بزرگنمايي:

راه ترقی - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
اندیشکده کوئینسی| دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با مخالفت با گمانه‌زنی‌ها در مورد از سرگیری کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران، ترجیح خود را برای راه‌حل دیپلماتیک برای تنش‌ها با تهران اعلام کرد. ترامپ در برنامه «هانیتی» فاکس‌نیوز در 23 ژانویه گفت که «تنها چیزی» که بر آن اصرار داشت این بود که ایران «نمی‌تواند سلاح هسته‌ای داشته باشد».
نکته قابل توجه این است که او هیچ اشاره‌ای به سیاست‌های منطقه‌ای ایران یا درگیری این کشور با اسرائیل نکرد و همچنین تمایلی به بمباران ایران یا تغییر رژیم در آن کشور ابراز نکرد. با توجه به اینکه خود رهبران ایران بارها تاکید کرده‌اند که به دنبال سلاح هسته‌ای نیستند، توافق بین واشنگتن و تهران باید کاملاً ممکن به نظر برسد. در واقع، پس از انتخاب رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب مسعود پزشکیان، تهران نیز پیوسته آمادگی خود را برای ورود مجدد به دیپلماسی اعلام کرده است.
جواد ظریف، معاون رئیس‌جمهور در امور راهبردی، در مقالات اخیر برای فارین‌افرز و اکونومیست، چشم‌انداز جدید و مشارکتی ایران را تشریح کرد و توضیحات بیشتری در داووس بیان کرد. با این حال، با وجود اراده سیاسی ظاهری هر دو طرف، مسیر دستیابی به توافق دشوار است. زمینه رسیدن به توافق به طور قابل توجهی با سال 2015 زمانی که توافق هسته‌ای موسوم به برجام بین ایران و قدرت‌های جهانی منعقد شد که عملاً برنامه هسته‌ای ایران را مهار کرد، متفاوت است. پس از خروج ترامپ از برجام در سال 2018 و شکست بایدن در بازگرداندن آن، ایران به طور پیوسته برنامه خود را پیش برده است.
نگرانی‌ها در مورد این تحولات با دسترسی محدود آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) به ایران از سال 2021 تشدید می‌شود و خطر پراکندگی بدون نظارت مواد هسته‌ای به سایت‌های مخفی را افزایش می‌دهد. آنچه اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند، تغییر در گفتمان هسته‌ای ایران است. خط رسمی همچنان این است که تهران به دنبال تسلیحات نیست.
با این حال، تعدادی از شکست‌های منطقه‌ای، مانند حملات اسرائیل به متحد لبنانی ایران، شبه‌نظامیان شیعه حزب‌الله، و سقوط رژیم اسد در سوریه، یکی دیگر از چرخه‌های کلیدی در «محور مقاومت» همسو با ایران، انگیزه‌های قدرتمندی ایجاد کرده تا ایران را به سمت دستیابی به بازدارنده هسته‌ای سوق دهد. مقامات و سیاست‌گذاران اکنون آشکارا به احتمال بازنگری در دکترین هسته‌ای ایران به سمت سلاح‌سازی در آستانه اشاره می‌کنند. مذاکرات فنی بر سر برنامه هسته‌ای ایران با توجه به وضعیت پیشرفته برنامه هسته‌ای ایران طولانی خواهد بود.
آنها همچنین باید در یک استراتژی منطقه‌ای گسترده‌تر گنجانده شوند که به نگرانی‌های امنیتی ایران - در کنار دیگر بازیگران خاورمیانه - توجه داشته باشد و انگیزه‌های دستیابی به بازدارنده هسته‌ای را در وهله اول کاهش دهد. چهره‌های آینده‌نگر، که عمدتاً توسط دولت اصلاح‌طلب پزشکیان نمایندگی می‌شوند، طرفدار ارتباط فعالانه با واشنگتن برای شکل دادن به مذاکرات آینده هستند. اما مخالفان محافظه‌کارتر آنها اصرار دارند که از آنجایی که ایالات متحده طرفی بود که برجام را کنار گذاشت، باید اولین قدم را برای جلب اعتماد تهران بردارد.
علاوه بر این، این تندروها انگیزه راهبردی کمی در مبادله اهرم هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها می‌بینند. در همین حال، محافظه‌کاران همچنین مطمئن هستند که توافق استراتژیک اخیر با روسیه، به ویژه بندهایی که مربوط به همکاری‌های نظامی و امنیتی است، می‌تواند ایران را در برابر حملات آتی اسرائیل و یا ایالات متحده ایمن کند. به نظر می‌رسد که طرفداران انتظار برای اقدام ایالات متحده، در حال حاضر، در بحث‌های داخلی تهران دست بالا را دارند. اصلاح‌طلبان اما بر این باورند که صرفاً انتظار برای پیشنهاد آمریکا اشتباه و اتلاف وقت است.
آنها احتمالاً به درستی ارزیابی می‌کنند که ترامپ مشتاق یک توافق سریع برای اعتباردادن به رویکردهای صلح‌جویانه‌اش است. یک توافق با چهارچوب محدود و با الگوبرداری از توافقی که ترامپ در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود با کره شمالی امضا کرد، می‌تواند به عنوان یک طرح اولیه عمل کند، و همانطور که منابع دیپلماتیک ایرانی بر این باورند، در صورت اتخاذ تصمیم سیاسی می‌تواند ظرف چند هفته آینده آماده شود.
یک توافق دوجانبه محدود که می‌تواند تنش‌ها بین ایالات متحده و ایران را کاهش دهد و به دنبال آن مذاکرات چندجانبه عمیق‌تر شامل امضاهای اولیه برجام، واقع‌بینانه‌ترین راه رو به جلو به نظر می‌رسد. با وجود اراده سیاسی به ظاهر در میان همه بازیگران مربوطه، زمان آن فرا رسیده است که به کار ادامه دهیم.