بزرگنمايي:

راه ترقی - شهر: پربیراه نیست اگر بگوییم دی ماه مساوی شده با سالگرد حوادث تلخ شهری. حوادثی همچون آتش سوزی جمهوری یا ساختمان پلاسکو... که با آن عظمت بر سر آتش نشانان آوار شد و رخت عزای 16 آتش نشان را به تن ایران پوشاند.

به گزارش شهر، ساعت 7:59 صبح روز 30 دیماه 95 آتش دامان طبقات هشتم و نهم ساختمان پلاسکو اولین ساختمان مدرن خاورمیانه و آسمانخراش خاورمیانه را گرفت. پلاسکو تا ساعت 11:30 یعنی دقیقا 3 ساعت و نیم ساعت طاقتش تاب شد و بر سر آتش نشانان آوار شد. ریخت... ساختمان پلاسکو در مقابل چشمان شهروندان تهرانی که موبایل به دست از آتش سوزی فیلم می گرفتند از پا درآمد و خاک غم به صورت آتش نشانانی پاشید و جوی اشک را روی خاک ها جاری کرد. آواربرداری پلاسکو اما 9 روز به طول انجامید و تا آخرین لحظه گدازه های این سازه عظیم و سنگین همواره آواربرداری را سخت و سخت تر کرد.
این سوتر آواربرداری های شبانه روزی آتش نشانان برای یافتن پیکر مطهر دوستان و همکاران شان خانواده ها شهدای این حادثه با دلهره و چشم گریان دست به آسمان برده و ضجه و التماس هایشان در صدای ماشین های مکانیکی آواربرداری گم می شد. آن روزها را هیچ ایرانی نمی تواند از یاد ببرد. همان روزهایی که دست ها به آسمان بلند شد تا پیکر مردان آهن و آتش تهران پیدا شود زیر این حجم از آهن و سیمان.
خسارات جانی و مالی غیرقابل جبران آتش سوزی پلاسکو
شهادت 16 آتش نشان، کشته شدن پنج شهروند عادی، 235 مصدوم و سوختن صدها تن لباس و پوشاک به ارزش 150 میلیارد تومان خط پایانی بود بر فاجعه پلاسکو. حادثه پلاسکو تا پس از آواربرداری حدود 235 نفر مصدوم نیز به جا گذاشت. یکی از آتش نشانان حاضر در زمان تخریب به علت شدت سوختگی در بیمارستان درگذشت. همچنین پیکر 15 آتش‌نشان و پنج شهروند عادی نیز از زیر آوار خارج شد.
علت آتش سوزی و گسترش آن در پلاسکو
این حادثه آنقدر وسعت و حواشی داشت که علاوه بر کمیته حقیقت یاب شورای شهر تهران، رئیس جمهور نیز دستور تشکیل کمیته بررسی را صادر کرد و این حادثه تلخ مورد بررسی چند کمیته قرار گرفت. طبق گزارش کمیته ای که تشکیل شد؛ ساختمان پلاسکو به دلیل اتصال برق (و احتمالاً نشت هم‌زمان گاز از ‌کپسول گاز) آتش گرفت و علت گسترش آتش‌سوزی هم ‌وجود مقادیر زیادی پارچه در ساختمان بود. علاوه بر آن عللی مانند ارتباط کامل بین فضاها از طریق سقف‌های کاذب، پلکان و شفت تأسیسات و گسترش آتش از طریق این فضاها، نبودن هرگونه فضا بندی و جداسازی مقاوم در برابر آتش درون و در بین طبقات ساختمان، نبود پلکان اضطراری و وجود اشکال در پلکان و نبود انطباق راه خروج با طراحی صحیح و برابر با اصول ایمنی در برابر آتش، نبود وجود سیستم بارنده خودکار (اسپرینکلر) در ساختمان، مشکلات فنی لوله‌های قائم آتش‌نشانی و عدم تعمیر و نگهداری صحیح از آن‌ها در دوران بهره‌برداری، نبودن یک سیستم گرمایشی استاندارد و وجود تعداد زیادی کپسول‌های گاز پیک‌نیکی و نیز وجود موانع زیادی برای فعالیت آتش‌نشانان عنوان‌ شده است، نتیجه بررسی‌های فنی در زمینه علت ریزش ساختمان فقط آتش‌سوزی اعلام شد و هرگونه فرضیه‌ای مبنی بر وقوع انفجار یا وجود مواد منفجره در هر سطحی رد شد.
