بزرگنمايي:

راه ترقی - خراسان /تعداد شرکت های دانش بنیان در 3 سال اخیر با 50 درصد رشد همراه بود ه و امروز این شرکت ها دارای 17 هزار محصول هستند. همه این آمار خوشحال کننده اما یک نگرانی هم دارد که سهم فروش محصولات دانش‌بنیان فقط حدود یک درصد از GDP کشور است. 
معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی می گوید، «هم‌اکنون حدود 17000 محصول دانش‌بنیان تایید شده در کشور وجود دارد که ذیل حوزه‌های 9 گانه فناوری یا به صورت بین حوزه‌ای قرار می‌گیرند. علاوه بر این، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان نسبت به سال 1400 حدود 50 درصد رشد داشته است.
فروش دانش بنیان ها در ترازوی نقد
سوی دیگر این آمار، فاصله میزان فروش محصولات دانش بنیان کشور با رقم مطلوب است. در این باره معاون سیاست‌گذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری می گوید: «دو شاخص اصلی در این زمینه شامل شدت هزینه‌کرد تحقیق و توسعه (R&D) نسبت به GDP و سهم تولید محصولات دانش‌بنیان از اقتصاد است. در ایران، شاخص R&D حدود 0.7 تا 0.8 درصد است که بسیار پایین‌تر از میانگین جهانی قرار دارد.» الیاسی، با اشاره به فعالیت بیش از 11 هزار شرکت دانش‌بنیان در کشور، افزود: «این شرکت‌ها حداقل یک محصول یا خدمت پیشرفته در سبد خود دارند، اما سهم اقتصادی آن ها به اندازه انتظارات اولیه قانون‌گذاران نیست. سهم فروش محصولات دانش‌بنیان تنها حدود یک درصد از GDP کشور است.»
چالش های ساختاری توسعه دانش بنیان ها

​​​​​​​وی با اشاره به چالش‌های ساختاری و مالی می گوید:«در بسیاری از شرکت‌ها حاکمیت شرکتی به معنای واقعی وجود ندارد و در هیئت‌مدیره‌ها اولویت با تقسیم سود است، نه سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه.» همچنین کمبود منابع مالی، ریسک شکست پروژه‌ها و کمبود نیروی انسانی توانمند از دیگر مشکلات موجود در این حوزه است.
ابزار‌های حمایتی و اعتبار مالیاتی
در عین حال در سال های اخیر به ویژه با تولد قانون جامع حمایت از دانش بنیان ها، اتفاقات ارزنده ای رقم خورده است: معاون سیاست‌گذاری و توسعه معاونت علمی و فناوری با اشاره به ابزار‌های حمایتی نظیر اعتبار مالیاتی برای تحقیق و توسعه می گوید: «بر اساس این قانون، 100 درصد هزینه‌های تحقیق و توسعه شرکت‌ها به‌عنوان اعتبار مالیاتی پذیرفته می‌شود و قابل انتقال به سال بعد نیز هست . در سال 1402، اعتبار مالیاتی این حوزه به 4 هزار میلیارد تومان افزایش یافت.»
در 3 سال اخیر با رشد نسبتاً قابل قبولی در تعداد شرکت های دانش بنیان و اشتغال آفرینی این شرکت‌ها مواجه بودیم که این موضوع به خصوص در سال 1401 با توجه به نام گذاری شعار سال به «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» بسیار پررنگ تر بود. به طوری که از 6632 شرکت در سال 1400 به 8260 شرکت در سال 1401 و 9733 تعداد شرکت در سال 1402 رسیده‌ایم. در حال حاضر نیز 9970 شرکت دانش‌بنیان به تایید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رسیده که از این تعداد 861 شرکت فناور، 2337 شرکت نوآور و 6771 شرکت به‌صورت نوپا تایید شده‌اند. بر این اساس تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در تیر ماه سال 1403 نسبت به سال 1400 حدود 50 درصد رشد داشته است.
رشد 55 درصدی اشتغال
البته در کنار کاستی هایی که در مسیر توسعه دانش بنیان ها وجود دارد، ظرفیت و توان این شرکت ها تاکنون اتفاقات موثری را همچون رشد اشتغال رقم زده است. این شرکت‌ها با ایجاد زیرساخت لازم به‌منظور بهره‌برداری از توانمندی‌های فنی و تخصصی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی توانسته‌اند در تیرماه سال 1403 امکان اشتغال برای بیش از 407 هزار نفر را فراهم آورند که نسبت به 263 هزار نفر در سال 1400، رشد حدود 55 درصدی داشته است.
رشد 50 درصدی مجوزها
از طرفی حمایت از شکل گیری و بزرگ شدن شرکت های دانش بنیان یکی از اهداف معاونت علمی در این دوره بود و در این راستا تلاش شد فرایند دانش بنیان شدن شرکت های دانش بنیان تسریع شود و به گفته مسئولان معاونت علمی، سرعت دریافت مجوز دانش بنیانی شرکت ها، افزایش 50 درصدی داشته است.
30هزار شرکت دانش بنیان تا 1407
بی شک آینده دانش بنیان ها و مسیر تولید ثروت از این شرکت ها در فرایند حمایت از آن ها میسر خواهد بود. تورج امرایی، معاون توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در معاونت علمی ریاست جمهوری می گوید: رسیدن به عدد 30 هزار شرکت دانش‌بنیان تا پایان 1407 از جمله اهدافی است که آن را دنبال می کنیم. توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان از نظر کمی و کیفی در مواردی که در آن‌ها ضعف داریم از اهداف دیگر ماست. اگر 17 هزار محصول دانش‌بنیان را در 9 حوزه فناوری تقسیم‌بندی کنیم در برخی حوزه‌ها به ازای تعداد ردیف فناوری آن حوزه آمار خوبی داریم. مثلاً در زمینه IT و ماشین‌آلات پیشرفته به ازای هر ردیف فناوری که در فهرست کالا و خدمات دانش‌بنیان تایید کردیم، عددی حدود 10 وجود دارد. یعنی به ازای هر ردیف فناوری که در این بخش تعریف کرده‌ایم 10 محصول دانش‌بنیان ایجاد شده است. در بعضی از حوزه ها اما این عدد 5 یا کمتر است، بنابراین رویکرد ما این است که تولید کالای دانش‌بنیان یا کالای راهبردی مورد نیاز مردم را در قالب زنجیره‌های فناوری تقویت کنیم.
امرایی با بیان این که برای توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، منابع معاونت علمی محدود است، می افزاید: در کنار منابع صندوق نوآوری و شکوفایی، یک منبع خیلی خوب و دایمی برای تامین مالی دانش‌بنیان‌ها، استفاده از ظرفیت اعتبار مالیاتی ماده 11 قانون توسعه تولیدات دانش‌بنیان است. هم در قالب تحقیق و توسعه و هم در قالب سرمایه‌گذاری در شرکت‌های دانش‌بنیان و هم در قالب سرمایه‌گذاری در صندوق‌های پژوهش فناوری و صندوق نوآوری و شکوفایی می‌توان از این منابع استفاده کرد.