ترور شدند. وقتی که این دو نفر ترور شدند، محسن رفیق‌دوست رییس بنیاد مستضعفان و جانبازان بود. یعنی حتی اگر ترور تیمسار اویسی را جزو وظایف مرتبط با سمت و مقام رفیق‌دوست در سال‌های 1361 تا 1367 بدانیم، بعید به نظر می‌رسد ترور بختیار و فرخزاد به وظایف رییس بنیاد مستضعفان مربوط بوده باشد.»
روزنامه هم‌میهن نیز در مطلبی درباره این اظهارات نوشته است: «‌آقای رفیق‌دوست خواسته در دفاع از جمهوری اسلامی پیرانه‌سر کاری انجام بدهد اما دوستی‌‌ای از جنس خاله خرسه از کار درآمده و اسباب دردسر شده و یار شاطر دیروز بار خاطر امروز شده است! به یاد آوریم محسن رفیق‌دوست به جریان راست سنتی تعلق دارد. جریانی که عملا زیر دست و پای رادیکال‌ها و جوانان‌شان از نفس افتاده و به محاق رفته و غالب چهره‌های شاخص آن نیز یا درگذشته‌اند یا اگر باقی مانده‌اند از شدت تندروی‌های نورسیده‌های مدعی همه ‌چیز و همه کس به جریان اعتدال گرویده‌اند (ناطق‌نوری، علی لاریجانی و تازگی‌ها هم محمدرضا باهنر). از این رو در رویکردی معکوس می‌خواهد خود را رادیکال نشان بدهد تا بگوید همچنان در بازی حضور دارد و قابل حذف نیست.»
رفیق‌دوست در آبان ماه سال گذشته نیز در گفت‌وگویی در صداوسیما اظهاراتی داشت که حتی با واکنش مدیرمسوول روزنامه کیهان رو به رو شد. او در بخشی از مصاحبه اخیر مذکور با شبکه 3 سیما می‌گوید که «از قدرت‌های دنیا گروگان‌هایی داریم که در صورت حمله به ما، در نیم ساعت آنها را از بین می‌بریم.»
حسین شریعتمداری، در واکنش به این اظهارات با انتقاد از رفیق‌دوست نوشت: این احتمال دور از ذهن نیست که اظهارات ایشان ناشی از کم‌دقتی و کم‌توجهی در بهره‌گیری از واژه‌ها و اصطلاحات رایج سیاسی و نظامی باشد. به عنوان نمونه می‌توان احتمال داد که منظور ایشان از «گروگان‌هایی که دراختیار داریم» پایگاه‌های نظامی دشمن در منطقه و شاهرگ‌های اقتصادی و مراکز حساس و راهبردی آنها باشد که در مقابل توان نظامی و نفوذ مردمی جمهوری اسلامی ایران به‌ شدت آسیب‌پذیر و از بین رفتنی هستند. آقای رفیق‌دوست می‌دانند که اظهارات ایشان می‌تواند با آنچه منظور اصلی وی بوده است تفاوتی در حد و اندازه تناقض داشته و نتیجه‌ای معکوس در پی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر این گونه برداشت شود که گروگان‌های موردنظر ایشان افراد و اشخاص هستند این پرسش‌ پیش می‌آید که این افراد چه کسانی هستند که کشورهای متبوع آنها تاکنون درباره بازداشت آنها در ایران سکوت کرده‌اند؟! آن‌هم در‌حالی که وقتی یک جاسوس امریکایی یا اروپایی در ایران بازداشت می‌شود، کشورهای متبوع آنها زمین و زمان را به هم می‌دوزند و با هیاهوی رسانه‌ای، آنها را بی‌گناه قلمداد کرده و ایران اسلامی را به نادیده گرفتن حقوق اتباع بیگانه متهم می‌کنند! بنابراین گروگان‌های موردنظر چه کسانی هستند که تاکنون هیچ خبری از آنها مخابره نشده و از کشورهای متبوع آنها هیچ صدایی به اعتراض برنخاسته است؟!»
بازار