تصمیم گیری برای ساخت پلاسکوی جدید
تقریبا یک ماه بعد از حادثه پلاسکو مجتمع نور در اختیار 600 کسبه پلاسکو قرار گرفت تا طبق قول مدیران وقت بنیاد مستضعفان ظرف 2 سال پلاسکو ساخته و به کسبه تحویل شود.
برای ساخت پلاسکوی جدید، پس از چندین نشست و کار کارشناسی در شورای عالی معماری و شهرسازی، در نهایت مصوبه ای ابلاغ شد؛ در این مصوبه سه بندی بر ساخت و تامین معادل واحدهای تجاری آسیب دیده، احداث یادمان شهدای آتش نشان در ساختمان جدید پلاسکو تاکید شده بود. ضمن آن که از شهرداری درخواست شد برای حل مشکل پارکینگ پلاسکو با ایمن سازی پارکینگ پروانه و استفاده به عنوان پارکینگ ساختمان پلاسکو موافقت نماید.
لزوم ورود سازمان بازرسی به تصمیمات شورای عالی معماری
29 دیماه سال گذشته محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران به همراه علی محمد سعادتی، شهردار منطقه 12 به مناسبت چهارمین سالگرد حادثه پلاسکو در ساختمان جدید بازدید کردند. پلاسکو به صورت سه شیفت و شبانه روزی در حال آماده شدن بود. محمد سالاری در گفتگو با شهر گفت: بیش از 300 واحد کسب و پیشه هستند پس از حادثه پلاسکو بلاتکلیف هستند. این کسبه در این فضای سخت اقتصادی و معیشتی همواره از سوی نمایندگانشان در شورای شهر و مابقی نهادها پیگیر تمام شدن ساختمان بودند خوشبختانه اتفاقات خوبی افتاده است. استانداردهای سازه ای و ایمنی اعم از اعلام و اطفای حریق، فضاهای امن، راه پله های استاندارد و آسانسورها همچنین تأمین فضاهای مشائی و استانداردهای شهرسازی و معماری در احداث ساختمان پلاسکو لحاظ شده است.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران تاکید کرد: برخلاف اینکه در مجاورت این ساختمان پارکینگ اکبر متعلق به بنیاد جانبازان و مستضعفان بود و در فضای زیر سطحی ساختمان نیز امکان تامین پارکینگ وجود داشت ولی به تفاهم نامه ای که به غلط شهرداری تهران و بنیاد در خصوص پارکینگ پروانه نوشته بود اتکا کرد و برای پلاسکو پارکینگی تأمین نشد. باید سازمان بازرسی کل کشور به نحوه تصمیم گیری رئیس و اعضای شورای عالی شهرسازی ورود کند. متاسفانه اعلام کردند شهرداری تهران در این منطقه ساختمانی به نام پاساژ پروانه دارد که تعدادی از طبقات آن به پارکینگ اختصاص پیدا کرده است. در صورتی که در خود این ساختمان بیش از 300 واحد تجاری دارد که نیاز به پارکینگ دارند.
سالاری در این بازدید مژده داد کسبه پس از 4 سال می توانند فعالیت خود را در فروردین 1400 در پلاسکو کلید بزنند.
پلمب 30 ساختمان خطرناک در تهران
حادثه پلاسکو تلخ بود اما توجه به ایمنی ساختمان ها را آنقدر افزایش داد که مدیریت شهری را بر آن داشت که برای شناسایی و پلمب ساختمان های ناایمن اقدام کند.
30 دی سال گذشته (1399) عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران اعلام کرد که 100 بلندمرتبه مانند پلاسکو با شرایط خطرناک در تهران وجود دارد که برای 30 ساختمان حکم قضایی صادر و این ساختمان ها پلمب شده اند.
برخلاف ناگواری و تلخی حادثه، اما زنگ هشدارها به صدا درآمد و باعث برنامه ریزی دقیقی شد و همه ساختمان هایی که پروانه می گیرند ملزم باشند مبحث 3 قانون ملی مقررات (مقابله با آتش سوزی و حریق) را رعایت کنند. در گذشته تنها این اجبار برای ساختمان های بالای 6 طبقه وجود داشت اما در حاضر (در یک سال گذشته) برای همه ساختمان ها این دستورالعمل الزامی شده است.
معاون شهردار تهران اعلام کرد: سازمان آتش نشانی ساختمان های موجود را پایش کردند و 33هزار ساختمان بررسی شده است. ساختمان های موجود به سه گروه کم خطر، میان خطر و پر خطر دسته بندی شده است. از این میان 3 هزار و 500 ساختمان نیازمند رسیدگی بود و تقریبا هزار ساختمان پرخطر در شهر تهران وجود دارد و 100 ساختمان بلندپایه مشابه پلاسکو است. در شهر تهران نزدیک به یک میلیون پلاک ثبتی داریم. از سال 85 بسیاری از مقررات الزامی و دویست هزار ساختمان تخریب و بازسازی شده اند. حدود 500 هزار ساختمان دیگر در شهر تهران وجود دارد که قبل از سال 85 ساخته شده و مبحث مقابله با حریق در مقررات ملی ساختمان در آنها رعایت نشده است.
