بزرگنمايي:

راه ترقی - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
عوارض از کار افتادن اسکله “شهید رجایی” که یکی از مهم‌ترین سکوهای تجاری ایران است، چیست؟
سعید خوش بین| انفجار دیروز بندر شهید رجایی عواقب زیادی به دنبال دارد. این بندر یکی از مهم‌ترین بندرهای ایران به‌شمار می‌رود که نقش حیاتی در اقتصاد ایران دارد. حادثه دیروز که منجر به توقف موقت فعالیت‌های این بندر شده، اهمیت آن را بیش‌ازپیش آشکار کرده است. انتخاب بندر امام خمینی به‌عنوان جایگزین نیز، نشان‌دهنده ظرفیت بالای این بندر برای جبران بخشی از خلأ ایجاد شده است، اما تفاوت‌های زیرساختی و جغرافیایی میان این دو بندر ممکن است چالش‌هایی در زنجیره تامین ایجاد کند. اما بندر شهید رجایی چه نقشی در اقتصاد ایران دارد؟
بیش از 80 درصد کل عملیات کانتینری ایران در این بندر انجام می‌شود. هم‌چنین بیش از 50 درصد کل تجارت دریایی غیر از صدور نفت خام ایران نیز در این بندر صورت می‌گیرد. این بندر با پهناوری 2500 هکتار، گنجایش پذیرش سالانه بیش از 88 میلیون تن کالا را دارد. ازجمله توان سرویس‌دهی به کشتی‌های اقیانوس‌پیما. همچنین این بندر در شمال تنگه کلیدی هرمز قرار گرفته و دسترسی آسانی به مسیرهای اصلی کشتیرانی جهانی دارد.
به عقیده تحلیلگران، بندر شهید رجایی، ستون فقرات بازرگانی ایران محسوب می‌شود. کارکرد روان آن برای ثبات اقتصادی و تامین کالاهای وارداتی و نیز توسعه تجارت، حیاتی است.
این بندر که در منطقه ویژه اقتصادی قرار دارد، با وسعتی بیش از 4800 هکتار و ظرفیت پذیرش سالانه حدود 88 میلیون تن کالا، دروازه اصلی ورود کالاهای اساسی نظیر غلات، شکر، چای، منسوجات و مواد ساختمانی به ایران است. براساس آمار، بیش از 55 درصد از کل صادرات و واردات کشور و حدود 70 درصد ترانزیت بنادر ایران از طریق این بندر انجام می‌شود. همچنین، 90 درصد عملیات کانتینری کشور در این بندر متمرکز است که آن را به بزرگ‌ترین پایانه کانتینری ایران تبدیل کرده است. بندر شهید رجایی با 40 پست اسکله و 18 دستگاه جرثقیل دروازه‌ای، توانایی پهلوگیری کشتی‌های اقیانوس‌پیما را دارد و با 80 بندر بین‌المللی ارتباط تجاری برقرار کرده است. این بندر به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد خود در نزدیکی تنگه هرمز و قرارگیری در کریدور ترانزیتی شمال-جنوب، نقش کلیدی در ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه و ارتباط تجاری با اروپا، آفریقا و آسیای جنوب‌شرقی دارد. اهمیت این بندر در اقتصاد ملی به حدی است که توقف فعالیت آن، حتی به‌ صورت موقت، می‌تواند خسارات روزانه‌ای بین 120 تا 150 میلیون دلار به اقتصاد کشور وارد کند. با این حال، تحریم‌های ایالات‌متحده در سال 2011 علیه شرکت تایدواتر خاورمیانه، که مسئول بارگیری و ترانزیت کالا در این بندر بود، فعالیت‌های آن را موقتاً مختل کرد، اما از سال 1393 با رفع موانع، این بندر دوباره به چرخه تجارت بین‌المللی بازگشت.
بندرها به‌ طور کلی به دلیل نقش حیاتی‌ در تجارت بین‌المللی، اقتصاد ملی و تامین نیازهای اساسی کشورها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. آنها دروازه‌های اصلی ورود و خروج کالا، مواد خام و محصولات نهایی هستند و امکان تجارت دریایی را که بیش از 80 درصد تجارت جهانی را شامل می‌شود، فراهم می‌کنند. بنادر، علاوه بر تسهیل صادرات و واردات، در ترانزیت کالا، اشتغال‌زایی، توسعه صنایع وابسته مانند لجستیک و حمل‌ونقل و تقویت اقتصاد دریامحور نقش دارند. موقعیت جغرافیایی بنادر، به‌ویژه در مناطق استراتژیک مانند خلیج‌فارس، دریای عمان، یا دریای خزر، آنها را به پل‌های ارتباطی بین قاره‌ها تبدیل کرده و در زنجیره تامین جهانی جایگاه ویژه‌ای به آنها می‌بخشد. در ایران، بنادر به دلیل وابستگی اقتصاد به صادرات نفتی و واردات کالاهای اساسی، نقشی حیاتی در تنظیم نبض اقتصاد و جلوگیری از کمبود مواد ضروری دارند. همچنین، بنادر با جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ایجاد مناطق ویژه اقتصادی، به توسعه صنعتی و افزایش تولید ناخالص داخلی کمک می‌کنند.
علاوه بر بندر شهید رجایی، ایران بنادر مهم دیگری نیز دارد که هر یک در تجارت و اقتصاد کشور نقش‌آفرین هستند. بندر امام خمینی در خوزستان، دومین بندر بزرگ تجاری ایران، با ظرفیت پذیرش 30 میلیون تن کالا در سال، تامین‌کننده حدود 70 درصد کالاهای اساسی وارداتی کشور است. این بندر با 38 اسکله فعال و تجهیزات پیشرفته، به‌ویژه در تخلیه و بارگیری کالاهای فله مانند غلات، نقش کلیدی دارد و اکنون به‌عنوان جایگزین بندر شهید رجایی برای تداوم واردات کالاهای اساسی انتخاب شده است. بندر چابهار در سیستان‌وبلوچستان، به دلیل موقعیت استراتژیک در نزدیکی دریای عمان و دسترسی به آب‌های آزاد، نزدیک‌ترین مسیر برای ترانزیت کالا به کشورهای آسیای میانه مانند افغانستان و ازبکستان است. این بندر با معافیت از برخی تحریم‌های بین‌المللی، در صادرات و واردات کالاهای غیرنفتی و توسعه تجارت منطقه‌ای اهمیت دارد، هرچند عدم اتصال به خطوط ریلی سراسری از چالش‌های آن است. بندر انزلی در گیلان، یکی از مهم‌ترین بنادر شمالی ایران در حاشیه دریای خزر، در صادرات کالاهایی مانند خاویار، میوه‌های خشک و مصالح ساختمانی و واردات محصولاتی مانند چای و غلات نقش دارد. این بندر با ظرفیت جابه‌جایی حدود 4 میلیون تن کالا در سال، در تجارت با کشورهای حاشیه خزر مانند روسیه و آذربایجان فعال است. بندر بوشهر، به دلیل نزدیکی به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، در صادرات مواد نفتی و غیرنفتی و بندر شهید باهنر در بندرعباس، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین بنادر کانتینری، در صادرات کالاهای غیرنفتی و جابه‌جایی مسافران اهمیت دارند. بندر خرمشهر نیز، با وجود محدودیت‌هایی مانند آبخور کم، در تجارت منطقه‌ای و صادرات کالاهای صنعتی نقش‌آفرین است.
بازار