بزرگنمايي:

راه ترقی - اعتماد / « فصل انتظار پیرامون پرونده هسته‌ای ایران » عنوان سرمقاله روزنامه اعتماد نوشته محمدجواد قهرمانی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
سالیان متمادی است که پرونده هسته‌ای ایران به یکی از چالش‌های جدی در روابط ایران و غرب تبدیل شده است. به‌رغم دستیابی به توافق در سال 2015، خروج دونالد ترامپ، رییس‌جمهور پیشین امریکا از آن مجددا این موضوع را به میز چالش‌های موجود میان ایران و غرب کشاند. همزمان با این اقدام ترامپ و سیاست فشار حداکثری وی، جمهوری اسلامی ایران نیز شروع به کاهش تعهدات برجامی خود کرد. این روند با روابط پر چالش میان تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به‌رغم برخی همکاری‌ها همچون توافق مارس 2023، (اسفند 1401)، همراه بوده است. آخرین مورد، تصویب قطعنامه چهارم با لحن انتقادی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران توسط شورای حکام این آژانس در نشست قبلی و با پیشنهاد تروئیکای اروپایی بود. حال که نشست جدید آژانس آغاز شده و با توجه به روی کار آمدن دولت جدید در ایران، همگان این پرسش را پیش روی خود دارند که چه چشم‌اندازی را می‌توان برای آینده به تصویر کشید؟ در ابتدای ورود به بحث، ضروری است به آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 29 آگوست اشاره کرد که طی آن بنا بر گزارش رسانه‌ها، به موضوعات مختلفی پرداخته شده است. در این گزارش ظاهرا بر افزایش بیش از 22 کیلوگرمی ذخایر اورانیوم غنی شده 60 درصدی ایران و عدم تغییر رویکرد ایران در همکاری با بازرسان آژانس تأکید شده است. مضافا، به ادعای آسوشیتدپرس، طبق این گزارش، تهران نصب 8 آبشار سانتریفیوژ IR-6 را در فردو تکمیل کرده است؛ هر چند این 8 آبشار هنوز عملیاتی نشده‌اند. رافائل گروسی نیز در اظهارات خود در نشست جاری آژانس اظهار داشت «آژانس تداوم دانش خود در رابطه با تولید و شمار سانتریفیوژها، آب سنگین و کنسانتره سنگ اورانیوم را از دست داده است.» با این حال، به‌رغم این اظهارات یا گزارش‌ها، نمی‌توان مسیر روشن و دقیقی برای وضعیت پیش رو مشخص کرد. چرا که فاکتورها و موضوعات مختلفی بر آینده پرونده هسته‌ای ایران تأثیرگذار خواهند بود و در نتیجه، در تبیین آینده باید همه آنها را مورد توجه قرار داد: 
اولین موضوع، مواضع دولت جدید در ایران است که بر لزوم پایان تحریم‌ها تأکید دارد که بدون تردید بدون حل پرونده هسته‌ای چنین امکانی مهیا نیست. عباس عراقچی، وزیر خارجه دولت جدید نیز به‌رغم آنکه برجام را قابل احیا ندانسته، در عین حال تاکید کرده برخی بندهای آن باید مورد بازبینی قرار بگیرند. رافائل گروسی نیز ادعا کرده که رییس‌جمهوری ایران بر آمادگی خود برای دیدار با وی تاکید کرده است. در صورتی که گروسی تمایل به ایفای نقشی فراتر، یعنی به عنوان یک میانجی داشته باشد، سفر احتمالی وی به تهران می‌تواند باب گفت‌وگو و کاهش تنش را باز کند. انتخابات امریکا نیز عامل مهم دیگری است که بر هرگونه اقدام پیرامون برنامه هسته‌ای ایران به‌ طور جدی تاثیرگذار است. به نظر نمی‌رسد دولت بایدن طی ماه‌های پیش رو یعنی تا برگزاری انتخابات انگیزه‌ای جدی برای گفت‌وگو پیرامون برنامه هسته‌ای ایران داشته باشد؛ در عین حال، همین موضوع به این معنا خواهد بود که تشدید تنش‌ها در این پرونده را نیز دنبال نخواهد کرد. یکی از موضوعات مهم و تاثیرگذار نیز پیشرفت‌های هسته‌ای ایران طی سالیان اخیر است که به معنای شکل‌گیری معماهایی از‌جمله مدت زمان رسیدن به آستانه هسته‌ای از سوی ایران است. این موضوع طبیعتا هرگونه فرآیند مذاکره و گفت‌وگو را با پیچیدگی‌های جدی مواجه می‌سازد. در کنار موضوعات فوق، نوع روابط ایران با غرب به ویژه در نتیجه جنگ اوکراین نیز می‌تواند بر هر دستورکاری در آینده تاثیرگذار باشد. از ابتدای جنگ اوکراین، مساله فروش پهپادهای ایرانی به روسیه به یکی از نقاط اختلاف و چالش برانگیز در روابط تهران و اروپا منجر شد. طی روزهای گذشته موضوع امکان انتقال موشک‌های کوتاه‌برد ایران به روسیه در برخی رسانه‌های غربی داغ شده است. چنین موضوعاتی می‌تواند اهرم فشار بیشتری دراختیار غرب قرار بدهد و مسیر تنش‌زدایی را با چالش‌های بیشتری مواجه سازد. در نتیجه هوشیاری هر چه بیشتر در جهت کاهش تاثیرگذاری بحران‌های دیگر مناطق بر مسیر پیش رو، امری بسیار مهم و تعیین‌کننده به شمار می‌رود.
تحولات منطقه نیز بر آینده روابط ایران با آژانس و غرب تاثیرگذار خواهد بود. همان‌طور که پیگیری مسیر تنش‌زدایی با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس از‌جمله عربستان که با ایفای نقش میانجی چین صورت گرفت می‌تواند یکی از موانع و چالش‌ها بر سر دستیابی به هر‌گونه توافق را بر دارد، تنش‌های موجود در منطقه از جمله جنگ غزه می‌تواند همچنان یک مانع به حساب بیاید. بنابراین، در مجموع می‌توان گفت اکنون فصل انتظار است؛ به این معنا که به‌رغم انتقادات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، می‌توان همچنان نسبت به گشایش در مسیر گفت‌وگو امیدوار بود. با این حال، برخی فاکتورها می‌توانند تسهیل‌گر باشند اما درخصوص برخی مسائل که می‌توانند به عنوان مانع عمل کنند هوشیاری بسیار لازم است. به‌ویژه مقامات کشور باید از فرصت‌های پیش رو تا انتخابات امریکا ازجمله نشست مجمع عمومی سازمان ملل نهایت استفاده را ببرند تا زمینه‌چینی‌های لازم به منظور حرکت در مسیر ریلی که بتواند منافع ملی به صورت حداکثری تامین شود را فراهم کنند.