او افزود: با مصوبه شورای اسلامی شهر تهران سامانه ای به نام سامانه پایش ایمنی ساختمان ها ایجاد شد که به صورت دوره ای کل اطلاعات مرتبط با ایمنی ساختمان در این سامانه بارگذاری شده است و آنهایی که در مرحله خطر هستند دائما اخطار دریافت می کنند. تا کنون 6 هزار ساختمان در این سامانه بارگذاری شده اند و روند رو به افزایش اطلاعات به صورت لایه بندی در اختیار گروه های متولی قرار می گیرد که بشود از خطر جلوگیری کرد.
گلپایگانی با اشاره به این که علاوه بر ساختمان های معمولی ساختمان های دولتی و نهادها هم واجد ویژگی های کافی نیستند، گفت: بسیاری از وزارتخانه ها حتی ساختمان های صدا و سیما در مقابل حریق ایمن نیستند. به همین دلیل لایحه ای برای ساختمان های دولتی تنظیم کرده وبه کمیسیون امور زیربنایی و کمیسیون کلان شهرهای دولت هم بردیم و به زودی توسط معاون اول رئیس جمهور به دستگاه های دولتی ابلاغ می شود که آنها اقدامات جدی انجام دهند. به طور مثال بیمارستان ها منوط به مجوز دولتی هستند. اعلام اسامی ساختمان ها از منظر امنیت ملی مشکلاتی دارد که نمی توانیم اطلاعات وضعیت موجود شهر را به صورت علنی اعلام کنیم.
ایمن سازی 30 درصد ساختمان های پرخطر منطقه 12
علی محمد سعادتی، شهردار منطقه 12 نیز 30 دیماه 1399 در گفتگو با خبرنگار شهر گفت: یکی از ساده ترین تأثیرات حادثه پلاسکو فرصت توجه اجتماع و جامعه شهری به مساله ایمنی در شهر بود. رسالتی که امروز همه مدیران و دست اندرکاران حوزه ساخت و ساز و فعالان به ویژه در محدوده های پرخطرتر شهر تهران دارند موضوع ایمنی است.
پلاسکو درسی برای همه شد که به موضوعات ایمنی و مسائل مرتبط با فعالیت های ایمن در شهر توجه کافی داشته باشند. این سیاست در منطقه 12، مجموعه بازار تهران، املاک فرسوده و راسته های فعالیتی پرخطر دنبال می شود.
بخشی از ساختمان ها بعد از اخطارهایی که از شهرداری منطقه 12 و آتش نشانی به آنها داده شده اقدام به ایمن سازی کردند. در همان سال 95 با تکیه بر دانش سازمان آتش نشانی و ستاد مدیریت بحران شهر تهران بیش از 100 ساختمان در مقیاس خطر آفرینی پلاسکو نسبت به تعداد جمعیت مخاطب در واحد ساعت و به لحاظ نوع شبکه دسترسی و امکان امدادرسانی پس از سانحه و نوع مواد متریالی که در آن ساختمان بود شناسایی شدند.
این ساختمان ها امروز خوشبختانه در حال فرآیند ایمن سازی خودشان هستند. تقریبا 30 درصد ساختمان ها کار ایمن سازی انجام داده اند و سعی کردیم مخاطرات مابقی را به حداقل برسانیم و تمهیدات موقت اولیه برایشان رخ دهد.
تجهیزاتی که در تحریم ها به آتش نشانی اضافه شد
علاوه بر ایمنی ساختمان ها، پس از حادثه پلاسکو تجهیزات آتش نشانی نیز مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت. جلال ملکی سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران در توضیح کمبود تجهیزات آتش نشانی گفت: «زمانی که من فعالیتم را در آتش‌نشانی آغاز کردم (سال 1377) خودروهای آتش‌نشانی اصلا مخصوص این کار نبودند. هر خودرویی که از سازمان‌هایی دیگر اضافه می‌آمد یا اسقاطی بود، به رنگ قرمز در می آمدند و با نصب یک پمپ در پشت آن نام خودرو ماشین آتش‌نشانی می‌گرفت. این ماشین‌ها نه سرعتی داشتند و نه دارای فرمان هیدرولیک بودند. کار کردن با آنها بسیار دشوار بود. »
پس از انتخاب اعضای شورای شهر پنجم نوسازی تجهیزات سازمان آتش نشانی به اولویت تبدیل شد و در نتیجه هفتم مهر 1397 شهردار وقت (محمدعلی افشانی) از تجهیزات جدید آتش نشانی رونمایی کرد. مهمترین تجهیزاتی که آنجا به نمایش گذاشته شد چهار نردبان 64 متری و سه نردبان 58 متری بود که مخصوص حوادث در ساختمان های بلندمرتبه در تهران بود.
