بزرگنمايي:

راه ترقی - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
محسن صالحی‌خواه| اولین مرحله از مذاکرات تهران و واشنگتن عصر دیروز به پایان رسید و دور دوم این گفت‌وگوهای غیرمستقیم هفته آینده در عمان برگزار خواهد شد. سیدعباس عراقچی، رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران این خبر را داد و در جمع‌بندی مذاکرات مسقط گفت که فضای سازنده‌ای در این گفت‌وگوها شکل گرفت. او گفت تلاش این است که در جلسه بعدی چارچوب‌های مذاکرات در دستور کار قرار بگیرد و اگر مبنای گفت‌وگوها قطعی شود، آن زمان می‌توان مذاکرات واقعی را آغاز کرد. عراقچی فضای مذاکرات را بسیار آرام و محترمانه توصیف کرد.
رؤسای هیئت ایران و آمریکا پس از پایان گفت‌وگوهای غیرمستقیم که حدود دو ساعت‌ونیم طول کشید، هنگام خروج از محل مذاکرات و در حضور وزیر خارجه عمان دقایقی با یکدیگر گفت‌وگو کردند. عراقچی پس از ورود به عمان و پیش از برگزاری مذاکرات، با بدرالبوسعیدی همتای عمانی خود دیدار و گفت‌وگو کرد. وزیر امور خارجه کشورمان ساعت 20 شب گذشته مسقط را به مقصد تهران ترک کرد.
به مبنای مذاکره خیلی نزدیک شدیم
عراقچی که به‌عنوان رئیس هیئت مذاکره‌کننده در عمان حضور داشت، پس از پایان گفت‌وگوها در مصاحبه با خبرنگار صداوسیما گفت: «حدود دو ساعت و نیم گفت‌وگوی غیرمستقیم داشتیم. با زحمت آقای البوسعیدی وزیر خارجه محترم عمان که بین هیئت‌ها در رفت و آمد بودند. فکر می‌کنم چهار بار این رفت و آمدها انجام و دیدگاه‌های طرفین منتقل شد. به نظرم به عنوان جلسه اول، جلسه سازنده‌ای بود. در یک محیط آرام و بسیار محترمانه گفت‌وگو شد. هیچ زبان غیرمناسبی به کار گرفته نشد. طرفین تعهد خود را برای پیشبرد این گفت‌وگوها تا رسیدن به یک توافقی که مطلوب دو طرف و از موضع برابر صورت بگیرد، نشان دادند.»
وزیر امور خارجه تاکید کرد: «قرار بر این شد که احتمالاً شنبه هفته آینده دور دوم برگزار شود. در جلسه بعدی وارد چارچوب‌های کلی توافق خواهیم شد و می‌بینیم که این پروسه را تا کجا می‌توانیم ادامه دهیم. مسلماً نه ما و نه طرف مقابل اصلاً خواهان یک مذاکره بی‌حاصل یا گفت‌وگو برای گفت‌وگو، اتلاف وقت و مذاکرات فرسایشی نیستیم.
طرف آمریکایی هم گفتند که مطلوب آن‌ها توافقی است که در کوتاه‌ترین زمان به دست بیاید. این کار آسانی نیست و احتیاج به اراده لازم از دو طرف دارد. طرف مقابل در جلسه امروز تلاش زیادی کرد که اراده خود را برای رسیدن به یک توافق مناسب و عادلانه نشان دهد. باید این دور از مذاکرات را ارزیابی و روی بحث‌های آن به‌طور دقیق کار کنیم. در سطوح مختلف مشورت‌ها صورت بگیرد و برای دور بعدی آماده شویم.»
