بزرگنمايي:

راه ترقی - اقتصاد نیوز / نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله در ایران طی 20 سال گذشته همواره بالاتر از نرخ بیکاری کل بوده و نوسانات زیادی را تجربه کرده است.
 نرخ بیکاری جوانان یکی از شاخص‌های کلیدی در ارزیابی وضعیت بازار کار و پویایی اقتصادی هر کشور است. در ایران، این شاخص همواره از نرخ بیکاری کل بالاتر بوده و نشان‌دهنده چالش‌های ساختاری اقتصاد در ایجاد فرصت‌های شغلی برای نیروی کار تازه ‌وارد است. طی دو دهه اخیر، نرخ بیکاری جوانان تحت تأثیر عواملی همچون تحریم‌های اقتصادی، رکود، شوک‌های ارزی، همه‌گیری کرونا و تغییرات ساختاری در اقتصاد نوسانات زیادی را تجربه کرده است.
بررسی اکوایران از داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله در ایران در دو دهه اخیر نوسانات قابل توجهی داشته است. در اواسط دهه 1380، نرخ بیکاری جوانان در محدوده 24 درصد قرار داشت. در اما در سال‌های بعد، با تشدید مشکلات اقتصادی و کاهش ظرفیت‌های جذب نیروی کار، این نرخ روند افزایشی پیدا کرد. با آغاز تحریم‌های اقتصادی و کاهش رشد سرمایه‌گذاری، بنگاه‌های اقتصادی با محدودیت‌های متعددی مواجه شدند که موجب کاهش استخدام نیروی کار شد. این مسئله به‌ویژه برای جوانانی که برای اولین بار وارد بازار کار می‌شدند، مشکلات بیشتری ایجاد کرد. در زمستان سال 1389، نرخ بیکاری جوانان به 31.2 درصد رسید که بیشترین میزان این شاخص در 20 سال گذشته بوده است.
بازار
تأثیر تحریم‌های اقتصادی و رکود بر نرخ بیکاری جوانان
یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش بیکاری جوانان در ایران، تأثیر تحریم‌های اقتصادی و نوسانات اقتصادی ناشی از آن بوده است. تحریم‌های اعمال‌شده در سال 1391 و تشدید آن‌ها در سال‌های بعد، موجب کاهش درآمدهای نفتی، افت تولید صنعتی و کاهش سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی شد. این شرایط موجب شد که بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی از استخدام نیروی جدید خودداری کنند یا در برخی موارد تعدیل نیرو انجام دهند. در نتیجه، فرصت‌های شغلی برای جوانان محدود شد و نرخ بیکاری این گروه سنی به بالاترین سطح خود در اوایل دهه 1390 رسید.
در سال 1391، نرخ بیکاری جوانان به 30.4 درصد افزایش یافت که یکی از بالاترین مقادیر در این دوره بود. این افزایش هم‌زمان با کاهش رشد اقتصادی و رکود گسترده‌ای بود که بسیاری از بخش‌های تولیدی و خدماتی کشور را تحت تأثیر قرار داد.
در سال‌های 1393 تا 1396، با اجرای توافق هسته‌ای برجام و کاهش برخی تحریم‌ها، شرایط اقتصادی بهبود نسبی یافت و نرخ بیکاری جوانان کاهش پیدا کرد. این دوره با رشد برخی صنایع و افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی همراه بود که موجب افزایش ظرفیت‌های اشتغال شد. در این بازه، نرخ بیکاری جوانان از سطح 31 درصد به حدود 24 درصد کاهش یافت که نشان‌دهنده تأثیر بهبود اقتصادی بر بازار کار بود.
اما با خروج آمریکا از برجام در سال 1397 و بازگشت تحریم‌های اقتصادی، بار دیگر وضعیت بازار کار دچار بحران شد. نرخ بیکاری جوانان در این دوره به دلیل کاهش رشد اقتصادی و رکود در بسیاری از بخش‌های تولیدی و خدماتی مجدداً روند افزایشی پیدا کرد. بسیاری از شرکت‌ها و واحدهای صنعتی که در دوران برجام فرصت توسعه یافته بودند، با کاهش تقاضا و افزایش هزینه‌های تولید مواجه شدند که موجب کاهش فرصت‌های شغلی شد.
شیوع ویروس کرونا در سال 1398 و پیامدهای اقتصادی آن نیز یکی دیگر از عواملی بود که نرخ بیکاری جوانان را تحت تأثیر قرار داد. در دوران قرنطینه و محدودیت‌های اقتصادی، بسیاری از مشاغل خدماتی و تولیدی که سهم بالایی از اشتغال جوانان را تشکیل می‌دادند، با تعطیلی یا کاهش فعالیت روبه‌رو شدند. این مسئله منجر به افزایش بیکاری در میان جوانان شد و نرخ بیکاری این گروه در سال 1399 به حدود 24 درصد رسید.
با کاهش تدریجی محدودیت‌های کرونایی در سال‌های 1400 و 1401، شرایط بازار کار اندکی بهبود یافت و نرخ بیکاری جوانان کاهش پیدا کرد. اما این کاهش به معنای بهبود کامل وضعیت اقتصادی نبود، بلکه عمدتاً ناشی از ورود کمتر نیروی کار جدید به بازار کار به دلیل ناامیدی از یافتن شغل بود.
در سال‌های 1402 و 1403، نرخ بیکاری جوانان در محدوده 20 تا 22 درصد قرار داشته است. این کاهش نسبت به سال‌های گذشته، تا حدی ناشی از تغییرات در ساختار اقتصادی و افزایش برخی فرصت‌های شغلی در بخش‌های فناوری و خدماتی بوده است. با این حال، همچنان چالش‌های عمده‌ای در مسیر بهبود وضعیت اشتغال جوانان وجود دارد.
یکی از این چالش‌ها، عدم تطابق مهارت‌های نیروی کار جوان با نیازهای بازار کار است. بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی مهارت‌های کافی برای ورود به بازار کار را ندارند و همین مسئله موجب افزایش نرخ بیکاری در میان جوانان تحصیل‌کرده شده است. از سوی دیگر، فضای کسب‌وکار در ایران همچنان با موانع متعددی همچون تحریم‌های اقتصادی، تورم بالا و نوسانات ارزی مواجه است که تأثیر مستقیمی بر روند اشتغال دارد.