این تجهیزات در شرایط سخت تحریمی و با پیگیری شهرداری تهران و طی مراحل سخت اداری تهیه شد. اما این آغاز راه بود. مهدی داوری، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در سالروز آتش نشانی (هفتم مهر) سال گذشته اعلام کرد: خریدهای قابل توجهی در سازمان آتش‌نشانی صورت گرفته و برنامه‌های ما از قبل نیز پیش‌بینی شده است و براساس این برنامه‌ها به تدریج پیش‌ می‌رویم و تلاش می‌کنیم به اهدافی که از قبل تعیین کرده‌ایم، دست پیدا کنیم. خوشبختانه اقدامات خوبی برای تهیه البسه و وسایل حفاظتی برای آتش‌نشانان و تجهیزاتی مانند نردبان، خودروهای خاص انجام شده است و امیدواریم در ماه‌های آینده این روند تکمیل تجهیزات ادامه خواهد داشت.
تجهیزاتی که از پلاسکو شدن کلینیک سینا جلوگیری کرد
مرداد 99 یعنی کمتر از یک سال بعد از سخنان رییس سازمان آتش نشانی، با حضور پیروز حناچی شهردار تهران، علاوه بر رونمایی از خودروهای مه پاش جدید که کاربرد ضدعفونی سازی معابر را داشت و به خصوص در شرایط بحرانی کرونایی کشور، ضرورت آن بیش از پیش احساس می شد، آتش نشانی یک ربات خاموش کننده آتش و نیز پهپاد آتش نشان خود را نیز به نمایش گذاشت.
سازمان آتش نشانی تهران هم اکنون در مقایسه با قبل از شورای شهر پنجم و مدیریت شهری جدید، از تجهیزات بروز شده و مناسب تری برخوردار است و همین اهتمام و تلاش ها باعث شد که در آتش سوزی امسال در کلینیک سینا، با وجود انفجار مخازن اکسیژن آتش نشانان موفق به اطفای حریق شدند.
محسن هاشمی، رییس شورای شهر پنجم در این باره می گوید: در حادثه کلینیک سینا مهر به دلیل تغییر کاربری و بسته شدن خروجی‌های طبقه بالای کلینیک، قربانیان در کمتر از 20 دقیقه نخست همگی فوت کردند اما آتش نشانان توانستند با مهار حریق از انفجار حدود 30 کپسول و تبدیل شدن این حادثه به پلاسکوی دیگر جلوگیری کنند.
او در مراسم رونمایی از تجهیزات جدید سازمان آتش نشانی تهران در مرداد امسال با بیان اینکه حادثه پلاسکو در دی‌ماه سال 1395 که در نتیجه کم توجهی به دو مقوله پیشگیری و اطفا بود، شوک بزرگی بر افکار عمومی بود، اظهار کرد: تقویت ایمنی تهران و سازمان آتش نشانی یکی از اولویت‌های شورای پنجم بود و در حوزه پیشگیری و تأمین تجهیزات اطفای حریق اقدامات مثبتی رخ داد که امروز بخشی از آن رونمایی می‌شود.
در این زمینه شهرداری تهران اخیرا با نصب حسگرهایی روی مناطق زلزله خیر و گسل های فعال تهران، این امکان را ایجاد کرده است که حدود 15 الی 20 ثانیه قبل از وقوع زلزله، پیام هشدار به نیروهای امدادی ارسال شود، نکته قابل توجه این است که این سامانه با اتصال اتوماتیک به ایستگاه های آتش نشانی، در 15 الی 20 ثانیه اعلام هشدار تا وقوع زلزله، درهای ایستگاه های آتش نشانی را به صورت اتوماتیک و بدون دخالت نیروی انسانی باز می کند. این قابلیت، نتیجه بسیار مهمی در آمادگی و امدادرسانی، سازمان هایی مثل آتش نشانی در زمان وقوع بحران های فراگیری مانند زلزله خواهد داشت و بازدهی سامانه های امدادی را بالا می برد.
خبرنگار: پریسا هاشمی