بزرگنمايي:

راه ترقی - روزنامه جوان /متن پیش رو در جوان منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
کبری آسوپار| تکذیب درخواست ایران برای مذاکره و مهم‌تر از آن، «تذکر» به مقاماتی که حرف از مذاکره زده‌اند، اصلی‌ترین نکته‌ای بود که از جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس با وزیر خارجه بیرون آمد. عراقچی نگفته که آیا مراجعی بالاتر خواهان چنین تذکری شده‌اند یا دولت رأساً اقدام به چنین کاری کرده است، اما در هر حال هر تذکری در باب اعلام آمادگی ایران برای مذاکره با امریکا، این‌گونه محلی از اعراب ندارد که در این جلسه مورد گفت‌و‌گو قرار بگیرد. بنابراین، می‌توان این تذکر را «جدی» محسوب کرد. اما آیا دولت علاقه دارد موضع رسمی‌اش در قبال مذاکره با امریکا، غیرعلنی باقی بماند و در فضای علنی، برابر حامیان مذاکره که موضع خود را موضع دولت می‌دانند، محافظه‌کارانه سکوت کند؟
روز دوشنبه هفته جاری، جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی با عباس عراقچی، وزیر خارجه برگزار شد. مطابق آنچه سخنگوی کمیسیون توضیح داده، در این جلسه پیرامون موضوعات مختلفی در حوزه سیاست خارجی بحث و گفت‌و‌گو شده است. یکی از موضوعات مهم هم بحث مذاکره با امریکاست؛ موضوعی که بسیار مورد علاقه اصلاح‌طلبان است و اصلی‌ترین و شاید هم بی‌اغراق، تنها ایده همیشگی آنها برای دیپلماسی است. اما این طور که از توضیحات سخنگوی کمیسیون و نقل قول‌های او از عراقچی برمی‌آید، دولت برخلاف اصلاح‌طلبان تصمیمی برای مذاکره با امریکا ندارد. 
حرف‌های روی هوا!
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در بخشی از توضیح خود پیرامون جلسه عصر دوشنبه این کمیسیون با عباس عراقچی گفته که «وزیر امور خارجه کشورمان توضیحاتی در ارتباط با روی کار آمدن ترامپ در امریکا و موضوع مذاکره با غرب و امریکا داد و گفت همه کسانی که حرف از مذاکره با امریکا می‌زنند، روی هوا حرف می‌زنند. چنین چیزی در دستورکار وزارت خارجه و دولت نیست و هیچ تصمیمی برای مذاکره با امریکا از طرف ما وجود ندارد و این نظر دولت، نظر وزارت خارجه و نظر کارشناسی ماست. عراقچی گفت هیچ درخواستی برای مذاکره با امریکا نداده و نخواهیم داد و به مقاماتی هم که حرف از مذاکره می‌زنند، تذکر دادیم.»
این سخنان در لابه لای اخبار گم شد، گرچه که موضع رسمی دولت در قبال مذاکره با امریکا را بیان می‌کند و می‌تواند پایانی بر ذوق زدگی و اصرار رسانه‌ها و فعالان سیاسی اصلاح‌طلب برای مذاکره با امریکا باشد، البته که اصلاح‌طلبان بعید است غیر از نظر و خواسته خود به موضوع دیگری اعتنا کنند. اما حداقل می‌توان تصویر یک دوگانگی را میان اصلاح‌طلبان و دولت در این زمینه دید. ضمن آنکه اصلاح‌طلبان به گونه‌ای می‌گفتند و می‌نوشتند که گویی در موضوع «اصرار بر انجام مذاکره با امریکایی‌ها» در حال تبیین موضع دولت هستند و عده‌ای اقلیت مخالف دولت مانع مذاکره شده‌اند. 
تصویر یک دوگانگی
جدا از آنکه این سخنان موضع وزارت خارجه پیرامون مذاکره با امریکا را به عنوان مسئول اصلی دیپلماسی در کشور بیان می‌کند، بر مواضع دیگر افرادی در دولت که در ماه‌های اخیر بر طبل مذاکره کوبیدند، خط بطلان می‌کشد. 
به عنوان نمونه یکی از این افراد علی عبدالعلی‌زاده، نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور بود که حدود دو هفته پیش از آمادگی دولت برای مذاکره با امریکا گفت. او در گفت‌وگویی با تأکید بر ضرورت مذاکره مستقیم میان ایران و امریکا تصریح کرد که «برنامه دولت در این باره کاملاً شفاف اعلام شده و آماده مذاکره هستیم. با شروع این مذاکرات میان دو کشور دست یافتن به توافق دو تا سه ماه زمان خواهد برد.»
