بزرگنمايي:

راه ترقی - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
وحیده کریمی| «امیر قطر به ایران سفر خواهد کرد»؛ همین یک جمله کافی بود تا در 24 ساعت گذشته موجی از گمانه‌زنی‌ها از اهداف این سفر مطرح شود که مهم‌ترین آن حضور تمیم بن‌حمد آل ثانی با پیامی از سوی آمریکا برای ایران بود. به‌ویژه که با افزایش تنش میان ایران و آمریکا بعد از امضای یادداشت فشار حداکثری توسط دونالد ترامپ، این کشور از آمادگی خود برای میانجیگری میان دو کشور خبر داده بود. اما مسئله‌ای که در این موج‌سازی خبری کمتر به آن توجه شد، این پرسش است که تنش میان ایران و آمریکا آیا با پیام و با میانجیگری در این سطح حل خواهد شد؟
سفری با گمانه‌زنی‌های بسیار
بنابراین هدف اصلی این سفر چیست؟‌ در بحبوحه نقض مکرر آتش‌بس غزه از سوی اسرائیل، روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا و زمزمه‌ها مبنی‌بر کارزار فشار حداکثری واشنگتن علیه تهران، شبکه المیادین اعلام کرده است: «‌تمیم بن‌حمد آل ثانی، امیر قطر طی هفته جاری به تهران سفر و با مقامات ارشد ایرانی دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد»؛ خبری که بازار گمانه‌زنی‌ها را گرم کرده است.
قطر چند سالی است با هر بحران در منطقه تلاش دارد به عنوان کشوری تأثیرگذار در معادلات سیاسی خاورمیانه ایفای نقش کند و پس از عملیات طوفان‌الاقصی، نام قطر در رسانه‌ها به عنوان بازیگری فعال به گوش رسید. در حالی که ایران و اعضای جبهه مقاومت تصمیم گرفتند‌ برای حمایت از جنبش مقاومت فلسطین، سیاست «وحدت میدان‌ها» را اتخاذ و وارد موضع‌گیری‌هایی مستقیم نسبت به اسرائیل شوند، قطری‌ها با قرار‌گرفتن در جایگاه میانجی و پوشش رسانه‌ای وقایع جاری در غزه، تصمیم گرفتند چهره‌ای بی‌طرف به خود بگیرند و تلاششان منوط به رسیدن به راه‌حلی برای تحقق آتش‌بس، همراه با حفظ و ارتقای تصویر بشردوستانه‌ای از خود بوده است.
در این میان، با سقوط بشار اسد و تغییر حاکمیت در سوریه، بار دیگر نام قطر در کنار ترکیه و عربستان به عنوان بازیگران منطقه‌ای در سوریه بارها مطرح شد. به‌ویژه که در بحبوحه‌ای که هر‌کدام از گروه‌های معارض بشار اسد تحت حمایت کشوری از کشوهای عرب مانند امارات، عربستان و مصر بودند، تحریرالشام با رهبری جولانی، تحت حمایت ترکیه و قطر قرار داشت. البته قطر به صورت رسمی خود را نه حامی هیچ بازیگر خاصی در عرصه داخلی سوریه، بلکه همواره حامی مردم معرفی کرده است. کمک‌های بشردوستانه قطر به آوارگان سوریه حتی پیش از وقایع اخیر نیز همواره بازتاب رسانه‌ای گسترده‌ای داشته است. قطر اکنون بیش از هر زمان دیگری لزوم ترفیع تصویر خود به‌ عنوان حامی حقوق بشر را از طریق نقش‌آفرینی در سوریه‌ای که بیش از 90 درصد مردم آن نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند، ضروری می‌داند.
البته نباید فراموش کرد که دو هفته پس از سقوط اسد، محمد الخلیفی، وزیر مشاور دولت قطر در امور خارجه، از جمله اولین دیپلمات‌های خارجی بود که به دمشق رفت و با احمد الشرع، حاکم فعلی سوریه دیدار کرد که نشانگر روابط نزدیک دوحه با جولانی بود. هرچند باید اذعان داشت در پس این دیدار و حمایت‌های قطر از جولانی، دوحه بارها اعلام کرده هدفش ایجاد چارچوبی است که در آن خود مردم سوریه مسیر رو به جلو را ترسیم کنند. برای قطر‌ چنین رویکرد متعادلی نویدبخش ایجاد اعتماد، به حداقل رسیدن مداخله خارجی و تضمین انتقال پایدارتر است. علاوه‌بر‌این، آن‌طورکه ماجد الانصاری، مشاور نخست‌وزیر، همان زمان تأکید کرد: «قطر تلاش خواهد کرد ایالات متحده و جامعه‌ بین‌المللی را برای لغو تحریم‌ها متقاعد کند تا دوره انتقالی و همچنین بازگشت سوریه به منطقه عربی و بین‌المللی تسهیل شود».
با صدور معافیت‌های شش‌ماهه از سوی دولت جو بایدن، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی‌بر اینکه دوحه قصد دارد به تأمین مالی چهار‌برابری حقوق دولت سوریه کمک کند. با همه این اوصاف، نگاه بشردوستانه و کنش سیاسی بی‌طرفانه قطر توانسته‌ دوحه را همچنان نزدیک تهران در مسئله سوریه نگاه دارد. بنابراین با نقش و نفوذ غیر‌قابل انکار قطر در سوریه می‌توان به بازسازی رابطه ایران و سوریه‌ امیدوار بود؛ زیرا قطر روابط خوبی با ایران دارد و ایران و قطر در کنار هم دو بازیگر مهم در معادلات سیاسی منطقه از زمان آغاز جنگ غزه بوده‌اند.
امیر قطر؛ میانجی ایران و سوریه
هرچند گمانه‌زنی‌های اولیه از سفر امیر قطر به ایران درباره شایعه پیامی از آمریکا قرار داشت، اما دیروز بقایی در پاسخ به سؤالی مبنی‌بر اینکه طبق اخبار منتشر‌شده، امیر قطر قرار است طی روزهای آتی به ایران سفر کند، از دیگر سو برخی مقامات اروپایی نیز مدعی شده‌اند که آمریکا به‌دنبال انجام مذاکرات محرمانه با ایران است و صحبت‌هایی درمورد میانجیگری برخی از کشورها د‌رباره روابط ایران و آمریکا مطرح شده است، آیا سفر امیر قطر به ایران ربطی به این مسائل و موضوعاتی که در مورد ایران و آمریکا مطرح می‌شود دارد، گفت: خیر.
در همین راستا منبعی آگاه در گفت‌وگو با «شرق» تأکید کرد‌ امیر قطر پیامی از آمریکا نخواهد داشت اما قرار است نقش میانجی میان ایران و سوریه را ایفا کند و حامل راه‌حلی برای اعتماد‌سازی میان تهران و دمشق با هدف بازگشایی سفارت ایران باشد.
بنا ‌بر آنچه گفته شد، قطر به‌ عنوان کشوری که سال‌ها در‌باره پرونده سوریه در حاشیه قرار داشته است، اکنون به‌دنبال ایفای نقشی فعال و در راستای تحقق منافع خود و متحدانش است و ایران می‌تواند با تکیه بر روابط دوستانه خود با قطر برای بازگشت سریع به سوریه حسابی جدی باز کند و از این رو سفر امیر قطر اهمیتی دوچندان دارد و تهران و دوحه با تحکیم روابط دو‌جانبه و پیگیری توافقات فی‌مابین مطمئنا در‌باره سوریه به دنبال راهکاری عملی هستند تا چالش‎‌های فعلی تهران - دمشق کاهش یابد.