عراقچی ادامه داد: «گفت‌وگوها در همین سطح برگزار خواهد شد. میزبانی بر عهده عمان است اما احتمالاً محل آن تغییر کند. امروز فضای جلسه‌ به‌گونه‌ای بود که ادامه و استمرار گفت‌وگو را تضمین می‌کرد. جلسه آینده سعی می‌کنیم وارد دستورکار مذاکرات شویم که طبعاً کنار خود یک جدول زمانی هم خواهد داشت. این‌ها بحث شکل مذاکرات است. مهم محتوای مذاکرات است و اینکه بر چه مبنایی مذاکره کنیم.
فکر می‌کنم در این جلسه به مبنای مذاکره خیلی نزدیک شدیم. اگر در جلسه آینده بتوانیم مبنا را قطعی کنیم، بخش زیادی از راه را رفتیم و می‌توانیم براساس این مبنا گفت‌وگوهای واقعی را شروع کنیم.» رئیس دستگاه دیپلماسی در توضیح روبه‌رو شدن برنامه‌ریزی‌نشده با هیئت آمریکایی در زمان ترک محل مذاکره نیز گفت: «هنگام خروج دو هیئت با یکدیگر برخورد داشتند. چند دقیقه‌ای با یکدیگر گفت‌وگو کردیم. این امر پذیرفته‌شده‌ای است. ما همیشه در برخورد با دیپلمات‌های آمریکایی نزاکت دیپلماتیک را رعایت کردیم. این بار هم در حد سلام و علیک صحبت کردیم. اتفاق فوق‌العاده‌ای نبود.»
موضع رسمی آمریکا: مذاکرات مثبت و سازنده بود
کاخ سفید در بیانیه‌ای کوتاه، درباره مذاکرات غیرمستقیم روز گذشته اعلام موضع کرد. در این بیانیه آمده بود: «استیو ویتکاف نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه به وزیر خارجه ایران تاکید کرد که وی از دونالد ترامپ دستور دارد که در صورت امکان، اختلاف‌ها بین دو کشور از طریق گفتگو و دیپلماسی حل شود.»
در بخش دیگری از بیانیه ذکر شده است: «این مسائل بسیار پیچیده است و ارتباط مستقیم ویتکاف امروز گامی رو به جلو در دستیابی به نتیجه‌ای سودمند برای هر دو طرف بود. طرفین توافق کردند که شنبه آینده دوباره ملاقات کنند.» 
استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در امور خاورمیانه که در این مذاکرات ریاست هیئت آمریکایی را بر عهده داشت، شب گذشته به خبرنگار NBC گفت: «ما یک گفت‌وگوی بسیار مثبت و سازنده داشتیم. مذاکرات با ایران در تاریخ 19 آوریل ادامه خواهد یافت.» تا زمان تنظیم این گزارش، بیانیه رسمی کاخ سفید در واکنش به پایان نخستین دور گفت‌وگوهای ایران و آمریکا منتشر نشد.
روایت وزیر خارجه عمان
بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان که میانجی این مذاکرات غیرمستقیم بود، پس از پایان گفت‌وگوها در توئیتر نوشت: «باعث افتخار من است که امروز در مسقط میزبان دکتر سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، و استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا بودیم و میانجی‌گری برای آغاز روند گفت‌وگو و مذاکرات را با هدف مشترک دستیابی به توافقی عادلانه و الزام‌آور انجام دادیم. مایلم از دو همکارم برای این تعامل تشکر کنم؛ تعاملی که در فضایی دوستانه و مناسب برای نزدیک‌سازی دیدگاه‌ها و در نهایت دستیابی به صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای و جهانی انجام شد. ما به همکاری ادامه خواهیم داد و تلاش‌های بیشتری برای رسیدن به این هدف به کار خواهیم گرفت.»
واکنش روس‌ها
میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین، در واکنش به مذاکرات روز شنبه در توئیتر خود نوشت: «ایالات متحده و ایران امروز در عمان ملاقات کردند. بیاییم در شروع مذاکرات برای آن‌ها آرزوی موفقیت کنیم.» 