البته عبدالعلی‌زاده در جایگاهی نبود و نیست که پیرامون مذاکره ایران و امریکا موضع رسمی بیان کند و آنچه می‌گوید، صرفاً باید در قالب «نظر شخصی» دیده شود، اما در هر حال او عضوی از دولت است و سخنان او بازتاب‌های منفی و مثبتی پیدا کرد. چه موافق مذاکره باشیم و چه مخالف آن، اینکه فردی در جایگاهی غیرمرتبط با موضوع مذاکره، از آمادگی برای مذاکره بگوید و از سویی فردی که مسئول سیاست خارجی دولت است، آن را رد کند، نشان از دوگانگی در دولت پیرامون موضوع دارد و طبعاً در این مسیر، نظر وزارت خارجه که ذی‌ربط موضوع است، ارجح خواهد بود. 
بماند که وقتی «نماینده رئیس‌جمهور در هماهنگی اجرای سیاست‌های کلی توسعه دریامحور» شروع به سخن راندن پیرامون ضرورت مذاکره بین ایران و امریکا می‌کند، یعنی در حوزه توسعه دریامحور حرفی برای زدن و سیاستی برای اعمال کردن ندارد و شروع به مداخله در حوزه کاری دیگران کرده است. 
دوگانگی بعدی، در تقابل مواضع علنی ظریف با مواضع عراقچی و دولت در کمیسیون امنیت ملی است. ظریف صریح و علنی و در داخل و خارج از مذاکره با امریکا دفاع می‌کند. سابقه او هم چنین چیزی را تأیید می‌کند، تا جایی که برخی معتقدند اصرار اصلاح‌طلبان بر باقی ماندن او در دولت با وجود همه حواشی و نیز به‌رغم غیرقانونی بودن حضورش برای این است که چراغ مذاکره با امریکا در دولت روشن نگه داشته شود. 
با این حال سخنان عراقچی نشان می‌دهد بین او و ظریف هم در این میان یک دوگانگی وجود دارد، یک دوقطبی پررنگ که در سخنان دیگر عراقچی در همین جلسه پیرامون ظریف دیده می‌شود. 
مواضع غیرمسئولانه ظریف
آنچنان که از گفته‌های سخنگوی کمیسیون از عراقچی برمی‌آید، عراقچی مسئولیت هیچ یک از اقدامات و مواضع ظریف در حوزه سیاست خارجی را بر عهده نگرفته و حتی حضور او در داووس را هم بی‌ارتباط با دولت می‌داند. از این منظر، با توجه به آنکه هر فعل و قول ظریف حواشی متعددی در کشور ایجاد کرده، در حالی که او هماهنگ با وزارت خارجه عمل نکرده است، می‌توان مواضع ظریف را غیرمسئولانه دانست. 
رضایی توضیح داده که «وزیر امور خارجه در خصوص سفر اخیر ظریف به سوئیس گفت که داووس یک مجموعه غیردولتی است که شخصیت‌های سیاسی، اقتصادی به آن دعوت می‌شوند و دعوت اشخاص هم به اعتبار خود آنهاست. در این اجلاس درباره مسائل روز بحث می‌کنند و لزوماً وزرای خارجه در آن شرکت نمی‌کنند. البته وزیر خارجه گفت که امسال از او هم دعوت کردند، اما به دلیل برنامه دیگری به این اجلاس نرفته است. ظریف نیز به اعتبار خودش دعوت شده بود و قبل از سفر هم از وزارت خارجه سؤال کرد که ما هم مخالفت نکردیم، چون حضور در داووس یک امر رایج است.»
سخنگوی کمیسیون همچنین گفته که «عراقچی درباره مصاحبه ظریف با یکی از رسانه‌های امریکایی هم گفت که خود ایشان باید پاسخگو باشد.»
این مواضع یعنی وزارت خارجه هیچ مسئولیتی در قبال مواضع ظریف نپذیرفته است. 
طبیعی است که در این میان نگرانی پیرامون موازی‌کاری افراد با وزارت خارجه یا کاهش و حتی از بین رفتن مرجعیت وزارت خارجه در سیاست خارجی کشور به وجود بیاید و از بین نباید برود که البته وزیر امور خارجه در جلسه کمیسیون تأکید کرد که «اتفاقی در مورد مرجعیت وزارت خارجه در حوزه دیپلماسی نیفتاده است.»
تذکر به مقاماتی که پیرامون مذاکره صحبت کرده‌اند، طبعاً شامل حال ظریف و عبدالعلی‌زاده هم می‌شود. اما باید دید آیا این تذکر غیرعلنی می‌تواند به چندگانگی مواضع و القای نظر شخصی به جای موضع رسمی دولت در این زمینه پایان دهد یا همچون حضور غیرقانونی در دولت، همچنان مسیر خودرأیی طی می‌شود.