بزرگنمايي:

راه ترقی - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
علی ایوبی| وضعیت شرکت‌های دولتی در لایحه بودجه 1403 نشان می‌دهد که در یک دهه گذشــته روند کاهشی گردش مالی آن تداوم داشته و از سال 1397 تاکنون هزینه‌های شرکت‌های دولتی بیشتر ، عمدتا از درآمدها بوده است. برهمین اساس مقایسه عملکرد مالی پیش‌بینی و واقعی بیانگر این است که از سال 1397 تا 1402 تعداد بالایی از شرکت‌های دولتی، بسیار فراتر از میزان قانونی پیش‌بینی شده، زیانده بوده‌اند.
اصلاح فوری روند زیاندهی شرکت‌های دولتی، این خواسته مسعود پزشکیان از کابینه خود در اولین بررسی لایحه بودجه سال 1404بود. وجود شرکت‌های دولتی و نیمه‌دولتی زیان‌ده که جز بودجه‌خواری و ضرر مالی چیزی نداشته‌اند از معضلات همیشگی دولت‌ها بوده که حالا به کابینه چهاردهم به ارث رسیده است و به همین دلیل پزشکیان در جلسه‌ای با حضور وزرای دولت بر ضرورت واقع‌نگری در حوزه درآمدها و هزینه‌ها در تدوین لایحه بودجه تاکید کرده و گفته زیان‌دهی برخی شرکت‌های دولتی به‌ویژه شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها و صندوق‌های بازنشستگی را غیرقابل قبول و ناشی از سوءمدیریت می‌داند و بر لزوم اصلاح فوری این روند تاکید کرد.
نکته‌ای که توسط مرکز پژوهش‌های مجلس اعلام شد این است که دولت در قانون بودجه 1401 پیش‌بینی کرده بود 7 هزار و 720 میلیارد تومان کمک‌زیان به شرکت‌های دولتی بپردازد، اما 137هزار و 329 میلیارد تومان کمک‌زیان به این شرکت‌ها پرداخت شد. در لایحه بودجه سال 1402 پنج شرکت دولتی زیان‌ده‌ترین پیش‌بینی شده بودند؛ بانک سپه با 9 هزار و 501 میلیارد تومان زیان، سازمان صداوسیما با 7 هزار و 531 میلیارد تومان زیان، راه‌آهن با 6 هزار و 500 میلیارد تومان زیان، بانک مسکن با 880 میلیارد تومان و شرکت سهامی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با 684 میلیارد تومان زیان.
مرکز پژوهش‌های مجلس در دی‌ماه سال 1402 گزارشی منتشر کرد و اعلام کرد شرکت پالایش نفت آبادان پردرآمدترین شرکت دولتی و در عین حال زیان‌ده‌ترین شرکت دولتی است. در این گزارش آمده که تولید نیروی برق حرارتی، پالایش نفت آبادان، بانک سپه، صداوسیما، توانیر، راه‌آهن جمهوری اسلامی، پشتیبانی امور دام کشور، برق منطقه‌ای تهران، برق منطقه‌ای مازندران و سازمان بیمه سلامت، زیان‌ده‌ترین شرکت‌های دولتی در سال 1401 بوده‌اند.
وضعیت شرکت‌های دولتی در لایحه بودجه 1403 نشان می‌دهد که در یک دهه گذشته روند کاهشی گردش مالی آن تداوم داشته و از سال 1397 تاکنون، عمدتاً هزینه‌های شرکت‌های دولتی بیشتر از درآمد‌ها بوده است. شرکت پالایش نفت آبادان، شرکت ملی گاز، بازرگانی دولتی ایران، شرکت ملی نفت ایران، بانک سپه، بانک ملی ایران و بیمه ایران هفت شرکت دولتی دارای بیشترین هزینه بوده‌اند که شامل خرید مواد اولیه و هزینه تولید بوده است. برهمین اساس مقایسه عملکرد مالی پیش‌بینی و واقعی بیانگر این است که از سال 1397، تا 1402، تعداد بالایی از شرکت‌های دولتی، بسیار فراتر از میزان قانونی پیش‌بینی‌شده، زیان‌ده بوده‌اند.
مدیران دولتی در شرکت‌های غیردولتی
اما آنچه رئیس‌جمهور به عنوان سوءمدیریت از آن نام برد را می‌توان در گزارشی که دیوان محاسبات چندی پیش ارائه داد متوجه شد و آن این بود که با اینکه اصل 44 قانون اساسی مبنی بر خصوصی‌سازی شرکت‌ها در دستور کار است و بر چابک‌سازی دولت تاکید می‌شود اما همچنان 6400 عضو هیئت‌مدیره شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم توسط خود دولت منصوب می‌شوند.