تحلیل رابرت مالی
دیوید سینگر، خبرنگار آمریکایی در نیویورک‌تایمز نوشت: «رابرت مالی، رئیس تیم مذاکره‌کننده آمریکا در دوره بایدن که در توافق برجام نقش داشت و سپس نماینده اصلی بایدن در مذاکرات با ایران بود، پرسیدم ایرانی‌ها چگونه به دو رئیس‌جمهور اخیر نگاه می‌کنند. او گفت: اکنون شانس تفاهم تهران و واشنگتن بیشتر است؛ بایدن به توافق بی‌تفاوت بود اما ترامپ مشتاق آن است. بایدن حسابگر بود و روی سیاست داخلی تمرکز داشت اما ترامپ به آن اهمیت نمی‌دهد.»
عراقچی حریف سرسختی‌ است
وندی شرمن، معاون سابق وزیر خارجه آمریکا که مذاکره‌کننده ارشد این کشور در جریان گفت‌وگوهای ایران و 1+5 بود، روز گذشته ساعاتی قبل از انجام مذاکرات به ABC News گفت: «به نظر من مذاکرات به صورت غیرمستقیم شروع خواهد شد و بعد با مذاکرات مستقیم ادامه می‌یابد. به نظر می‌آید که ترامپ اعتماد بسیار زیادی به ویتکاف دارد. این گفت‌وگوها جنبه فنی بسیار پیچیده‌ای دارد و عباس عراقچی وزیرخارجه ایران که در زمان گفت‌وگوها در دوره اوباما طرف مذاکره من بود، آدم بسیار سرسخت و باهوشی است. او زبان انگلیسی را به‌طور کامل و مسلط صحبت می‌کند و از همه جزئیات فنی باخبر است، بنابراین ویتکاف با رقیب سرسختی روبه‌روست.»
فضاسازی‌های رسانه‌ای
پیش از انجام مذاکرات و حین برگزاری آن، حجم زیادی از اخبار جعلی توسط رسانه‌های مختلف خارجی منتشر شد که بعضی از آن‌ها مورد استناد خبرگزاری‌های داخلی نیز قرار گرفت. برای مثال، خبری به نقل از نیویورک‌تایمز در فضای مجازی منتشر شد که سران سه قوه و مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی در دیدار با مقام رهبری خواستار این شدند که مخالفت خود را با مذاکرات غیرمستقیم کنار بگذارند. چراکه معتقدند خطر بروز جنگ با ایالات متحده و تشدید بحران اقتصادی ممکن است به سقوط جمهوری اسلامی منجر شود. مهدی فضائلی، عضو دفتر نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای، این خبر را در راستای عملیات روانی و کذب خواند. 
همچنین اخبار مختلف از سوی رسانه‌های گوناگون منتشر می‌شد که مدعی بود هیئت آمریکایی در صورت عدم موافقت با مذاکره مستقیم به عمان نخواهد آمد یا وارد گفت‌وگو نخواهد شد. در جریان برگزاری گفت‌وگو، خبرهایی به نقل از رسانه‌های عمانی منتقل می‌شد که حاکی از برگزاری جلسه به صورت مستقیم یا مدعی انتشار جزئیاتی از مذاکرات مثل موضوعات مورد بحث بود. در نهایت اخبار به نقل از رسانه‌های عمانی نیز تکذیب شد.
مذاکره مطلوب ایران
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت نیز با انتشار پستی در شبکه توئیتر (ایکس) به وقایع روز گذشته مسقط واکنش نشان داد: «مذاکره مطلوب ایران یعنی گفت‌وگوی دقیق، بدون هیاهو. هر پیام، اول مکتوب و روشن؛ بدون نمایش، بدون حاشیه. این کار راه روایت‌سازی غیرمستند را برای مخالفان مذاکرات متوقف می‌کند. ایران قالب مذاکره را خودش انتخاب کرده؛ این یعنی عقلانیت دیپلماتیک برای امروز.»
بازار