بزرگنمايي:

راه ترقی - ایسنا /اینترنت به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره تبدیل شده است، اما در کنار مزایای فراوان، چالش‌هایی نیز به همراه دارد. یکی از این چالش‌ها، استفاده آسیب‌زا از اینترنت است که می‌تواند سلامت روان افراد را تحت تأثیر قرار دهد. پژوهش جدیدی به بررسی یکی از دلایل این رفتار، یعنی احساس شرم، پرداخته و نقش عوامل واسطه‌ای مانند تکانشگری را نیز مورد مطالعه قرار داده است.
اینترنت امروزه به عنوان ابزاری قدرتمند در دسترس همگان قرار دارد و در زمینه‌های مختلف از جمله ارتباطات، سرگرمی و آموزش کاربرد دارد. اما با گسترش استفاده از این فضا، مشکلاتی نیز پدید آمده که از آن جمله می‌توان به استفاده بیش‌ازحد و نادرست از اینترنت اشاره کرد. برخی افراد کنترل کافی بر زمان و نحوه استفاده از اینترنت ندارند و این امر می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی آن‌ها، ازجمله عملکرد شغلی، تحصیلی و روابط اجتماعی تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده آسیب‌زا از اینترنت می‌تواند با مشکلاتی نظیر اضطراب، افسردگی، بیش‌فعالی و رفتارهای تکانشی همراه باشد.
یکی از احساساتی که ممکن است نقش مهمی در این مسئله داشته باشد، احساس شرم است. شرم نوعی هیجان اجتماعی است که در واکنش به انجام رفتاری که فرد آن را نادرست یا نامناسب می‌داند، ایجاد می‌شود. این احساس می‌تواند عزت‌نفس فرد را تحت تأثیر قرار دهد و موجب شود فرد برای فرار از این حس ناخوشایند به فعالیت‌هایی مانند استفاده بیش‌ازحد از اینترنت پناه ببرد. برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که افراد برای مقابله با شرم، گاهی رفتارهای اعتیادآور از خود نشان می‌دهند. به همین دلیل، بررسی رابطه بین شرم و استفاده آسیب‌زا از اینترنت می‌تواند به درک بهتر این مشکل کمک کند.
در همین راستا، گروهی از پژوهشگران از دانشگاه تبریز و دانشگاه آزاد زنجان مطالعه‌ای انجام داده‌اند تا تأثیر احساس شرم بر استفاده‌های آسیب‌زا از اینترنت را بررسی کنند. آن‌ها در این پژوهش نقش دو عامل مهم دیگر یعنی تکانشگری (رفتارهای ناگهانی و بدون فکر) و روش‌های ناسازگار تنظیم هیجان را نیز در این رابطه مورد مطالعه قرار داده‌اند.
برای انجام این مطالعه، پژوهشگران با استفاده از پرسشنامه های استاندارد به جمع‌آوری داده‌ها از 340 نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز پرداخته و سپس داده‌های به‌دست‌آمده را با استفاده از نرم‌افزارهای آماری تجزیه‌وتحلیل نمودند.
نتایج این مطالعه نشان می دهند که بین احساس شرم و استفاده آسیب‌زا از اینترنت رابطه معنادار و قابل توجهی وجود دارد. افرادی که احساس شرم بیشتری را تجربه می‌کنند، بیشتر در معرض استفاده ناسالم از اینترنت قرار دارند.
علاوه بر این، مشخص شد که تکانشگری، یعنی همان رفتارهای ناگهانی و بدون فکر، نقش واسطه‌ای در این رابطه دارد. به این معنی که افرادی که علاوه بر احساس شرم، ویژگی‌های تکانشگری بالایی دارند، احتمال بیشتری دارد که دچار استفاده‌های آسیب‌زا از اینترنت شوند.
با این حال، برخلاف انتظار پژوهشگران، تنظیم هیجان ناسازگار تأثیر معناداری در این رابطه نشان نداد. این یافته نشان می‌دهد که هرچند روش‌های نامناسب مقابله با هیجانات ممکن است بر رفتارهای فرد تأثیر بگذارند، اما در رابطه بین شرم و استفاده آسیب‌زا از اینترنت نقش تعیین‌کننده‌ای ندارند.
این پژوهش بینش تازه‌ای درباره عوامل روان‌شناختی مرتبط با استفاده نادرست از اینترنت ارائه می‌دهد. نتایج حاکی از آن هستند که شرم می‌تواند یک عامل خطر برای درگیری بیش‌ازحد با اینترنت باشد، به‌ویژه در افرادی که رفتارهای تکانشی بیشتری دارند. درک این رابطه می‌تواند به متخصصان کمک کند تا روش‌های مؤثرتری برای پیشگیری و درمان اعتیاد به اینترنت ارائه دهند. همچنین، این یافته‌ها بر اهمیت کنترل رفتارهای تکانشی و تقویت راهبردهای سالم تنظیم هیجان تأکید می‌کنند.
تحقیق مورد اشاره فوق همچنین بر این نکته تأکید دارد که اینترنت می‌تواند برای برخی افراد به‌عنوان یک ابزار فرار از واقعیت عمل کند. افرادی که در موقعیت‌های اجتماعی احساس شرم می‌کنند، ممکن است به دنیای مجازی پناه ببرند تا از قضاوت دیگران دور بمانند و کنترل بیشتری بر نحوه ارائه خود داشته باشند. این مسئله می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی افراد با اعتمادبه‌نفس پایین، زمان زیادی را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند.
این مطالعه در فصلنامه «پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی» منتشر شده است، که یک نشریه علمی وابسته به انجمن روان‌شناسی اجتماعی ایران است. یافته‌های این تحقیق می‌توانند به عنوان مبنایی برای مطالعات بیشتر و طراحی مداخلات روان‌شناختی در زمینه استفاده نادرست از اینترنت قرار گیرند.