بر اساس این گزارش، انتصاب اعضای هیئت‌مدیره شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی نشان می‌دهد تعداد 1265 نفر از اعضای هیئت‌مدیره شرکت‌های دولتی و نیز تعداد 5166 نفر از اعضای هیئت‌مدیره شرکت‌های شبه‌دولتی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم توسط دولت به کار گمارده شده‌اند. تعداد شرکت‌های دولتی و شبه‌دولتی در سال 1402 حدود 2890 شرکت بود که از بین آنان 376 شرکت‌ دولتی و تعداد 1992 شرکت زیرمجموعه مؤسسات غیردولتی و تحت کنترل دولت و همچنین تعداد 522 شرکت زیرمجموعه نهادهای عمومی غیردولتی است.
به هرحال دولت پزشکیان باید این نکته را مورد توجه قرار دهد که حضور شرکت‌های شبه‌دولتی و خصولتی یکی از مهمترین معضلات کشور در عدم اصلاح امور است که پای اکثر آنها در بودجه‌های هر ساله نیز دیده می‌شود.
مهمترین شرکت‌های زیان‌ده دولتی
شرکت‌های خودروسازی: ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، سه شرکت خودروسازی کشور هستند که در سال 1402 حدود 62 هزار میلیارد تومان زیان‌ داشته‌اند. شرکت ایران‌خودرو در سال گذشته 37 هزار و 93 میلیارد تومان زیان داشته که بیشتر از سرمایه این شرکت در بورس است.
‌پشتیبانی امور دام کشور: چندی پیش محمدمهدی نهاوندی، عضو هیئت‌مدیره اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دام و طیور عنوان کرده بود بررسی صورت‌مالی شرکت امور پشتیبانی دام نشان‌دهنده 16 هزار میلیارد تومان زیانی است که به بیت‌المال وارد شده است. او گفته بود به عقیده ما وجود یا عدم وجود این نهاد تأثیری در بازار گوشت نگذاشته و نمی‌گذاشت درحالی‌که 16 هزار میلیارد تومان رقمی است که با آن امکان انجام کارهای بزرگی وجود داشت.
‌توانیر: وزارت اقتصاد در فروردین سال 1401 اعلام کرده بود که براساس صورت‌های مالی و گزارش سازمان حسابرسی، شرکت سهامی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) در سال مالی منتهی به 30 اسفند سال 1399، 13 هزار و 399 میلیارد تومان زیان خالص داشته است.
‌راه‌آهن جمهوری اسلامی: دی‌ماه سال گذشته اعلام شد شرکت راه‌آهن در سال 1401، 8/7 هزار میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشته اما بیش از 10 هزار میلیارد تومان هزینه داشته است. شرکت راه‌آهن همچنین از محل تسعیر دارایی‌ها و بدهی‌های ارزی عملیاتی دچار 36/8 میلیارد تومان زیان شده بود. براساس گزارش منتشرشده شرکت راه‌آهن در سال 1401 برای دریافت تسهیلات مالی 412 میلیارد تومان به دو بانک ملی و صادرات بدهکار بوده است.
‌بانک‌های دولتی: بر اساس اطلاعاتی که وزارت اقتصاد منتشر کرده، چهار بانک ملی، سپه، کشاورزی و مسکن تا سال 1400، معادل 130 هزار میلیارد تومان زیان انباشته داشته‌اند. بانک ملی با حدود 62 هزار میلیارد تومان بیشرین زیان‌دهی را داشته است.اوج زیان‌دهی این بانک مربوط به سال 1398 است که این زیان به بیش از 75 هزار میلیارد تومان رسید.
بانک سپه به تنهایی در میان شرکت‌های زیان‌ده محسوب می‌شد اما با ادغام با بانک‌های انصار، قوامین، حکمت ایرانیان، مهر اقتصاد و مؤسسه اعتباری کوثر به ناگاه زیان انباشته آن در سال 1400 به بیش از 53 هزار میلیارد تومان رسید.
‌ شرکت مادرتخصصی تولید نیروی برق حرارتی: براساس اطلاعات وزارت اقتصاد، شرکت تولید نیروی برق حرارتی در سال 1400 نزدیک به 43 هزار میلیارد تومان زیان انباشته داشته است.
‌بیمه مرکزی:‌ سال گذشته رئیس‌کل بیمه مرکزی اعلام کرد بیمه شخص ثالث زیان‌ده است و برای همه شرکت‌های بیمه ضریب خسارت بالای 100 درصد(115 تا 130 درصد) دارد شرکت‌ها حدود 30درصد زیان می‌دهند.
در همین راستا، جعفر سبحانی از کارشناسان اقتصادی در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به این نکته اشاره دارد که سخنان رئیس‌جمهور در مورد اصلاح امور شرکت‌های دولتی درست است، البته تا وقتی نظارت، پیگیری و مطالبه‌گری از شرکت‌های دولتی محقق نشود کاری پیش نخواهد رفت.